جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله بررسی روش های آموزش توحید افعالی در قرآن است. توحید افعالی یکی از مراتب توحید است و مصادیق متعددی دارد که مهم ترین آن ها توحید در خالقیت، توحید در ربوبیت و توحید در مالکیت است. این تحقیق که با استفاده از قواعد تفسیر انجام شده، نشان می دهد که برای آموزش مصادیق اصلی توحید افعالی در قرآن از روش های مفروض گرفتن، القای مستقیم، توجه دادن به فطری بودن توحید افعالی، برانگیختن تفکر، استدلال، برانگیختن عواطف و احساسات، ارائه نمونه های عینی و نقل سرگذشت های واقعی استفاده شده است.

هدف از انجام این پژوهش، دستیابی به یک نظریه رشد و تحول اخلاقی متناسب با مبانی فکری و فلسفی اسلامی است که بتواند تمام مولفه های موثر در تخلق به اخلاق را تحت پوشش قرار دهد و ارتقای اخلاقی را مرتبه بندی کند. روش اجرای پژوهش توصیفی- تحلیلی است. یافته ها نشان داد که رشد اخلاقی دارای پنج مولفه اساسی است که به نوبه خود مشتمل است بر چهار مولفه رشد شخصی (معرفت، عواطف، ایمان و ملکات اخلاقی) و یک مولفه زمینه ساز (جامعه صالح و الگوهای اخلاقی) و رشد همه این مولفه ها شرط لازم برای رشد و تحول اخلاقی است. سپس مدارج سه گانه تحول اخلاقی (مرتبه اخلاق انسانی، مرتبه اخلاق دینی متعارف و مرتبه اخلاق دینی عرفانی) تبیین و تشریح شد و در نهایت، بر اساس یافته ها، پیشنهادهایی برای بهبود برنامه های تربیت اخلاقی ارائه شد.

یکی از موضوعاتی که انسان ناخودآگاه به سوی آن کشیده می شود، بحث از تهذیب نفس و پاکسازی وجود از صفات ناپسند است. مطابقت مباحث اخلاقی با فطرت انسان باعث می شود که انسان از شنیدن آن لذت ببرد بدون هیچ تأملی قهرمانان میدان مبارزه با نفس را بستاید. تواضع شکستن نفس است که نگذارد انسان خود را بالاتر از دیگران ببیند. فضیلت مقابل رذیلت تکبر، تواضع است. تواضع و فروتنی نباید به صورت زبونی و خود کم بینی درآید. کسی که خود را تحقیر می کند و به شرافت خود لطمه می زند بر خلاف روش تربیتی اسلام عمل کرده است. معمولا وقتی سخن از تواضع می آید، ذهن مردم متوجه تواضع در برابر بندگان خدا می شود. ولی تواضع دارای مراحلی است : 1- تواضع در برابر خدا 2- تواضع در برابر پیامبران 3- تواضع در برابر قوانین تکوینی 4- تواضع در برابر قوانین تشریعی 5- تواضع در برابر بندگان خدا خداوند در قرآن کریم، پیامبر را به تواضع و فروتنی در برابر بندگان فرا می خواند، و همچنین در برابر پدر و مادر متواضع باشیم و به آن ها احسان کنیم و خداوند قومی را می فرستد که در برابر مؤمنان فروتن و متواضع هستند و بر کافران سخت می گیرند. پیامبر و امامان سرمشق بسیار آموزنده ای برای هر مسلمان راستین هستند. پیامبر و امامان پیروان خود را به تواضع ترغیب می کنند خودشان نیز قولا و عملا نسبت به مردم تواضع و فروتنی را داشتند و حقوق مردم ا رعایت می کردند. تواضع سربلندی و سرافرازی می آورد. خانه را گرم و باصفا می کند و پیوند خانوادگی را محکم می کند. تا انسان روح بندگی و خضوع پیدا نمند نمی تواند قدم در عالم دین بگذارد. نماز نشانه خضوع و فروتنی در پیشگاه خداوند است. رکوع ککر شیطان را می شکند. سجده نهایت تواضع و فروتنی در مقابل خداوند است در جامعه ای که پیرو جوان زن و مرد تمام اقتضای آن متواضع باشند عدل و دادگری در آن اجتماع حاکم خواهد بود و مردم متواضع خود را بالاتر از آن می دانند که به حقوق دیگران تجاوز کنند. انسان باید در رفتار و عمل و نفس خود متواضع باشد و از دیگران انتظار قدردانی و تشکر نداشته باشد. و خود را بالاتر از دیگران نبیند چون معیار عبادت نیست بلکه خاتمه کار است.

