جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بر مبنای آیات قرآن کریم، هدف اصلی آفرینش انسان‌ها یک‌تاپرستی است. یک‌تاپرستی ضمن این‌که با فطرت بشر ارتباط ویژه دارد، مهم‌ترین دلیل بعثت انبیاء الهی نیز بوده است. به رغم دعوت فطرت و خواسته پیام -آوران الهی، متأسفانه شاهد وجود گرایش‌های چندگانه‌پرستی و شرک‌آلود در جوامع بشری هستیم. انحراف روز افزون بشر از فطرت و تمرد او از دعوت انبیاء ضرورت تحقیق حاضر تحت عنوان: «پیامدهای گرایش به شرک از منظر قرآن کریم» را ایجاب نمود. به همین خاطر نویسنده از روش استنطاقی آیات قرآن کریم و استمداد از متون تفسیری موجود، به تبیین دیدگاه قرآن کریم در خصوص پیامدهای ناخوشایند گرایش به شرک، اقدام نمود. در نتیجه به دست آمد که: قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت‌گر، ضمن تعیین حقیقت و ماهیت شرک، پیامدهای گرایش به شرک را در حوزه‌های گوناگون: بینشی، اخلاقی و فقهی به قرار ذیل معرفی نموده است. شرک پدیده‌ای است که در ردیف خداوند سبحان برای عناصر و موجودات دیگر، سهمی از ربوبیت، خالقیت، رازقیت و... را قایل می‌شود. به همین خاطر فرد مشرک از نگاه بینش و عقیده، رسالت بشری را نپذیرفته و معاد را منکر می‌شود. با توجه به نقش مؤثر تفکر بر رفتار و اخلاق انسان، فرد مشرک ‌که به لحاظ عقیده منکر نبوت و معاد است، در زندگی رفتاری خود فرد متعصب، لجوج، ناسپاس، خودپرست، دنیاگراء، مستکبر، متفاخر به اموال و اولاد، تفرقه‌گراء و ناآرام است. آز آن‌جایی که رفتار هر فردی، پیامد متناسب خود را دارد، برای رفتار و عقیده فرد مشرک پیامدهای فقهی اعم از تکلیفی و وضعی مانند: طرد مشرک از اماکن مقدس، الغای مالکیت از او، ممنوعیت ازدواج با غیر موحد، ممنوعیت برقراری ارتباط دوستانه با فرد مشرک و وجوب مقاتله با سران شرک، وجود دارد.

اعتقاد به سایر پیامبران الهی به مانند اعتقاد به پیامبر اسلام(ص) از اصول دین اسلام می باشد. عُزیر(ع) یکی پیامبرانی است که در قران کریم از او نام برده شده و مفسران در باره او بحث کرده اند. نام این شخصیت در عهدین عزرا است. از دیدگاه عهدین او از کسانی است که بعد از حمله بخت النصر به بیت المقدس و نابودی تورات، این کتاب را دوباره نوشت و اعتقادات یهود را زنده کرد؛ تا جایی که برخی یهودیان او را پسر خدا نامیدند. هرچند قرآن کریم و عهدین تصریح به پیامبری او نکرده اند، اما از دیدگاه مفسران شیعه و سنی او از پیامبران الهی و از مروجان شریعت حضرت موسی(ع) بوده است. از دیدگاه قرآن و عهدین او شخصیت صالح و تأثیر گذار بوده است. تا جایی که پیامبر اسلام(ص) و بعضی از امامان شیعه روایاتی را از او نقل کرده اند. برخی کتابهای تاریخی زردشت را از شاگردان طرد شده عُزیر(ع) معرفی می کنند و او را از حمایت کننده گان اجداد پیامبر اسلام(ص) محسوب می دارند. در قران کریم، او مصداقی از معجزات الهی معرفی می شود که به مدت صد سال از دنیا رفته و دوباره زنده شده است تا دلیلی بر وجود معاد و رجعت انسانها باشد. اما در عهدین به این مردن و زنده شدن او اشاره ای نشده است. همچنین قران کریم یهودیان را به خاطر فرزند خدا دانستن عزیر(ع)، به شدت نکوهش می کند. در دیدگاه یهودیان امروزی و عهدین اشاره ای به فرزند خدا خواندن عزیر(ع) توسط یهودیان وجود ندارد. بنا بر این محتمل است که گروهی از یهودیان در صدر اسلام او را فرزند خدا دانسته اند، که قرآن با این اعتقاد مبارزه کرده است. برخی از روایات اهل سنت در باره حضرت عزیر(ع) با دیدگاه عهدین تطابق دارد، که می توان گفت که این موارد از اسرائیلیات است. پیشنهاد می شود بر ای شناخت بیشتر این شخصبت، در تحقیقات آینده، منابعی که دین پژوهان مسیحی و یهودی در باره این شخصیت نوشته اند شناسایی شود و مقایسه ای بین دیدگاه دانشمندان مسیحی و یهودی با یافته های این تحقیق صورت گیرد.

