جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلسه ا تا 49 درسگفتار حاضر، حاوی درس اول تا بیستم کتاب آموزش فلسفه یعنی مباحث معرفت شناسی جلد اول کتاب آموزش فلسفه است.

الکندی اولین فیلسوف جهان اسلام است . او در عراق زیست و در بغداد تحصیل کرد و از مهمترین چهره‌های انتقال تفکر یونانی به جهان اسلامی در قرن نهم میلادی است. دامنه‌ی آثار او نه فقط فلسفه که موسیقی و ریاضیات و پزشکی و نجوم را نیز در بر می‌گیرد . پیتر آدامسون در این کتاب آن‌چه که درباره زندگی او می‌دانیم را بررسی کرده است و روش و گرایش او به اندیشه یونانی را مورد بررسی قرار می‌دهد. هم‌چنین در این کتاب رابطه کندی با فرهنگ عقلی اسلامی زمان او مورد بررسی قرار می‌گیرد. مهم‌تر از همه این کتاب روی توضیح و ارزیابی آراء موجود در کل آثار به جا مانده از کندی تمرکز می‌کند، از جمله آثار او راجع به علوم و ریاضیات. طرز نگارش این کتاب توسط آدامسون گیرا و جالب و هم‌چنین آکادمیک و قابل فهم است. این کتاب برای متخصصان فلسفه اسلامی جذاب خواهد بود اما خواندن آن نیازی به دانستن عربی یا یونانی ندارد و لذا این کتاب برای غیر متخصصانی که در صدد آشنایی با یکی از مهمترین متفکران اسلامی هستند نیز جالب توجه خواهد بود

به همت موسسه قائم آل محمد علیهم الاسلام حوزه علمیه امام خمینی(ره) تهران،اولین جلسه «درآمدی بر فلسفه اسلامی» با حضور «حجت الاسلام بلندقامت» در حوزه علمیه امام موسی کاظم علیه الاسلام برگزار گردید، در این دوره به تدریس فلسفه در دوره مقدمات و سطح حوزه های علمیه که معمولا با خواندن بخش فلسفه از کتاب آشنایی با علوم اسلامی شهید مطهری شروع و بعد از کتاب بدایه الحکمه، با تدریس کتاب نهایه الحکمه پایان می یابد، پرداخته شد. اما کتاب شهید مطهری درعین دقت، بسیاری از مباحث و عناوین فلسفی را ندارد و مباحث موجود نیز بسیار اجمالی است به نحوی که برای ورود به مباحث گسترده کتاب بدایه الحکمه مناسب نیست. بنابر این لازم بود برای شروع تدریس کتاب بدایه الحکمه، تمامی مباحث فلسفی موجود در این کتاب به نحو اجمالی و بدون خواندن متن ارائه شود. برای رسیدن به این مقصود، مطالب همه مرحله ها و تقریبا همه فصول کتاب بدایه الحکمه در طی بیست جلسه ارائه شده است. به نظر می رسد آشنایی با مطالب بیان شده، فهم کتاب بدایه الحکمه را تسهیل می کند. مشروح این جلسه تقدیم میگردد.

