جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخلاف افراط و تفریط‌های مکاتب مدعی احیای حقوق بشر، در آموزه‌های قرآن کریم، جنسیت در هویت و جایگاه انسانی هیچ نقش و تأثیری ندارد، از این روی در بسیاری از احکام و تکالیف فردی میان زن و مرد تشابه و اشتراک کامل وجود دارد و در این زمینه تفاوتی بین آن‌ها نیست. در عین حال به اقتضای پاره‌ای تفاوت‌های طبیعی و در راستای حفظ مصالح اجتماعی، مجموعه‌ای از تفاوت‌های جنسیتی که فاقد هرگونه بار ارزشی‌اند، در بین زن و مرد مفروض گرفته شده است. در نتیجه موجب تفاوت پاره‌ای از حقوق و تکالیف آن‌ها گردیده است. از این روی مقاله حاضر، ضمن نگاهی کوتاه به احکام مشترک میان زن و مرد اعم از تکالیف فردی و احکام جزائی در قرآن، با تحلیل مضامین آیات قرآن و با استفاده از آراء مفسران به ویژه مفسران شیعه و نقد برخی از دیدگاه‌ها، تفاوت‌های حقوق و تکالیف اجتماعی زن و مرد و همچنین منشأ آن را در هفت محور مورد مطالعه قرار داده است.

واژه غیب و مشتقات آن شصت بار در قرآن کریم استعمال شده است. در بسیاری از این موارد خداوند منحصراً مالک غیب یا عالم به غیب به شمار آمده است. باید توجه داشت که از غیب در همه این موارد ممکن است مفهوم واحدی اراده شده باشد و اشاره به مصادیق واحدی بکند؛ همان‌گونه که ممکن است مفاهیم متعدد و مصادیق مختلفی از آن مد نظر باشد. روشن است که فهم معنی یا معانی و کاربردهای غیب در قرآن می‌تواند در تفسیر و درک معنای بسیاری از آیات راهگشا بوده، ما را با معارف قرآن هر چه بیش‌تر آشنا کند. افزون بر آن در مباحث علم غیب اولیای الهی نیز مثمر ثمر خواهد بود. این مقاله در پی بررسی این مسأله است که غیب در قرآن در چه مفاهیمی استعمال شده و چه مصادیقی از آن اراده شده است. این امر با نگاهی تحلیلی و انتقادی صورت می‌گیرد و تأکید اصلی بر تفسیر «المیزان» است.

نظریه تاریخ‌مندی قرآن، ادعایی است که از سوی برخی مسلمانان نوگرا به تبعیت از مستشرقین، تکرار شده است. آنها هر اصلی که در تعارض با ایده تاریخیت باشد منکر و هر امری را که در توجیه اصل تاریخیت کارآمد باشد با بازخوانی آن، به نفع مدعای خود تفسیر می‌کنند. توجیه ملازمه بین سبک گفتاری قرآن با نظریه تاریخیّت و عصری بودن برخی احکام آن در راستای ادعای حیث گفتمانی وحی و رابطه دیالکتیک متن با واقع از سوی نصر حامد ابوزید یکی از این موارد است. بررسی این دیدگاه از جهت تقابل با جاودانگی اسلام و احکام ثابت آن حائز اهمیت است. این مقاله به‌روش توصیفی تحلیلی و به هدف نقد و بررسی ادعای فوق نگاشته شده است تا معلوم گردد ادعای ارتباط بین گفتاری بودن و تاریخیت، با اشکالات متعدد عقلی و نقلی، مواجه است و موارد فراوانی مانند برخورداری قرآن از بطون و ژرفایی نامتناهی، و سازوکارهای بهره‌ برداری ازآن تا قیامت در نقض ادعای فوق وجود دارد.

مسئله اصلی در این تحقیق آن است که: دیدگاه ملاصدرا درباره عقل عملی، تا چه میزان با مستفاد از آیات و روایات همخوانی دارد؟ بنابراین، این تحقیق با دو پرسش مهم روبه‌روست: یکی، دیدگاه ملاصدرا درباره عقل عملی چیست؟ دوم، مستفاد از قرآن و حدیث درباره شئون عملی عقل چه می‏باشد؟ آنچه از مطالعه این مقاله به ‌دست می‌آید، آن است که مطابق آموزه‌های دینی، عقل دارای شئون علمی و ادراکی، و شأن عملی و تحریکی است. در مقابل، برخی از فیلسوفان اسلامی، شأن عقل عملی را ادراک امور مربوط به عمل انسان دانسته‌اند، و بین عقل عملی و عقل نظری در اصل شأنیت ادراک تفاوتی قایل نشده‌اند و برخی دیگر، شأن عقل عملی را از مقوله عمل و تحریک، و متفاوت از شأن ادراک عقل نظری برشمرده‌اند. کلمات ملاصدرا درباره عقل عملی با هر دو دیدگاه همسان است؛ اما با آنچه درباره شأن عملی عقل در آموزه‌های دینی وارد شده است، مقداری تفاوت دارد. هدف ما از این نوشتار آن است که با تحلیل کلمات ملاصدرا درباره عقل عملی و فهم آموزه‌های دینی در شئون عقل، به داوری دیدگاه ایشان بر اساس قرآن و حدیث بپردازیم؛ لذا روش ما در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی همراه با تفسیر متن آیات و روایات است