مبنای تحقیق این رساله و انگیزه و جوهره بحث در همین فصل مستتر بوده و از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است ، ولی به جهت محدودیت زمانی و اینکه محور اصلی موضوع، به مساله معاد و آثار تجسمی مربوط به آن برمی‌گردد، در بررسی این موضوع به همین حد اکتفا شده است . زبان قرآن از حیث "تصویر" دارای ویژگی خاص و از لحاظ ارزشهای تصویری بسیار غنی می‌باشد خداوند در قرآن به مدد شیوه "بیان تصویر"، مطالب پیچیده و غیر مملوس و دور از ذهن را محسوس‌تر و جذاب‌تر و زیباتر آرایش و نازل کرده است ، تا هر کس به قدر توان و وسعت خود از آن بهره‌مند شود و درک و فهم نماید، و از این رو قرآن در هر عصر و زمانی، بدیع‌تر و فصیح تر از قبل دریافت می‌گردد. موضوع و بحث "تصویر در قرآن" یک مساله بسیار عمیق و جذاب است که امید آن می‌رود هر چه بیشتر مورد توجه اهل تحقیق و پژوهش خصوصا هنرمندان علوم تصویری، قرار گیرد و پیامد تفکر و اندیشه نوینی، در خلق آثار هنری باشد، انشاالله. با توجه به موضوع قیامت ، و نمونه تصاویر مربوط به رستاخیز، لازم آمد دنیای رستاخیز از دیدگاههای مطرح و معروف به اختصار تعریف گردد، تا بتوان ارتباط بهتر و مناسب‌تری با آثار تجسمی برقرار کرده، نتیجه مطلوبی ببریم. معاد از دیدگاه ملل بزرگ باستانی مانند: مصریان، هندی‌ها ، سومر و کلده، چینی‌ها، ژاپنی‌ها، یونانی‌ها، رومیان و ایران قبل از اسلام مطرح شده، و همچنین دنیای پس از مرگ از دیدگاه ادیان الهی مانند: یهود، مسیح و حنیفیه به اختصار توضیح داده شده است ، و نمونه آیاتی از کتاب مقدس (عهد قدیم و جدید) پیرامون رستاخیز ذکر شده است . دیدگاه اسلام به معاد که از کاملترین و روشن‌ترین نظریه‌ها است ، به اختصار در جزوه مطرح شده است . سرانجام در این فصل "رستاخیز به روایت قرآن مجید" تدوین، نمونه آیاتی که درباره دنیای بعد از مرگ می‌باشد، همراه با نص قرآن‌کریم، به ترجمه تحت الفظی از "الهی قمشه‌ای" و ترجمه روان از "محمد آیتی" تنظیم گردیده است . در این قسمت ابتدا پیرامون زبان "کلام و تصویر" مقدمه‌ای تحریر نموده و سپس جلوه‌های تجسمی قیامت تعریف شده است ، که جلوه‌های تجسمی قیامت ، آثاری هستند که سعی دارند مطالب و مفاهیم "الهی" را که درباره دنیای بعد از مرگ بیان شده به وسیله "زبان تصویر" تجسم بخشیده، دنبال کند. چگونگی ارتباط آثار تجسمی با قرآن قسمت دیگری است که به نحوه‌ی ارتباط آثار با قرآن پرداخته است . این فصل به نمونه تصاویر "تجسمی رستاخیز" اختصاص داده شده است . لازم است پیرامون تصاویر، به چند مطلب اشاره شود: الف : تاریخ نقاشی، حاوی آثاری است که سعی دارد مطالب و مفاهیم، کتب وحی به ویژه موضوع جهان پس از مرگ را به تصویر کشد، که این آثار در رشد و تغییرات فرهنگی و نگرش‌های فردی و اجتماعی زمان خود نقش بسزایی را ایفا کرده است . و حال از اهمیت ویژه‌ای در تاریخ هنر برخوردار می‌باشد، که کوشش شده است ، نمونه‌ای از این آثار گردآوری شود، ولیکن تنها موفق به جمع‌آوری نمونه آثاری شدیم که در دسترس قرار داشته و امکان فراهم کردن آن برای گردآورنده میسر بوده است . ب : تصاویر گردآوری شده، شامل آثار نقاشان غربی و شرقی است : آثاری که احتمال دارد متاثر از کتب وحی غیر از قرآن و یا منبعی دیگر بوده باشد، و سبب انتخاب این آثار ارتباط موضوعی اثر، با موضوع مطالب قرآن بوده است . ج: تصاویر درباره موضوعات مختلفی، از دنیای پس از مرگ مصور شده، از جمله: برزخ، قیامت ، دمیدن در صور، روز محشر، بیرون آمدن از قبرها، چهره گنهکاران، میزان و حساب ، بهشت و جهنم، عذاب دوزخیان و ...، که در بعضی از آثار چندین مطلب و مفهوم در یک تابلو، ترکیب‌بندی شده است . سرانجام این دفتر با نتیجه‌ای از گردآورنده پایان پذیرفته، امید است با عنایت و لطف ایزد منان، ایمان، شالوده زندگی و علم و پژوهش و تحقیق زینت بخش آن باشد. به جهت آسان‌تر شدن امر مطالعه، جزوه، دارای فهرست مطالب ، فهرست سور، فهرست آیات ، روایات تصاویر، نامها و جاها و ماخذ می‌باشد، که غیر از فهرست مطالب ، بقیه در انتهای تحقیق تنظیم شده است .

