جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫از ظهور اسلام تاكنون كسانى كه با سخنورى به تغذيه ذوقها پرداخته و شهد ادب در كام ادب دوستان ريختهاند، دستى در خوان پربركت قرآن داشته و انديشه خود را به عصاره الوان نعمت آن آميختهاند و بهترين تمثيل، فنىترين استعاره، زيباترين تشبيه، كاملترين تصوير، گوياترين عبارت و سختترين تركيبات را در قرآن جستهاند. حافظ، سعدى و سنايى از جمله اين افراد بودند. ايهامگويى، صورتگرى و شخصيتپردازى، استفاده از تناسبهاى لفظى، آهنگ و وزن، تشبيه، استعاره، تمثيل اقتباس، تلميح و اشاره از موارد مشخصى هستند كه تحت تأثير كلام قرآن در سخن حافظ تجلى پيدا كرده است. استفاده از واژههاى قرآنى، تضمين و اقتباس آيات و معانى آنها، تشبيه، استعاره، مجاز، كنايه، مثل، طباق نمونههايى ا زتأثير قرآن در آثار سعدى است. بهرهجويى از آيات يا قسمتى از آنها، معانى و مضامين آنها در گستردهاى وسيع در اكثر قصايد سنايى به چشم مىخورد. اقتباس، تلميح، حل، تشبيه، تمثيل و كنايه نيز مواردى هستند كه تحتتأثير قرآن در آثار سنايى نمودار است. حافظ، سعدى، سنايى در تنوع اسلوب بيان در زمينه استفهام، امر، نهى و معانى متعدد آنها، اطناب و ايجاز و التفات كلام خود را به شيوه قرآنى آراستهاند.

‫واژه شناسی قرآن که تحت عنوان دانش مفردات از آن یحث می¬شود، یکی از علوم پیش نیاز مفسر است که پشینه¬ی آن به زمان پیامبر بر می¬گردد. به دلیلی نقش مؤثر و مهم این شاخه از علوم قرآنی، در دوره های بعد مورد توجه مفسران و دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفت. یکی از مفسرانی که در این باره بحث کرده است، مرحوم طبرسی صاحب کتاب ارزشمند «مجمع البیان فی التفسیر القرآن» که بخش جداگانه ای را تحت عنوان «الللغة»به مفردات قرآن اختصاص داده است. زمخشری نیز که از معاصران طبرسی است، در تفسیر «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» در ضمن تفسیرش به مفردات آیات و معنی آیات و معنی آنها توجه ویژه¬ای را مبذول داتشه است. بر همین اساس در پایان نامه حاضر دویست واژه از دو جزء 5 و 6 قرآن با توجه به دو تفسیر کشاف و مجمع البیان استخراج و پس از ذکر آیه و ترجمه¬ی آن، ابتدا متن «اللغة» از تفسیر مجمع البیان طبرسی گزارش شده و با رعایت کامل نکات نگارشی و ویرایشی آورده شده است. در ادامه تلاش گرددیه که متن عربی با توجه به منابع کهن عربی از جمله لسان العرب، العین، مفردات و ... به طور دقیق اعراب گذاری و ترجمه شود و در ذیل آن با مراجعه به تفسیر کشاف، دیدگاه این مفسر در خصوص واژه های موردنظر به دست آمده و پس از ذکر متن عربی آن، اعراب گذاری و ترجمه شده است، سپس با تکیه بر سیاق آیات و با مراجعه به تفاسیری همچون المیزان و نمونه و نیز کتب لغتی همچون قاموس، لسان العرب، العین و مفردات، دیدگاه های دو مفسر مورد ارزیابی قرار گرفت. البته به علت کثرت لغات و دشواری ترجمه آن، ارزیابی ها موجز و در حدتوان گویابوده است. کلیدواژگان: مفردات قرآن ، بررسی تطبیقی، مجمع البیان، طبرسی، الکشاف، زمخشری