ترجمه ماشینی: این کتاب توسط پروفسور جان مک گینس، استاد فلسفه در دانشگاه میسوری، سنت لوئیس تالیف و ارائه شده است. مترجم متون عربی به انگلیسی پروفسور دیوید اس. رایسمن استاد اندیشه عربی-اسلامی در دانشگاه ایلینوی در شیکاگو است. ناظر کل کتاب از همان ابتدا چنین می گوید: در اواخر قرن دوم هجری، صحنه فرهنگی اسلام کاملاً در تصرف علم کلام بود، جایی که متفکران به بحث های زیادی در مورد وحدانیت خداوند، صفات او و ... مشغول بودند. معنی اسماء و چیزهایی که در قرآن آمده، جبر و انتخاب، ایمان و گناه، گناه، نجات اخروی، حجیت و مشروعیت آن و غیره. بنابراین، چه چیزی برای فلسفه ای که ورود به دنیای عربی-اسلامی را به تأخیر نمی اندازد، باقی می ماند؟ در کنار هیچ چیز. با این حال، قوی خواهد آمد و جایگاه واقعی خود را اشغال خواهد کرد. بلکه برای چندین قرن متوالی شکوفا خواهد شد تا اینکه با ورود جهان اسلام به دوره طولانی انحطاط، متوقف شود، بمیرد و فرو بریزد. نکته عجیب این است که از بیرون وارد دنیای عربی-اسلامی خواهد شد و حتی از یک دنیای بت پرست خارجی، دنیای یونانی یا یونانی. به همین دلیل فقها همواره به آن اعتراض می کنند و آن را به دلیل برآمده از فرهنگ بت پرستی، غیر مشروع یا غیر مشروع می دانند. سپس مؤلف می افزاید: در واقع، وضعیت فلسفه در جهان اسلام مشابه جهان مسیحیت در آغازین آن است. در آنجا نیز متکلمان بر وجود فلسفه اتفاق نظر داشتند و آن را به دلیل برآمده از فرهنگ یونان، بیگانه و کافر می دانستند. در واقع، پس از ترجمه کتاب های خارجی از یونانی به عربی، که در بیشتر موارد از زبان سریانی گذشت، فلسفه در بافت عربی-اسلامی ظهور کرد. اما کتاب های زیادی نیز از فارسی، هندی یا سانسکریت ترجمه شده است. بدین ترتیب یک کتابخانه علمی و فلسفی به دو زبان سریانی و عربی تشکیل شد و مسلمان در صورت تمایل می توانست از آن مشورت و مشاهده کند. در این زمینه باید توجه داشت که زبان عربی از اواخر قرن اول هجری/7م به عنوان زبان رسمی امپراتوری عربی-اسلامی تبدیل شد. این به تصمیم خلیفه اموی عبدالملک بن مروان بود. بنابراین در اداره رسمی دولت جایگزین فارسی و بیزانس (یا یونانی) شد. اولین کتاب های ترجمه شده عمدتاً کتاب های علمی، پزشکی و نجومی بودند. برخلاف تصور مردم، نهضت ترجمه در عصر بنی امیه آغاز شد، نه عباسیان، هرچند در عصر اینان، به ویژه در زمان مأمون، به اوج خود رسید. پس ترجمه کتب خارجی به عربی قبل از نیمه قرن دوم هجری - قرن هشتم میلادی آغاز شد. سپس در زمان خلفای اولیه عباسی، به ویژه المنصور (754-775م)، هارون الرشید (786-809)، و مأمون (813-833) با قدرت بسیار بیشتری ادامه یافت. بنابراین، کتابهای علمی اولین ترجمه بودند، اما بعدها کتابهای فلسفی دنبال شد. مترجمان اول ابتدا از یونانی به سریانی و سپس از سریانی به عربی ترجمه کردند. اما بعداً مستقیماً از یونانی به عربی ترجمه شدند بدون اینکه لزوماً از زبان سریانی استفاده کنند. اما بیشتر ترجمه ها از سریانی به عربی انجام می شد زیرا بیشتر کتاب های یونانی قبلاً به سریانی ترجمه شده بود. از آنجایی که زبان سریانی با گذشت زمان اهمیت خود را از دست داد، دیگر کتاب‌های یونانی را به آن ترجمه نمی‌کنند. زبان عربی به تدریج جایگزین آن به عنوان بزرگترین زبان اندیشه، فرهنگ و تمدن در آن زمان شد. مترجمان بزرگ دو