رساله حاضر تحت عنوان تغییرات و تحولات اجتماعی از دیدگاه قرآن می باشد که از 4 فصل تشکیل شده است. فصل اول به تعاریف و تقسیمات تغییرات اجتماعی در علوم اجتماعی می پردازد و دگرگونی اجتماعی و تکامل اجتماعی، توسعه و... را توضیح داده و نظریه افرادی چون اگوست، مارکس، توبی تی، ابن خلدون و... را در مورد تغییرات اجتماعی بیان می کند. فصل دوم رساله تحت عنوان قانونمندی جامعه مطالبی پیرامون قانون، تصادف، مراحل تاریخی جامعه، اشتراک جوامع در قوانین جامعه شناختی، قانونمند بودن امور اجتماعی یا تصادفی بودن آنها و... را بیان می کند. فصل سوم رساله با عنوان سنتهای اجتماعی خداوند در قرآن حول محور سنت ها و ویژگی های سنن الهی و سنتهای مقید و مشروط و... مطالبی را به تفسیر بیان می کند. در فصل آخر رساله به بررسی عوامل موثر در تغییرات اجتماعی در قرآن پرداخته و در مورد موضوعاتی چون تکذیب آیات و رسولان حق، کفر ورزیدن به خدا، ایمان به خدا و... مطالبی را ارائه کرده است. که پژوهشگر جهت اعتبار بیشتر به آیات و روایات استناد کرده است.

این رساله در سه بخش به با این عنوان ها نگارش درآمده است: بخش اول، علم تفسیر و ارتباط آن با تفسیر کلامی قرآن مجید: شناسایی تفسیر، تفسیر در تاریخ؛ بخش دوم، تأویل و ارتباط آن با تفسیر کلامی قرآن مجید؛ بخش سوم، اصول اعتقادی در قرآن مجید: جهان پنهان، یکتاپرستی، پیامبری، جبر و اختیار.

این پایان نامه در چهار بخش با این مباحث تنظیم و تدوین شده است: بخش اول، دیدگاه های معصومین(ع) و علما در خصوص تقلید: عناصر تقلید، مفهوم عدالت، معنای عدالت، چرا باید تقلید کرد؟ دلائل لزوم تقلید (فطرت، عقل)، سیره ی عقلانی قرآن، شرایط مرجع و انواع تقلید و...؛ بخش دوم، مفهوم تقلید از دیدگاه مفسرین؛ بخش سوم، آیات شریفه ای از دیدگاه مفسرین؛ بخش چهارم، بررسی آیات تقلید از منابع تفسیری شیعه و سنی: تقلید کورکورانه از نیاکان، برتری دادن کفر بر ایمان، عدم هدایت یافتن پدران، واگذاشتن کافران به خودشان، پیروی کردن از ظن و گمان، نسبت دادن زشتی به خداوند، درخواست عذاب الهی و دنباله روی از پدران و....

نجم الدین رازی در مرصاد العباد، ضمن بیان آداب سیر و سلوک اهل طریقت، بعضی از آیات قرآن کریم را تفسیر کرده؛ در این رساله آیات تفسیر شده در مرصاد العباد جمع آوری و با توجه به محتوای آنها در شش فصل، با موضوع های زیر تدوین شده است: مبدأ آفرینش: رحمن و رحیم، عرش، ملک و ملکوت، خلق و امر، آفاق و انفس،... داستان آفرینش آدم: آفرینش حضرت آدم (ع)، الست، امانت، تکریم، دل، روح،... پیامبران: پیامبر اسلام (ص)، ابراهیم، داود، سلیمان، داستان موسی و خضر، خواب یوسف، وحی، تجلی، پادشاهان، علما،... معاد: نفوس اماره، لوامه، ملهمه، مطمئنه و معاد صاحبان این نفوس، و آیاتی دیگر درباره معاد،... ذکر: چگونگی ذکر، ذکر لا اله الا الله، بعضی آداب ذکر، تسبیح موجودات، سجده گیاهان،... معاش: تجارت، انفاق، اعمال صالح، صفات صاحبان مال و جاه دنیا،... همچنین ابتدا، در فصلی جداگانه دیدگاه های صاحبنظران دربارة تفسیر و تأویل و تفسیر صوفیانه آورده شده و در پایان برداشت نهایی بیان شده است.