‫اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر اساس منابع معتبر شيعه و سني، عِدل قرآن هستند و امام باقر عليه السلام به عنوان يکي از اهل بيت، آثار ارزشمندي از تفسير آيات وحي، از خود به جاي گذاشته است. اين پژوهش در چهار فصل به نقش آن حضرت در تفسير و علوم قرآن پرداخته است. شاگردان تفسيري آن حضرت بسيار بودند که بعضي از برجستهترين آنها عبارتاند از: ابان بن تغلب، حمران بن اعين، زرارة بن اعين و محمد بن مسلم. دوران امام باقر عليه السلام مصادف با درگيري بني اميه و بني عباس بود. همچنين فرقه هاي مختلفي از جمله مرجئه، معتزله و غلات براي تضعيف مباني شيعه تلاش ميکردند و آيات را طبق خواستههاي خود تفسير ميکردند. امام باقر عليه السلام دراين شرايط، آيات وحي را با استناد به روايات پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و اميرالمؤمنين عليه السلام و در مواردي با بيان مصداق تفسير ميکردند. آن حضرت در مباحث علوم قرآني، چون جمع قرآن، قرائت صحيح، سورههاي مکي و مدني، عدم تحريف قرآن و تأويل بيانات روشني دارند. در ميان شاگردان آن حضرت، بعضي از بزرگان اهل سنت، مانند ابوحنيفه و ابوزهره هم ديده مي شوند. آن حضرت با روشهاي مختلفي به تفسير و تبيين آيات وحي پرداختند که برخي از آنها عبارتاند از: تفسير قرآن به قرآن، تفسير قرآن به سنت، تفسير ادبي، تفسير لغوي، تفسير با بيان مصداق و تفسير با تاريخ و قصص. در تفسير آيات الاحکام هم رواياتي از آن حضرت به ما رسيده است. از آن حضرت آثار ارزشمندي در علوم و معارف مختلف، از جمله دانش تفسير و علوم قرآن بر جاي مانده است. در مورد ميراث تفسيري، علما به دو کتاب عمده «تفسير علي بن ابراهيم قمي» و «کتاب الامام الباقر عليه السلام» يا «تفسير امام باقر عليه السلام» به روايت ابي الجارودکه در آنها روايات منسوب به حضرت فراوان ديده ميشود، اشاره کردهاند. جمعي از محققان، تمام روايات کتاب نخست را صحيح دانسته و برخي به اين تفسير با ديده ترديد مينگرند و تمام روايات را معتبر نميدانند. در مورد کتاب دوم نيز دو ديدگاه وجود دارد. البته قول حق آن است که تفسير ابي الجارود در زمان استقامت او به مکتب اهل بيت? مورد قبول است؛ ولي پس از تمايل وي به مذهب زيديه محل اشکال است.?

‫قرآن کریم واهل بیت (ع) دو حقیقت روشن و عالی هستند که وظیفه ی هدایت بشریت از ظلمات به نور را به دوش می کشند. تمسک به ایندو وقتی کارآمد و هدایت آفرین است که جدای از هم فرض نشوند. هرگاه با تمسک به یکی از ایندو، دیگری از صحنه حذف شود؛ نه تنها هدایتگری خویش را از دست می دهد، بلکه گاهی ضلالت آفرین است. عبارات " قرآن به تنهایی برای ما کافیست" و عباراتی که به نحوی بر این معانی دلالت دارند، همگی باعث خسارات شدید بر امت مسلمان شده اند. آنچه در این مورد صحیح به نظر میرسد و شیعه بر آن اصرار دارد این است که اهل بیت(ع) با قرآنند. و هدایتگری آنگاه کامل است که ایندو حقیقت از هم جدا انگاشته نشوند. جدا ناپذیری اهل بیت(ع) از قرآن چیزی است که در روایات نیز به آن اشاره شده است. اهل بیت(ع) علاوه بر اینکه همسو و همراه با قرآن هستند. نمونه های مجسم عمل به قرآن نیز هستند. در واقع آنها قرآن ناطقند و با پیاده سازی رهنمود های اخلاقی – عبادی قرآن در وجود خویش نمونه های اعلای هدایتگری هستند. تحلیل اطلاعات و داده ها در این پایان نامه به روش استنباطی- اجتهادی است. این روشی است که مفسرین عموما از آن بهره می برند.