جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از شاخه­های نقد ترجمه، ارزیابی ترجمه به منظور تشخیص سطح کیفی آن است؛ از جمله الگوهای ارائه شده در این نوع ارزیابی و نقد، الگوی نقد ترجمه گارسس است که به سبب دارا بودن مؤلفه­های تعیین میزان قابلیت وکیفیت متون ترجمه و میزان مطابقت آن­ها با متن مبدأ، می­تواند الگویی مناسب برای نقد ترجمه­های قرآن کریم نیز باشد. پژوهش حاضر در نظر دارد تا انتخاب­های واژگانی ترجمه حداد عادل، معزی و انصاریان را از آیات جزء 29 و30 قرآن کریم، طبق مدل پیشنهادی گارسس در سطح معنایی- لغوی، مورد نقد و ارزیابی قرار دهد و به این سؤال پاسخ گوید که میزان تطابق ترجمه­های حداد عادل، معزی و انصاریان با روش گارسس در سطح معنایی-لغوی تا چه حد بوده است؟ مهمترین یافته­های این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی با هدف ارزیابی میزان برابری متن مبدأ با مقصد صورت گرفته، بیانگر این است که واژگان ترجمه­های مذکور از نظر مؤلفه­های گارسس، قابل نقد و ارزیابی است به گونه­ای که ترجمه­های هر یک از مترجمان یا توضیحی (توضیح تفسیری و واژگانی) است و یا موارد بی­شماری از همانندی و معادل­سازی و قبض و بسط نحوی و انتقال ابهام را در خود دارند. بررسی میزان مطابقت ترجمه­­ها با سطح معنایی- لغوی الگوی گارسس نشان می­دهد که ترجمه انصاریان در همه این سطح به جز قبض نحوی بیشترین مطابقت را با سطح معنایی لغوی دارد و در درجه دوم ترجمه حداد عادل به میزان متوسط از این سطح کاربست را دارا بوده به گونه­ای که همه این سطح در ترجمه وی مشاهده می­شود و در نهایت، ترجمه معزی به دلیل تحت­اللفظی بودن به جز قبض نحوی که بالاترین مطابقت را داراست، در موارد دیگر کمترین کاربست را از الگوی گارسس داشته است.

ترجمۀ «ابهام» به ویژه در قرآن کریم یکی از چالش­برانگیزترین مسائل زبان­شناسی است که برای برون­رفت از آن انواع راهبردها ارائه شده است. گارسس با بهره­گیری از آراء نیومارک ،تکنیک­هایی برای ترجمۀ آن‌ها ارائه داده و در نهایت براساس این الگو «میزان ویژگی­های مثبت و منفیِ بیانگر بسندگی و پذیرفتگی ابهام در متن ترجمه­شده» مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی تحلیلی از نوع مقابله­ای، ترجمه­های مجتبوی با محوریت سبک ارتباطی و صفارزاده با محوریت سبک آزاد را از جزء سی­­ام قرآن کریم با هدف بهبود بخشیدن به کیفیتِ متن ترجمه شده به­ویژه در چالش­های ابهام زبانی، براساس یک نظریه و الگوی علمی، مورد بررسی قرار داده است. سپس با تکیه بر آمار، مقادیر به دست آمده از این تکنیک­ها، مقایسه شده و میزان کفایت و مقبولیت هر کدام در ابهام­زدایی بخش­های مختلف سطح واژگانی شش سورۀ اول جزء سی­ام مشخص گردیده است. برآیند پژوهش بیانگر این است که ترجمۀ مجتبوی از واژگان چندمعنا و مجازی، بسندگی و پذیرفتگی بالاتری نسبت به صفارزاده برخوردار است. صفارزاده با ارائۀ متنی مقصدمحور و به دور از ابهام، دچار افزوده­های خلاقانه و پیچیده در شفاف­سازی ابهام­ها شده است؛ به­ویژه در واژگان مجازی. اگرچه در برخی موارد که نیازمند «شرح مبسوط» است همچون تلمیحات قرآنی، ترجمۀ مجتبوی نسبت به صفارزاده کفایت و مقبولیت کمتری به خود اختصاص داده است. به طور کلی براساس الگوی گارسس، راهبردهای مجتبوی از کفایت و مقبولیت بالاتری نسبت به صفارزاده در ابهام­زدایی برخوردار است.

