جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظرات و مواضعی که در مورد ابن عربی به عنوان متفکری تاثیرگذار ابراز شده است، از امور شایان توجه در تاریخ فکر شیعی است. علی رغم جایگاه خاص وی نزد برخی حکما و عرفای شیعه، دیگرانی نیز بوده اند که با وی به مخالفت برخاسته و عقایدش را نقد و نفی کرده اند. نسبت معنوی میان تشیع و جنبه های حکمی عرفان اسلامی، همچنین اظهار محبت و علاقه ای که در تالیفات ابن عربی به ائمه و اولیای شیعی (ع) دیده می شود، می تواند به منزله زمینه ای برای تمایل حکما و عرفای شیعه به مطالعه و شرح آثار وی تلقی شود. همچنین وی به علت اظهار عقاید وحدت وجودی و برخی عباراتی که دلالت بر تاکید وی بر اعتقاداتش به عنوان یک مسلمان سنی مذهب دارد، همواره مورد طعن و انتقاد قرار داشته است. نوشتار حاضر به گزارش برخی از این شیفتگی ها از سویی و انکارها از سوی دیگر می پردازد. بدین ترتیب پرسش اصلی که در این مقاله بدان پرداخته خواهد شد عبارت از این است که موضع اندیشوران شیعی در قبال ابن عربی چیست؟

«الحقائق من الصواعق»، اثر عبدالله محمدی و محمدحسین رحیمیان به زبان عربی و در موضوع علم کلام است. كتاب، منتخب رواياتى است از فضائل امیرالمؤمنین امام علی علیه‌ السلام و سایر ائمه طاهرین علیهم‌ السلام كه در كتاب «الصواعق المحرقة» ابن حجر ذكر شده است. ابن حجر مطالبی در فضایل و مناقب اهل بیت نوشته، اما بیشتر به رد شیعه نظر داشته است. او به معاویه ارادت می‌ ورزیده، چنانکه یکی از تالیفات خود را به او اختصاص داده و به نفی کفر یزید هم بی علاقه نبوده است. از «الصواعق المحرقه فی الرد علی اهل البدع و الزندقة» چنین برمی آید که وی فردی متعصب به ویژه نسبت به خلیفه اول و دوم بوده است. ولی در عین حال به شایسته تر بودن علی علیه‌ السلام اعتراف می‌ کند. وی در این کتاب هرگونه سب و دشنامی را به شیعیان روا می‌ دارد ولی در عین حال تلاش می‌ کند ثابت کند که ائمه دوازده گانه شیعه علیهم‌ السلام انسان‌ هایی پاک و منزه و مشمول عنایت خداوند و رسول گرامی او هستند، اما شیعیان در عقاید خود منحرف گشته و هیچ گونه منطق و استدلالی ندارند. وی برای اثبات این مدعای اخیر به ادله ضعیف و موهونی تمسک می‌ جوید که در خلال کتاب با آن آشنا خواهید شد. او پس از آنکه شیعیان را بدعت گذار، کافر و مشرک معرفی می‌ کند، برای اثبات مدعای خویش استدلال هایی متناقض ارائه می‌ کند. سپس چهل حدیث درباره فضایل علی علیه‌ السلام ذکر کرده و به بیان کرامات و کلمات قصار آن امام همام می‌ پردازد. پس از آن برخی فضایل اهل بیت و سایر ائمه علیهم‌ السلام را یادآور می‌ شود.