این روش کم و بیش در تفاسیر آیات الاحکام رعایت می شود و مفسر با رجوع به تمامی آیاتی که ذیل یکی از واجبات مانند نماز قرار می گیرند به بررسی دقیق آیات پرداخته و حکم شرعیه را استنباط می کند. این پژوهش برای نشان دادن اینکه اهل بیت(ع) نمونه ی عملی قرآن کریم هستند به بررسی اخلاقیات و عبادات در سیره ی عملی امام محمد باقر 7 می پردازد. اخلاقیات در سه بخش اخلاق فردی و خانوادگی واخلاق اجتماعی مدنظر ما بوده و نمونه های عملی این سه بخش را به پیشگاه قرآن عرضه نمودیم تا عدم جدایی سیره اخلاقی و عبادی امام محمد باقر 7 را از قرآن ثابت نمائیم. و در حوزه ی عبادات در دو بخش واجبات و مستحبات به توصیف وتبین عملکرد آن حضرت پرداخته و با ارائه ی آیات قرآن کریم و تحلیل قرآنی سیره ی حضرتش از حقیقت عدم افتراق ایشان از قرآن کریم پرده برداشته ایم. کلید واژه : اخلاق، عبادت، سیره، قرآن، امام محمد باقر7

‫مسئله اوقات و گاه شماری، بخشی مهم از زندگی مادی و معنوی هر انسانی است که باعث تنظیم اوقات زندگی و نظم دادن به امور دین و دنیای مردم می شود. گاه شماری عبارت از دانش و فن تعیین و نگه داری حساب زمان یا معرفة المواقیت است. در قرآن کریم از بسیاری از زمان ها نام برده شده است که این زمان ها به ترتیب طول مدت، شامل لحظات، زمان های خاص شبانه روز، شب، روز، هفته ، ماه، فصل، سال،قرن، هزاره و... است. خداوند در قرآن به برخی از زمان ها مانند شب وروز و...( لیل، نهار و...) قسم یاد کرده و برخی از سوره های قرآن مانند لیل، ضحی، فجر، جمعه و ... نیز به نام اوقاتی خاص نامیده شده است که نشان از عظمت و جایگاه وقت و زمان سنجی در نزد خدا دارد. به جهت اهمیت مسئله زمان سنجی و نقش آن در تنظیم زندگی انسان، بررسی موضوع مذکور از منظر قرآن به عنوان کتاب هدایت بشر، به صورت مستقل و منظم ضروری می نماید. از این رو، با بررسی واحد های زمانی موجود در قرآن معلوم شد که خود واژه زمان در قرآن ذکر نشده است؛ ولی واژه های مترادف آن مانند وقت، مدت، حین و دهر و ... به کار رفته است. همچنین کلماتی که دارای مفاهیم زمانی مانند الآن، ساعت، لمح البصر، ارتداد الطرف، فلق، فجر، صبح، بکرة، غدو، اشراق، طلوع، ضحی، ظهر، دلوک، عصر، اصیل، شفق،غروب، عشاء، سحر، لیل، نهار، یوم، جمعه، سبت، شهر، صیف، شتاء، عام، سنة، حول، حجج، قرون، الف سنة و... هستند، در قرآن ذکر شده است. از سوی دیگر، در قرآن زمان هایی مانند ساعت، حین و... به کار رفته است که محدوده معینی نداشته و نمی توان آنها را محدود به عددی معین کرد؛این به جهت آن است که هدف، محدود و معین کردن دقیق آن زمان نیست؛ بلکه هدف بیان کوتاه یا طولانی بودن، دوری یا نزدیکی آن برای هدایت و توجیه انسان است. نکته مهم اینکه مفهوم برخی از واژه ای دال بر زمان مانند ساعت در عرف و لغت، با معنای آن در قرآن متفاوت است. همچنین از برخی از زمان ها در قرآن مانند مأة عام، حولین، سبع سنین و... معنای حقیقی و مدت دقیق آنها اراده شده و برخی برای تمثیل سرعت فعل است نه بیان مدت دقیق آن؛ مانند لمح البصر. بسیاری از اوقات به کار رفته در قرآن نیز، ارتباط زیادی با احکام شرعی مانند برخی عبادات، معاملات، عده زنان، مدت رضاع و برخی احکام اجتماعی و در نتیجه ایجاد نظم در زندگی فردی و اجتماعی دارد. کلید واژه ها : زمان، زمان سنجی، وقت، گاه شماری، تقویم، تفسیر علمی، قرآن