پژوهشی است پیرامون پلورالیسم دینی به معنای پذیرش کثرت اعم از برون دینی و درون دینی است. پژوهش حاضر در پنج بخش تنظیم شده است. نویسنده معتقد است کثرت گرایان برای تثبیت اندیشة «پلورالیسم دینی» یعنی حقانیت و نجات بخش بودن همه یا بیشتر ادیان در یک عصر، به برخی دلایل عقلی و نقلی استناد کرده و از جمله آیاتی از قرآن را دستاویز خود قرار داده اند؛ ولی این اندیشه به هیچ وجه با قرآن و مبانی اعتقادی اسلام سازگار نیست و قرآن در ده ها آیه بر وحدت دین حق، و حقانیت انحصاری شریعت و رسالت پیامبر اکرم(ص) اصرار می ورزد. نویسنده در فصلی به حصرگرایی از نگاه قرآن پرداخته و موضوعاتی چون جهانی بودن رسالت قرآن و دعوت پیامبر(ص)، وعدة پیروزی اسلام بر ادیان و اوصاف و احکام مرتدّ را بیان کرده است. وی یازده شبهه قرآنی کثرت گرایان را در یک فصل مستقل تبیین کرده و در ادامه نیز به پلورالیزم نجات و پلورالیزم اجتماعی در دو بخش مجزا پرداخته است.

چکیده در پژوهش حاضر با تتبّع در تفسیر المیزان، ابتدا دیدگاه علّامه دربارهی توقیفی یا اجتهادی بودن چینش آیات و سوره ها تبیین می شود. سپس در ذیل عنوان «ارتباطات برون سوره ای»، ارتباط میان اسامی سوره و مضمون آن با نگاه به مبنای بحث (توقیفی یا اجتهادی بودن اسامی) و ارتباط میان سوره ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. در ذیل عنوان «ارتباطات درون سوره ای»، نخست رویکرد مؤلّف المیزان نسبت به پذیرش ارتباط میان آیات یک سوره بررسی می شود و در ادامه با ارزیابی گسترهی این پذیرش، در ذیل عنوان «ارتباطات برون آیه ای» پیوستگی میان مضمون و غرض سور با بسمله، فواتح و خواتم و داستان های مطرح در آنها کاویده می شود، و همچنین ارتباط میان آیات ابتدایی و انتهایی یک سوره با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد. در مورد «ارتباطات درون آیه ای» نیز نگاه علّامه به 1) ارتباط میان جملات و فرازهای یک آیه 2) تناسب ذیل آیات با مضمون آنها و 3) سیاق آیات کنکاش می شود و در آخر نیز با تتبّع در تفسیر المیزان، اشکال و گونه های پیوند و ارتباط میان آیات و جملات آنها استخراج می گردد. همچنین در خلال مباحث مذکور به تعارض میان اعتقاد علّامه به اجتهادی بودن چینش آیات از یک طرف و التزام به عدم تحریف و تناسب آیات از طرف دیگر پاسخ داده می شود.

. پایان نامه حاضر با عنوان تفسیر محمدبن السائب کلبی با یک مقدمه و پنج فصل تنظیم شده که مهم ترین موضوعات مورد بحث آن بدین قرار است : ‎1- شرح حال محمدبن السائب کلبی شامل شخصیت علمی، آثار، راویان، مشایخ و اتهام او به کذب.... ‎2 - دیدگاههای علوم قرآنی او در مباحث : ترتیب نزول، شان نزول، حروف مقطعه، قرائات، مکی و مدنی، نسخ و ... ‎3 - روش تفسیری کلبی : تفسیر اثری، لغوی، قرآن به قرآن ...‎4 - مجموعه قرا ات و روایات تفسیری محمدبنالسائب کلبی، که از دوازده منبع تفسیری گردآوری شده است و تعداد آنها به ‎773 روایت می رسد./