نگارنده ضمن بررسى «ماهیت جامعه» از دیدگاه جامعه شناسان و متفکران معاصر اسلامى معتقد است جامعه به لحاظ ماهوى فى الجمله اصالت دارد، یعنى گرچه متفکران اسلامى اصالت به مفهوم «دورکیمى» را قبول ندارند ولى در مورد جبرهاى اجتماعى به مفهوم «گورویچى» اتفاق نظر دارند. با فرض پذیرش اصالت، جامعه قانونمندى‏هاى ویژه‏اى خواهد داشت که منحصر به فرد و جداى از قانونمندى‏هاى افراد است. این قانونمندى‏ها از دیدگاه قرآن قابل شناخت است؛ قرآن دو روش «تطبیقى» و «تحلیلى» را براى شناخت جامعه راهنمایى مى‏کند که در واقع به شیوه جامعه شناختى مهر صحت مى‏گذارد. روش تحلیلى مبتنى بر روش تطبیقى است. با مقایسه جوامع مى‏توان عناصر سازنده و مخرب را شناخت و با مدل‏هاى به دست آمده از روش تطبیقى، مى‏توان به جامعه خاص پرداخت. سه الگوى روش تطبیقى، همزمان، در زمان و ترکیبى، نمونه‏هایى در قرآن دارند که سومى به وضوح در سوره شعرا منعکس است. سرگذشت قوم سبا نیز الگوى مناسبى از روش تحلیلى در قرآن مى‏باشد.