«الغدیر» اثر گرانبهاى علامه امینى، در این مجموعه یازده جلدى زیر نظر دکتر علیرضا میرزا محمد، ترجمه، ویراسته و عرضه شده است. هر جلد از این اثر، توسط یک یا دو مترجم به فارسى برگردان شده که به ترتیب عبارتند از: جلد اول: محمدتقى واحدى؛ دوم: محمدتقى واحدى و على شیخ‌ الاسلامى؛ سوم: سید جمال موسوى؛ چهارم: محمدباقر بهبودى؛ پنجم: زین‌ العابدین قربانى؛ ششم: محمد شریف‌ رازى؛ هفتم و هشتم: اکبر ثبوت؛ نهم و دهم: جلال‌ الدین فارسى و جلد یازدهم: جلیل تجلیل. ویراستار کتاب، به بررسى اجمالى متن ترجمه پرداخته و پس از مراجعات مکرر به متن اصلى، در مقام مقایسه و تطبیق برآمده و دریافته است که ترجمه حاضر، با تمام محاسن و ویژگى‌ هاى خود، نه‌ تنها نیاز جدى به ویرایش اساسى و پر دامنه دارد و باید با متن اصلى مقابله و سنجیده شود، بلکه لازم است کاستى‌ ها و نادرستى‌ هاى نحوى و زبانى آن اصلاح گردد و افزون بر این، رعایت قواعد خط نگارى، نشانه‌ گذارى، سند آورى و صفحه‌ آرایى در دستور کار قرار گیرد. بر این اساس، ایشان سه ویرایش محتوایى، زبانى و فنى در مورد این اثر، انجام داده است که با توجه به ترجمه بیست‌ و دو جلدى کتاب، در بیش از هفت هزار صفحه و به قلم نه تن از مترجمان، کارى سترگ و وقت‌ گیر و توان فرسا مى‌ باشد، به‌ ویژه که درک علمى و شیوه نگارش مترجمان این اثر، در ترجمه با یکدیگر متفاوت بوده است، چنانکه برخى از آنان ترجمه‌ اى متین و شیوا و روان ارائه داده‌ اند و برخى دیگر ترجمه‌ اى نه چندان مناسب و مطلوب؛ به همین جهت، در برخى مجلدات پاره‌ اى از عبارات و فقرات آنچنان آشفته و درهم و برهم ترجمه شده است که ویرایش آنها جز با ترجمه مجدد یا تغییر در ساختار امکان‌ پذیر نبوده است. در تفاوت شیوه مترجمان این ترجمه، همین بس که ترجمه‌ اى به خاطر حفظ امانت، بیش از حد تحت‌ اللفظى شده است و ترجمه‌ اى در اثر گرایش به فارسى‌ نویسى، موجب نامفهوم آمدن بعضى جمله‌ ها گردیده است و کاربرد تعبیرات عامیانه ناخوشایند نیز در ترجمه‌ اى دیگر به اعتبار آن خدشه وارد کرده است و برعکس، تبحر همراه با دقت نظر برخى از مترجمان، حاصل کارشان را ارزشمند جلوه داده است. البته، مخفى نماند که عموماً متن ترجمه‌ ها در تمامى مجلدات از جهت صورى هماهنگ و یکدست نبوده و در آرایش صفحات ذوق و سلیقه به کار نرفته بوده است. در هر حال، ویراستار محترم به لحاظ حجم زیاد غیر متعارف کتاب و کثرت مترجمان و نیز به منظور تسریع در کار، تصمیم گرفته است تا از همکارى ویراستارانى در ویرایش فنى بهره گیرد تا لااقل به حک و اصلاح رسم الخط فارسى و رعایت ضوابط نقطه‌ گذارى و تنظیم ارجاعات و مواردى از این قبیل اهتمام ورزند. ایشان در این اثر، اقدام به ویرایش اساسى پر دامنه محتوایى و زبانى با تمام دشوارى‌ ها و پیچیدگى‌ هاى آن نموده و بدین‌ منظور، کار خود را از مقابله متن ترجمه با اصل عربى آن آغاز کرده و همزمان به ویرایش زبانى مطالب پرداخته است که گویا در اثناى کار، با ناهماهنگى در عملکرد همکاران و اعمال سلیقه‌ هاى گوناگون مواجه گردیده و لذا خود را ملزم دیده است تا به موازات ویرایش محتوایى و زبانى، در رفع نقایص و تکمیل نواقص نوظهور همت گمارده و با عزمى جزم، کار را به گونه اى سامان دهد که حتى‌ المقدور نثر ترجمه از نظر فنى یکدست و یکنواخت گردد.