مفهوم سبک ‌زندگی در تمدن غربی به این دلیل که اغلب در چارچوب نوعی مصرف‌گرایی سطحی نمود یافته، به ابتذال کشیده شده است. سبک ‌زندگی در این تلقی، نوعی زندگی مسرفانه، پر زرق و برق و تجملی را تداعی می‌کند که عمدتا بر منطق چشم و همچشمی در مصرف کالا و مد استوار است. اما سبک‌زندگی در تلقی قرآنی اشاره به واقعیت بنیادینی دارد که همه مفاهیم، تعاریف، دیدگاه‌ها و روایت‌های معطوف به فرهنگ و تمدن از آن سرچشمه می‌گیرند. سبک‌زندگی در حقیقت محتوا و روح عینیت‌یافته فرهنگ و تمدن به‌شمار می‌رود. از این رو، «واقعیت اعلا» یا «بخش حقیقی و نرم افزاری تمدن»، در حقیقت جامع‌ترین و سنجیده‌ترین بیانی است که اهمیت کانونی این واقعیت را در حیات انسانی به وضوح منعکس می‌کند. در این نوشتار مبانی فرهنگ‌شناختی سبک‌زندگی از منظر قرآن با استفاده از روش تحلیلی استنباطی مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه به‌دست آمده حاکی از آن است که از نگاه قرآن کریم، سبک‌زندگی طیب در جامعه‌ای امکان تحقق و وقوع دارد که الگوها و هنجارهای رفتاری آن از نظام فرهنگی متعالی و رشدیافته ریشه گرفته باشند. از نظر قرآن، نظام فرهنگی متعالی حق‌مدار، حکیمانه، مبتنی بر فطرت، دارای بنیادهای ثابت، سودمند و سازواره و منسجم است.

یکی از مسائل مهم در مطالعات میان رشته‌ای با موضوعات اسلامی؛ توجه به حیطه وسیع علوم اجتماعی است. چرا که بی شک مفاهیم اسلامی و راهکارهای ارائه شده در این متون می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل مهم مرتبط با زندگی انسان‌ها باشد. یکی از ابعاد مهم و متفاوت مطالعات امروزی در حیطه انسان‌شناسی، توجه به هویت و بخش‌وجودی انسان است. چرا که زندگی شخصی و اجتماعی هر کسی تحت تاثیر هویتش قرار می‌گیرد. هویت‌دینی به عنوان یکی از انواع مهم هویت، نقش بسزائی در شکل‌گی انسان دارد. از سوی دیگر بررسی تغیرات اجتماعی و توسعه یافتن جوامع کنونی، از به وجود آمدن انواع بحران‌های هویتی به ویژه در میان جوانان خبر می‌دهد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی و رویکرد تحلیلی به بررسی آیات و روایات معصومین(علیه السلام)پرداخته تا مهم‌ترین کارکردها و ثمرات فردی و اجتماعی هویت‌دینی تبیین کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد؛ شخصیت‌سازی، تقویت‌روحیه حمایت‌گری، تاب‌آوری و....از مهم‌ترین‌ثمرات در بعُد فردی و اجتماعی هویت دینی است. چرا که شناخت روش‌های نهادینه ساختن هویت دینی و تبیین ثمرات هویت دینی می‌تواند گامی موثر در جهت رفع این بحران‌ها داشته باشد.

یکی از مباحث اصول فقه مسئلۀ استعمال الفاظ در بیش از یک معناست. از آغاز طرح این مسئله، همواره میان اصولیان اختلاف نظر بوده است که آیا استعمال لفظ در بیش از یک معنا جایز است یا جایز نیست. موضوع اصلی این مسئله نیز الفاظ قرآن مجید بوده است. از سویی یکی از ابعاد معانی قرآن معانی باطنی آن بوده است. با اینکه از لحاظ تاریخی نخستین بار راغب اصفهانی میان معانی باطنی قرآن و مسئلۀ استعمال الفاظ در بیش از یک معنا پیوند برقرار کرد، همواره این پیوند و ارتباط از چشم اصولیان پنهان مانده است. در اصول فقه شیعه ابتدا در حدود دو قرن پیش از این و به طور رسمی از زمان آخوند صاحب کفایه در همه‌جا دربارۀ ارتباط معانی باطنی قرآن با استعمال لفظ در بیش از یک معنا بحث شد و آخوند، خود بر بیگانگی معانی باطنی قرآن با استعمال لفظ در بیش از یک معنا نظر داد. در مقالۀ حاضر بعد از بیان سیر تاریخی این موضوع، دیدگاه‌های مختلف دربارۀ رابطه معانی باطنی قرآن با مسئلۀ استعمال لفظ در بیش از یک معنا بیان و شمول استعمال لفظ در بیش از یک معنا در معانی باطنی اثبات شده است.

از جمله مسائل مهم جهت رسیدن به سعادت واقعی، داشتن بصیرت در زندگی است. واژه «بصیرت» و مشتقات آن در موارد متعددی در قرآن کریم و روایات به کار رفته و معانی عمیق و دقیقی از آن مورد توجه واقع شده است. هم‌چنین واژه‌هایی در متون دینی وجود دارد که از نظر کاربرد معنایی، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی با واژه بصیرت دارند که از مقایسه آن‌ها با یکدیگر در می‌یابیم که بصیرت و بینش دارای جایگاه ویژه‌ای در معارف اسلامی است و آثار خاصی را به دنبال دارد که سایر واژه‌های مشابه، از این ویژگی برخوردار نیستند. هدف از انجام این پژوهش، پاسخ به این سؤال است که واژه بصیرت چه تفاوت معنایی با واژه علم، از دیدگاه قرآن و روایات دارد. با توجه به ماهیت موضوع، در تدوین آن از منابع لغوی، تفسیری و روایی استفاده شده است.

