جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

میرسیدعلى از عارفان بزرگ شیعه است. وى در همدان در خاندانى ثروتمند و اهل سیاست به دنیا آمد; اما خود در جوانى توجه چندانى به سیاست نداشت. همدانى در علوم مختلف اسلامى تبحر داشت و قطبیت سلسله «ذهبیه رضویه» از آن او بود. از نکات جالب زندگى میرسیدعلى همدانى سفرهاى بسیار اوست که هدف آن تبلیغ دین و راهنمایى مردم بود. سفرهاى متعدد او به کشمیر، این دیار را به پایگاه استوارى براى اسلام تبدیل کرد. برخى از ملاحضات صورى همدانى در مکاتباتش با حاکمان سنى باعث شد تعدادى از نویسندگان، وى را از صوفیان سنى برشمارند; در حالى که مدارک روشنى دال بر تشیع او موجود است. زمانه همدانى مصادف است با حمله مغول به ایران. از وى آثار و نوشته هاى متعددى برجاى مانده که بسیارى از آنها به صورت خطى است و به چاپ نرسیده است.

در این مقاله، پس از تبیین جغرافیاى تاریخى قم و جایگاه این شهر در معارف دینى، به مهم‏ترین عوامل پیدایش و گسترش تشیّع و مذهب امامیه پرداخته شده و در این زمینه، عوامل مؤثر بر آن بررسى گردیده‏اند که از آن جمله است: تأکید پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بر فضیلت حضرت على علیه‏السلام و پیروانش بر دیگران، مهاجرت شیعیان و بزرگان و عالمان مذهب امامیه از مراکز اسلامى و شهرهاى مسلمان نشین به قم، به ویژه سفر تبلیغى حضرت سلطانعلى ـ فرزند امام محمد باقر علیه‏السلام ـ به «اردهال» و شهادتش در آنجا، اقامت حضرت معصومه علیهاالسلام و دیگر فرزندان و اعقاب و اصحاب ائمّه علیهم‏السلام در قم، بناى مساجد و مراکز فرهنگى در این شهر، قیام امام حسین علیه‏السلام و شهادت مظلومانه او و فرزندان و اصحابش؛ و از سوى دیگر، نظام شرک‏آمیز و ستم‏پیشه پادشاهان ساسانى و سپس خلفاى اموى و عبّاسى که زمینه‏هاى گریز از آیین زرتشتى و مذهب حاکمان اموى و عبّاسى و روى آوردن به مذهب امامى را فراهم آورد.

در این تحقیق تلاش شده تا نقش انحصاری تشیع در رشد فرهنگ و تمدن و حتی جلوه های مادی ایران زمین در قرن گذشته به تصویر کشیده شود و نشان دهد که چگونه مذهب تشیع توانسته فرهنگی تمدن ساز را در این مرز و بوم رشد دهد و خصوصاً با هجوم فرهنگ غرب این مذهب بیشتر کارایی خود را نشان داد و جنبشهای اجتماعی معاصر نشانگر اوج هجوم استعمار و همچنین اوج بالندگی و مقاومت فرهنگ تشیع میباشند. در این منازعات نه تنها خطرات احتمالی هجوم بیگانه دفع میگردد بلکه عناصر دینی فرهنگ ایرانی رشد کرده و بارورتر شده و عناصر غیر دینی آن کم رنگ شده و حتی در بعض موارد جای خود را به عناصر دینی داده است. تاکنون این سیر به انقلاب اسلامی ختم شده و در ادامه به حکومت آرمانی امام زمان(عج) ختم خواهد شد.

در دوره شاه اسماعیل علمایی چون محقق کرکی به ایران آمده بودند، ولی این موضوع در دوره شاه طهماسب اول جدی تر مطرح شد و به صورت یکی از سیاست های اساسی دولت در آمد.در سایه همین سیاست صفویان بود که گروهی از علمای دینی جبل عامل به ایران آمدند و طبعاً بر اوضاع و احوال فرهنگی، دینی و سیاسی جامعه عصر صفوی تاثیر گذاشتند.علمای جبل عاملی با انتقال افکار و دانش خود در زمینه های گوناگون، نسلی از فقیهان ایرانی را تربیت کردند که بعدها امور سیاسی دولت صفوی را به دست گرفتند. تلاش آنان برای مشروعیت بخشیدن به دولت صفوی بسیار مؤثر واقع شد. این علما از سویی توانستند فقه شیعه را در ابعاد سیاسی و حکومتی آن غنا بخشند و از سوی دیگر به حکومت صفویه به مثابه حکومتی شیعه یاری رسانند تا در نظر مردم به منزله حکومتی مشروع پذیرفته شود.

