جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اثبات وجود خداوند متعال با استفاده از برهان نظم و نظم موجود در قرآن و پدیده های الهی ، عنوان موضوع بحث این تحقیق می باشد . به هر ترتیب شناخت مبدأ عالم هستی به عنوان یکی از مهمترین مسائل مورد بحث انسان ، از آغاز خلقت بوده و هست . خداوند وجودی است که هر انسانی درباره ی آن چیزی شنیده ، امّا نمی داند چطور می توان او را شناخت . هدف اصلی کار ، ارائه ی طرحی منسجم می باشد که هر شخصی بتواند به آسانی به شناخت مطلوب و مورد نظر ، از مبدأ عالم هستی برسد . در این تحقیق ابتدا پیشینه ی بحث مورد بررسی قرار گرفته ، در میان دلایل متعدّد شاید برهان نظم معروفترین باشد که هر کسی با آن آشناست ، چرا که مقدّمات این برهان از طریق مطالعه و استنتاج استقرایی از امور این جهان بدست آمده است . از آغاز علم جدید نیز کوشش شده است که با استفاده از آخرین نتایج علمی و با استفاده از برهان مبتنی بر نظم ، وجود خدا را اثبات کرد . سپس به بحث چیستی نظم پرداخته شده است . در این تحقیق با استفاده از منابع متعدّد ، مطالب مربوط به پیشینه ی بحث ، چیستی نظم ، ارکان ، اقسام آن و رابطه ی نظم با علم جمع آوری و به طور مختصر تدوین شده ؛ سپس اشکالات وارد بر برهان نظم و پاسخ به آنها مطرح شده است . در بخش بعدی از این تحقیق ، نظم موجود را با استمداد از آیات قرآن مجید ، و شگفتیهایی از نظام آفرینش که به عنوان مصادیق نظم طبیعت ذکر شده است ، بررسی کرده و آیات را به عنوان سندی معتبر بر مدّعای خود آورده ایم ؛ این بخش در هفت فصل : حیوانات ( چهارپایان ) ، پرندگان ، حشرات ( زنبور عسل ) گیاهان ، انسان ، آسمان و زمین ، آیات با تفسیر مختصری از آنها و بیان شگفتیها در همان زمینه بیان شده است ؛ و در آخرین بخش هم به نتیجه ی برهان نظم که اثبات وجود ناظم برای جهان است ، می رسیم .

پرسش اصلی این تحقیق این است: آیا می توان صفات الهی را با استفاده از برهان نظم اثبات کرد؟ دربارۀ میزان دلالت برهان نظم بر وجود خداوند باید گفت: این برهان از طریق وجود نظم در عالم وجود ناظم را اثبات می کند. افزون بر این، این برهان با تمسک به وحدت رویۀ مشهود در سراسر عالم، توحیدِ ناظم عالم را نیز اثبات می کند. این برهان علم الهی را اثبات می کند، اما، از اثبات علم ذاتی عاجز است، زیرا اثبات صفت علم به وسیلۀ برهان نظم متوقف بر تحقق متعلق علم در خارج است که در آن صورت، صفت مذکور از جمله صفات فعل و خارج از ذات خواهد بود. همچنین، برهان نظم از اثبات علم و قدرت نامتناهی نیز عاجز است، چون معلول آیینۀ علت خود است و معلول در هر حدی از عظمت باشد، در نهایت، معلول و محدود است و نمی تواند بر علت نامتناهی خود دلالت کند.

«شرح المنظومة» اثر فلسفی ملاهادی سبزواری است. مقصود حكیم سبزواری از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومی، منطقی، فلسفی و عرفانی برای ورود و فهم به درس اسفار اربعه ملاصدرا بود. وی با زبردستی و مهارت خاص موفق به انجام این امر شد و در قالب شعرهای زیبا این كار را انجام داد. هیچ كتابی پس از تألیف شرح منظومه، تاكنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانی گردد. مطالب كتاب كه در هفت مقصد تدوین شده است بدین شرح می باشد: مقصد اوّل: در امور عامه. مقصد دوم: در جواهر و اعراض. مقصد سوم: در الهیات به معنی الاخص. مقصد چهارم: در طبیعیات. مقصد پنجم: در بنوات و منامات. مقصد ششم: در معاد. مقصد هفتم: در علم اخلاق. هر مقصد خود به چند فریده و هر فریده به چند غرر تقسیم می شود.

چارلز هارتس هورن نماینده مکتب پویش در قرن معاصر است. او تنها فیلسوفی است که برهان نظم را به صورتی پیشین تقریر کرده است. برهان او بر اساس دیدگاه خاصش در باب واقعیت شکل می گیرد. هارتس هورن جهان منظم را همچون اندامی ارگانیک، به همراه انگاره ای از تحول و ارتباط حوادث در نظر می گیرد و با برداشتی اجتماع وار از واقعیت، وحدت در عین کثرت را در جهان به نمایش می گذارد. در این تقریر، نظم طبیعت مصداقی از نظم اجتماعی محسوب می شود. این نظم کیهانی و فراگیر مستلزم قدرتی نظم دهنده و متافیزیکی است. خداوندی که در این برهان اثبات می شود، واجد صفاتی است که هیچ نسبتی با خدای ادیان توحیدی ندارد.