زبان به این دلیل که اصلی‌ترین وسیله ارتباط انسان‌ها با یکدیگر به شمار می‌آید، ارزش بسیاری دارد. در برقراری ارتباط با دیگران، اولین نگرش و برداشت از انسان مربوط به نحوه گفتار اوست و محتوای حرف‌ها، شخصیت و نگرش انسان را مشخص می‌کند. در آیات قرآن کریم، خداوند متعال با پیامبران، ملائکه، مؤمنان، عموم مردم و حتی با کفار، ادب در کلام را رعایت می‌کند و به مؤمنان نیز دستور می‌دهد با دیگران زیبا سخن گفته و از به زبان آوردن گفتار زشت و بی‌ادبانه (حتی در مقابل کافران و ابلهان) دوری گزینند. قرآن کریم برای شیوه بیان، الگوهایی ارائه کرده است، از جمله: قول سدید، قول معروف، قول لین، قول بلیغ، قول کریم و قول احسن. هم‌چنین کلام باید مستدل، محکم، پسندیده، به اندازه، نرم، شیوا، واضح، زیبا و بزرگوارانه باشد و بهترین‌ها گفته شود. در این پژوهش ضمن مطالعه آیات قرآن کریم، با استفاده از منابع مستدل و معتبر (تفسیر و کتب روایی)، الگوهای گفتاری عنوان‌دهی شده است و در مواضع مختلف از جمله: خانواده (نحوه گفت‌وگوی والدین با فرزندان، فرزندان با والدین)، جامعه (نحوه گفت‌وگوی اساتید با شاگردان، شاگردان با اساتید، مسئولان با مردم، عموم مردم با یک‌دیگر و در محیط‌های کاری و نظامی و تبلیغ و...) آمده است.

یکی از مباحث استنباط احکام، بحث مقصدشناسی فقهی می‌باشد، با شناخت مقاصد کلی و عمومی شریعت می‌توان فروع فقهی را استخراج و یا در موارد تعارض ادله، آن را سبب ترجیح دانست و یا رفع تعارض نمود و یا در تفسیر و تأویل نصوص و شناخت اموری که نص مخصوصی ندارند و تقلیل احکام تعبدی و ایجاد توازن و اعتدال در احکام و جلوگیری از اضطراب از آن بهره جست. عامه در این روش پیشگام بوده‎اند اما چندان آن را دلیل‌مند ننموده و قطعی‌انگاری کرده‎اند. به خصوص متأخرین اهل تسنن به این نقصان پی برده و ادله‌ای برای این روش برشمرده‎اند مانند تمسک به آیاتی از قرآن کریم برای اثبات مقاصد حفظ دین و جان و مال و عقل و عرض و یا مقصد تیسیر و عدالت و برخی مقاصد جزئی‌تر که نقد‌هایی به این دلیل وارد می‌باشد.

از دیرباز تا کنون مسئله جبر و اختیار مورد بحث متفکرین بوده است. موضوع وجود اختیار در موجوداتی غیر از انسان همچون فرشتگان و حیوانات و نباتات مطرح شده است. در مورد جمادات با تکیه بر آیاتی از قران کریم، روشن می­شود که اختیاری از سنخ وجود آن­ها در ابتدای خلقت جهان برای پذیرش یا رد امانت و قوانین طرح شده توسط خداوند متعال، را دارا بوده­اند. آیات مربوط به تسبیح موجودات نیز بیان می­دارد که آن­ها دارای شعور و آگاهی نسبی می­باشند و با توجه به روایات، اختیار ترک تسبیح را دارند. از طرفی با روی کار آمدن فیزیک مدرن و نظریات کوانتومی، بر خلاف فیزیک کلاسیک که مدعی جبر در ذرات بود، با بررسی حالات ذره­های زیراتمی می­توان در مورد وجود یا عدم وجود اختیار در بین ذرات نیز نظریاتی را مطرح نمود.

در مشترک لفظى سه دیدگاه کلی قابل تصور است: الف. مشترک لفظی، محال است. ب. مشترک لفظی ضرورت دارد. ج. مشترک لفظی نه محال و نه ضروری است، بلکه امری ممکن است. علاوه بر این سه دیدگاه، برخی معتقدند مشترک لفظی در قرآن ناممکن و در غیر آن ممکن است. محقق خراسانی معتقد به امکان و وقوع مشترک لفظی در مقام وضع است و ادلۀ ضرورت و ناممکن بودن آن را نقل و نقد کرده و برای امکان آن سه دلیل اقامه نموده است. در این نوشتار پاسخ‌های ایشان به دیگران و دلایل اثبات امکان مشترک لفظی بررسی می‌شود.