اعجاز علمی قرآن یکی از وجوه چندگانة قرآن کریم است که دارای مخالفان و موافقان زیادی است و برای هر کدام طرفدار و دلایلی ممکن است به ذهن هر مسلمانی خطور کند که بین آیات علمی قرآن و علوم تجربی چه رابطه ای وجود دارد؟ بین آنها انطباق وجود دارد یا تعارض. در فصل دوم مبانی اعجاز علمی قرآن بررسی گردیده است و اصل آن ثابت شد، زیرا این امر برای ما مسلم است که کلام وحیانی و علوم تجربی قطعی هر دو از یک سرچشمه تراوش می کنند و افرینندة آنها یکی است. این نوشتار تنها یکی از رشته های علوم تجربی یعنی زیست شناسی را مدنظر قرار داده و سعی دارد اولا انطباق و تعارضاتی را که به ظاهر با قرآن صورت گرفته بررسی کند، ثانیا اعجاز قرآن را از منظر این رشته به نمایش گذارد. در فصل سوم یکی از شاخه های زیست شناسی حیات مورد توجه قرار گرفته و به بررسی و تحقیق نظریة قرآن پیرامون آن پرداخته شده است، منشأ حیات و وجود حیات در کرات دیگر ... از موضوعات قابل تحقیق و بررسی در علوم زیست شناسی است که قرآن صراحتا دربارة آنها نظراتی را بیان کرده است. در فصل چهارم مسائل مربوط به انسانی شناسی مورد تحقیق قرار گرفته است. جنین شناسی، آمیزش با زنان در حالت عادات ماهیانه و بکرزایی حضرت مریم و تکامل و خلقت انسان از موضوعات مهمی در قرآن است که برای درک تفسیر دقیق آنها شایسته است از علم زیست شناسی کمک گرفت. فصل پنجم اختصاص به یکی از رشته های دیگر زیست شناسی ینی حیوان شناسی اختصاص دارد. در قرآن نام بسیاری از حیوانات ذکر شده. زنبور عسل، مورچه، عنکبوت، خوک و... از حیوانات مهمی است که قرآن مسائل لمی قابل تحقیقی در ذیل آنها آورده و چه بسا اعجاز لمی قرآن را نیز ثابت می کند. فصل ششم اختصاص به گیاه شناسی در قرآن دارد. قانون زوجیت، لقاح، توازن و ... از مسائل علمی قابل توجهی است که قرآن از آن سخن رانده و حکایت از تطابق آیابت آن با این عالم دارد. فصل آخر به جمع بندی و نتیجه گیری مربوط می شود و به تقسیم بندی انواع اشارات علمی قرآن در حوزة زیست شناسی پرداخته است./

آیات متعددی از قرآن کریم به تشریح زوایای خردورزی پرداخته اند. در این میان، تعیین اوصاف و ویژگی‌های خردمندان از منظر این آیات برای تمییز آنها از بی نصیبان از این حقیقت، مساله‌ای است که در این تحقیق دنبال شده است. در نوشتار پیش رو با روش تحلیلی – توصیفی و در عین حال با الهام از «علت صوری» در اصطلاح فلاسفه به کاوش در خصوص اوصافی که مراتب خردورزی را به فعلیت می‎رسانند پرداخته شده است و در قالب نظرگاهی نوین، کثرت این اوصاف ایجابی متعدد به وحدت «تقوی» ارجاع داده شده با ارائه ادله قرآنی هر مرتبه‌ای از حقیقت تقوی به عنوان مرتبه‌ای از «نظام خردورزی» معرفی شده است. چنانچه کثرت اوصاف سلبی خردورزان نیز به وحدت «پلیدی» بازگشت داده شده بر این اساس هر مرتبه‌ای از رجس و پلیدی منافی با مراتبی از خردورزی دانسته شده است.