"آیین شیعه در دوران نادر، چالش و بحران شدیدی را به خود دید؛ چه اینکه نادر پیش از رسیدن به سلطنت تمایلات شیعی از خود بروز می‏داد، ولی با جلوس به تخت شاهی دستور الغای تشیع و ابداع مذهب جعفری را به عنوان مذهب پنجم جهان تسنن صادر کرد. او در تمام دوران سلطنت سعی در قبولاندن این تغییر مذهب به عثمانی‏ها داشت، ولی در این راه ناکام ماند. هدف نادر از این اقدامات هموار کردن راه برای تصرف همه ممالک اسلامی بود. مذهب در سیاست‏های وی ابزاری جهت نیل به هدف محسوب می‏شد و نه خود هدف. "

شرایط طبیعی و اقلیمی گیلان در طول تاریخ سبب شده است فاتحان بزرگ تاریخ به راحتی نتوانند به این ولایت راه یابند. در نیمه دوم قرن دوم هجری مخالفان شیعیِ خلافت عباسی توانستند با نفوذ در گیلان به ترویج آیین های تشیع زیدی بپردازند. دودمان آل کیا پس از قدرتگیری در شرق گیلان به دلیل تعصب در مذهب زیدیه، سایر گروه های مذهبی را مورد آزار و اذیت خود قرار دادند و عرصه را بر فعالیت مذهبی آنها تنگ نمودند؛ همچنین حکومت صفویه که فرقه زیدیه را به عنوان رقیب مذهبی خود می نگریستند در قرن دهم گیلانیان را تحت فشار قرار داد و آنها را مجبور به پذیرش مذهب تشیع جعفری نمود. مهم ترین پرسشی که در این زمینه مطرح می شود این است که: باورهای دینی مردم گیلان مبتنی بر چه مذهبی بود و حکومت صفویه چه تاثیری در تغییر باورهای دینی مردم گیلان از تشیع زیدی به تشیع امامی داشت؟

«ظاهرة الافتراء علي الشيعة عبر التاريخ»، اثر محقق فقيه آيت الله شيخ جعفر سبحاني، تأليف قرن حاضر به زبان عربي است. دروغ و افتراء از گناهان كبيره‌ اي است كه در كتاب و سنت مورد نهي قرار گرفته و قبح آن به حدي آشكار است كه از هر گونه استشهاد به آيات و روايات بي نياز است؛ و همين قدر كافي است كه بگوييم دروغ با ايمان قابل جمع نمي‌ باشد. در تاريخ اسلام اولين كسي كه در معرض دروغ و افتراء و تهمت‌ ها قرار گرفته شخص رسول خدا (ص) بوده و در همين راستا اين هجوم به خاندان و عترت پاك آن حضرت تسري يافته است. نويسنده، متن كتاب خود را با عنوان «الافتراء علي الشيعة و اكابرهم» (افترائاتي كه به بزرگان شيعه وارد شده) آغاز كرده و سپس به طرح مواردي از افتراء به رسول خدا (ص) و اهل بيت طاهرينش اشاره نموده كه اين بليه تا حدي براي اهل بيت آزار دهنده بوده است كه در موارد متعددي آن بزرگواران به لعن و نفرين كساني پرداخته‌ اند كه به اين عمل ناپسند روي آورده‌ اند كساني همچون: عبدالله بن مغيرة و حكم بن عتيبة. نويسنده در ادامه با عنوان «الاكاذيب المفتعلة لابن تيمية» سخن از بزرگ دروغ‌ پرداز وهابي به ميان آورده و مواردي از دروغ‌ ها و افتراهايي كه وي عليه شيعيان مطرح نموده است را به عنوان نمونه ذكر كرده و بدون هر گونه قضاوتي از خوانندگان خواسته است تا خود نسبت به سخنان ابن تيميه قضاوت كنند. از جمله دروغ‌ پردازان ديگري كه عليه مذهب شيعه و پيروان آن از هيچ اقدامي فروگذار نكرده، ابن جوزي صاحب كتاب «الموضوعات» است كه نويسنده با عنوان «نظرة تمحيصية في كتاب الموضوعات» به طور مبسوط دروغ‌ ها و تهمت‌ هايي از او عليه شيعه را شاهد آورده كه در حقيقت با پايان بردن كتاب با اين عنوان اصلي و چندين عنوان فرعي كه ذيل همين موضوع بيان شده و به نقد مباحث ابن جوزي پرداخته، مي‌ توان اين گونه تعبير كرد كه اصلي‌ ترين بخش اين كتاب موضوع دروغ و افترائات ابن جوزي عليه مذهب شيعه مي‌ باشد.

«نظرة في كتاب البداية و النهاية»، اثر علامه شيخ عبدالحسين اميني متوفاي سال 1390 ق تأليف قرن 14 هجري به زبان عربي مي‌ باشد كه با تحقيق و آماده‌ سازي احمد كناني و با انگيزه: پاسخ به شبهات طرح شده عليه مذهب شيعه در كتاب «البداية و النهاية» به چاپ رسيده است. كتاب حاضر در حقيقت بحثي است از سوي علامه اميني كه با استفاده از مهم‌ ترين منابع معتبر نزد مسلمانان در رد كتاب «البداية و النهاية» ابن كثير دمشقي؛ كتابي كه در تهمت، افتراء، سب، ناسزا، طعن و خدشه عليه اهل بيت عليهم السلام و شيعيان، كمتر كتابي همانند آن مي‌ شود.