قرن کار کردند: از اواخر قرن هشتم میلادی تا پایان قرن دهم. اکثر آنها در چند زمینه تخصص داشتند، نه فقط در یک زمینه. به عنوان مثال، حنین بن اسحاق نه تنها کتاب های فلسفه، بلکه کتاب های پزشکی را نیز ترجمه می کرد. و قسطی بن لقا همزمان به ترجمه کتابهای فلسفه و ریاضیات می پرداخت. سپس مؤلف می افزاید و می گوید: لازم به ذکر است که یکی از نخستین کسانی که نثر عربی را شکل داد، یعنی ابن مقفع، نه تنها کتاب معروف کلیله و دمنه را از فارسی ترجمه کرد، بلکه چندین کتاب منطق ارسطو را ترجمه کرد و بدین ترتیب تشکیل داد. اولین فرهنگ مفهومی یا فلسفی در زبان عربی. آنها قبلاً دارای چندین ترجمه از منطق ارسطو بودند، اما به زبان سریانی. اکنون ترجمه های عربی همان کتاب را بر او محدود کرده اند و همه آثار ارسطو را جز کتاب سیاست ترجمه کردند. اما کتاب‌های یونانی دیگری را ترجمه کردند و به ارسطو نسبت دادند، بدون اینکه او نویسنده باشد. آنها همچنین بسیاری از آثار افلاطون را ترجمه کردند. از جمله کتاب هایی که ترجمه شده و به اشتباه به ارسطو نسبت داده شده است، به کتاب: الهیات ارسطو یا الهیات ارسطو تالس اشاره می کنیم. در واقع برای ارسطو نیست، بلکه برای شاگرد افلاطون به نام فلوطین است. به هر حال، بسیار ترجمه کردند و برخی از این ترجمه ها به دست ما رسیده و برخی دیگر در راه گم شده اند، اما کتب قدیمی تاریخ و ادبیات به آنها اشاره کرده اند. مورخان عقیده دارند که الکندی اولین فیلسوف عرب به معنای واقعی کلمه است. نام کامل او ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی است که در اواخر قرن دوم به دنیا آمد و در حدود سال 256 هجری قمری متوفی شد: یعنی زندگی نیکو داشت. با این حال، آثار متعدد او، چه در زمینه فلسفه و چه در زمینه علم، تنها به صورت جزئی به دست ما رسیده است. به این معنی که بسیاری از آن در طول راه گم شدند. می گویند بیش از دویست کتاب نوشته است، اما فقط یک پنجم آن یعنی چهل کتاب به دست ما رسیده است. پژوهشگران بر این باورند که وی به نفع معتزله موضع گرفته است، زیرا از نظر او مکتب اسلامی به عقل و فلسفه نزدیک است. معروف است که در آن زمان بین فرقه های مختلف اسلامی درگیری ها در جریان بود. او یک کتاب کامل در مورد ارسطو نوشت که کتاب سیستماتیکی است که او برای اندیشه عرب از خود به جای گذاشته است. او معتقد بود که تسلط بر ریاضیات و منطق برای ورود به فلسفه ضروری است. به جز قسمت اول، فقط قسمت اول از نویسنده اش باقی مانده است. الکندی فلسفه را این گونه تعریف می کرد: علم است که به ما می آموزد که چه چیزی درست است تا در جهت درست عمل کنیم. الکندی اولین کسی بود که در نوشته های خود از واژه های فیلسوف و فیلسوف استفاده کرد. آنها تا کنون باقی مانده اند و پس از او گسترش یافته اند. در مورد دومین فیلسوف بزرگ عرب پس از کندی، او البته فارابی است. او تقریباً در سالی به دنیا آمد که کندی درگذشت. او از الکندی به عنوان یک فیلسوف مهمتر است، اما شاید مهم ترین فیلسوف عرب و مسلمان بود. به همین دلیل او را معلم دوم پس از ارسطو، معلم اول نامیدند. فارابی در دوره‌ای از ناآرامی و آشفتگی به سر می‌برد، زیرا امپراتوری عربی-اسلامی شروع به تجزیه و انشعاب به حکومت‌ها و دولت‌های متخاصم کرده بود. اما این امر مانع از آن نشد که او بزرگترین فیلسوف زبان عربی شود.