جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫جاهليت در اصطلاح به دوراني اطلاق مي‌گردد که پيامبر گرامي اسلام( به رسالت مبعوث نشده بود، و مردم در شرک و بت‌پرستي و خرافه به‌سر مي‌بردند. منشأ جاهليت عدم آگاهي نسبت به معارفي است که لازمه حرکت تکاملي انسان است. اين شناخت هرچه کامل‌تر و عميق‌تر باشد تطابق انديشه، ملکات و افعال انسان با معيارهاي الهي بيشتر خواهد بود. با تأمل در مفاهيمي که قرآن براي جاهليت به‌کار برده، مي‌توان دريافت که مردم جاهل در سه حوزه اعتقادات، رفتار و اخلاق مبتلا به کاستي و فساد بوده‌اند. کفر، انکار خداوند، شرک، بت‌پرستي در قالب‌هاي گوناگون از جمله عقايد خرافي، جنگ و خونريزي، تعصبات نظام قبيله‌اي، عدم توجه به جايگاه زن، و تن دادن به انواع ازدواج و طلاق از مصاديق رفتاري فرهنگ جاهلي است. تکبر و تفاخر در ابعاد فردي و اجتماعي، معاقره و عدم استيذان در ورود به خانه‌هاي يکديگر، پسرخواندگي و شوم‌نگري به دختران نيز حاکي از عدم پايبندي به اخلاق، و انحطاط فکري و رفتاري آنان است. در چنين فضايي، قرآن به‌عنوان کتاب هدايت بشر با دو شيوه علمي و عملي به مبارزه با فرهنگ جاهلي برخاست، و با دعوت به علم، استفاده از منطق و استدلال، و اجتناب از تقليد کورکورانه، به مبارزه پرداخت. از آن‌جايي که فطرت انسان مبتني بر حق‌گرايي، خداجويي و کمال‌گرايي است، قرآن با ارجاع به فطرت و وجدان، زمينه را براي پذيرش حق در آنان به‌وجود آورد، و با استفاده از پاداش و کيفر سعي در شکوفايي استعدادها و جلوگيري از گمراهي‌ها داشت. از سوي ديگر با ارايه الگوهاي عيني و عملي مثبت و منفي، به هدايت مردم پرداخت، و با تکرار آيات، مفاهيم را در ذهن آنان تلقين و نهادينه کرد. سيره پيامبر اکرم (ص) از جمله الگوهاي عملي است که با اخلاق حسنه و صبر و استقامت در تبليغ دين، مردم را از فرهنگ جاهلي به فرهنگ قرآني سوق مي‌داد.