با عنایت به خاتمیت و جاودانگى دین اسلام و تلاش مغرضانه دشمنان آن براى ضربه زدن، این سؤال مطرح مى‏شود که رفتار سیاسى پیامبر در خصوص بسط دین خود و مقابله دشمنان و مخالفان چگونه بوده است. در این مقاله، به سه نوع رفتار پیامبر در سیاست خارجى یعنى «دعوت»، «جنگ و دفاع» و «صلح» اشاره شده و جایگاه هر یک تبیین گردیده است؛ البته رفتار مبتنى بر دعوت، به دلیل جایگاه ویژه‏اش در سیره پیامبر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.

پژوهش حاضر با تکیه بر قرآن به دنبال پاسخ به این پرسش‏ها است که آیا قرآن براى طبقات اجتماعى در جامعه مشروعیت قائل است؟ این طبقات چه ویژگى و چه تأثیرى در جامعه دارد؟ این پژوهش، ضمن تعریف از طبقات اجتماعى و ارائه دسته‏بندى‏هاى مختلف معتقد است که قرآن نه تنها در صدد آن نیست که وجود طبقات اجتماعى و برخورداران از مزایاى مادى را مشروعیت بخشد، بلکه در صدد بى‏ارزش نشان دادن تنعمات صرف مادى و بیان ثبوت ارزش براى تقرب به خدا و برخوردارى از رحمت الهى است.

سیاست و حکومت در قرآن کریم از موضوعاتى است که بسیارى از صاحب نظران و قرآن پژوهان را به دیدگاه‏هاى متفاوت و گاه متعارض کشانده است. این مسأله از جمله بحث‏هاى مهم «رابطه دین و دولت» است که در کتب آسمانى و ادیان الهى مورد توجه قرار گرفته است. مقاله حاضر ضمن اشاره به دیدگاه ‏هاى عمده درباره رابطه میان «رسالت و زمامدارى» آیات قرآنى در باب سیاست و حکومت را طبقه بندى مى‏ کند و نمونه ‏هایى از حکومت‏هاى الهى را در قرآن کریم نشان مى‏دهد و به ویژگى‏ هاى آنها اشاره مى‏کند.

تجربه دو پدیده انقلاب و اصلاحات در ایران پس از پیروزى انقلاب اسلامى موضوع قابل پژوهش از ابعاد مختلف است. این نوشتار در پى‏بررسى گونه‏شناسى مفهوم و کاربرد واژه اصلاح در قرآن کریم، روش‏ها و تاکتیک‏هاى اصلاح فرد و جامعه از منظر وحیانى، و نیز بررسى رابطه اصلاح و انقلاب است. از منظر قرآن کریم، اصلاح، شالوده حرکت سالم سازى فضاى زیست آدمى است و در جریان اصلاحى پیامبران ریشه دارد. اصلاح با دو مفهوم آشتى دادن و رفع موانع و مفاسد، به طور مطلق در قرآن به کار رفته و کاربرد روش‏هاى متنوع فرهنگى و غیرفرهنگى، بسته به میزان، نوع و درجات فساد و مفسدین، براى رفع مفاسد و تبدیل نقاط ضعف و کاستى‏ها به نقاط قوت و کمال در ابعاد مختلف اقتصادى، اجتماعى، سیاسى و فرهنگى توصیه شده است و سرانجام این که اصلاح نه یک شیوه تحول در برابر انقلاب است، بلکه انقلاب یکى از روش‏هاى ایجاد اصلاح است.

تعمق و ژرف‏نگرى در متون و کتب آسمانى به منظور دستیابى به قوانین زمینى از دیر باز مناقشات فکرى متعارضى را بر انگیخته است. این مناقشه در اسلام بین عقلگرایان و نقلگرایان رخ نموده است. گروهى (نقلگرایان) مدعى‏اند توجه و خطاب قرآن صرفا متوجه پیامبر صلى‏ الله ‏علیه ‏و‏آله و ائمه اطهار علیهم ‏السلام است، از این رو عقول غیرمعصوم، توان استنباط احکام از قرآن را ندارند. از سوى دیگر گروهى (عقلگرایان) معتقدند قرآن براى راهنمایى بشر نازل شده است، از این رو فقها و متخصصان قادرند احکام فردى و اجتماعى را از آن استنباط کنند.