«الفوائد المدنية» از جمله آثار بر جاي مانده محمد امين استرآبادي رئيس و بنيان‌ گذار اخبارى‌ گرى است که در آن به رد باب اجتهاد و فقاهت می پردازد و «الشواهد المكية» كه تأليف سيد نور الدين عاملی (رحمت الله عليه) است به نقد و بررسي مطالب ارائه شده در «الفوائد المدنية» پرداخته است. عمده مباحث كتاب دوم به اثبات باب اجتهاد در شيعه اشاره دارد. كتاب «الفوائد المدنية» مشتمل بر مطالبى راجع به فقه و فقاهت و فقيه مى‌ باشد كه به زبان عربى و در قرن يازدهم هجرى تأليف گرديده است.

در بحرین قدیم، تشیع قدمتی دیرینه دارد و از اواخر قرن سوم هجری به بعد شاهد شکل‌گیری دولت‌های مختلف شیعی بوده که از میان آنها، آل عیون از حیث دیرپایی و تأثیرگذاری در گسترش شیعه اهمیت بیشتری داشته است. در این تحقیق ضمن نمایاندن جایگاه دولت شیعی آل‌عیون در بحرین، نقش آنان در گسترش تشیع مورد بررسی قرار می‌گیرد. یافته‌های تحقیق حاکی از ریشه‌دار بودن تشیع در آن سرزمین است. زمینه‌ها و عواملی از قرن نخست هجری موجب توسعه تشیع در بحرین بوده و با ضعف عباسیان، شیعیان این منطقه موفق به تشکیل دولت شدند. ساخت مکان‌های مذهبی مثل مساجد و مدارس، تربیت علما دینی و آثار علمی آنان، وجود شاعران دوستدار اهل بیت^، ارتباط آل‌عیون و اندیشوران بحرینی با کانون‌های علمی و مقدس در عراق و ضرب سکه به نام اهل بیت^ را می‌توان ازجمله محورهای مهم فعالیت این دولت برای گسترش تشیع دانست. شیوه پژوهش در این نوشتار، توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است.

كتاب «أكذوبة تحريف القرآن بين الشيعة و السنة» پيرامون مساله عدم تحريف قرآن نوشته شده است. مؤلف در اين كتاب موضوع فوق را از زواياى مختلف مورد بررسى قرار داده و هر گونه موردى كه بتوان از آن براى عدم تحريف قرآن استفاده كرد، ذكر نموده است. و در حقيقت هدف از تاليف اين كتاب دو نكته اساسى مى‌ باشد، يكى اصل مساله عدم تحريف، كه در اين زمينه با ارائه دليل‌ هاى مختلف آن را اثبات نموده، ديگرى پيرامون اتهامى است كه برخى از اهل سنت به شيعه وارد نموده كه شيعه قائل به تحريف قرآن مى‌ باشد و به برخى از روايات موجود در كتب روايى استناد نموده‌ اند كه آن را بررسى و اثبات مى‌ نمايد كه شيعه قائل به تحريف نمى‌ باشد و شيعه را از اين اتهام مبرا مى‌ كند. وى مطالب كتاب را بدين‌ گونه بيان كرده كه ابتدا واژه تحريف را از نظر لغت و اصطلاح معنا كرده، آنگاه ادله عدم تحريف قرآن را از آيات قرآن و روايات بررسى مى‌ كند. سپس تحريف را در نزد شيعه و اهل سنت همراه با ذكر رواياتى از كتاب‌ هاى اهل سنت بيان كرده و نتيجه‌ گيرى مى‌ كند كه برخى از روايات مذكور در صحاح شش‌ گانه اهل سنت و غيره، بر تحريف قرآن دلالت مى‌ كند. آنگاه با ذكر تعدادى از روايات موجود در كتاب‌ هاى روايى شيعه كه ظاهر آنها دلالت بر تحريف قرآن مى‌ كند، آنها را نقد كرده و نتيجه مى‌ گيرد كه از اين روايات مساله تحريف استفاده نمى‌ شود. در بخشى ديگر از كتاب، كتاب معروف فصل الخطاب تاليف حاجى نورى را مورد بررسى و با ذكر ادله ايشان مبنى بر وقوع تحريف در قرآن، آن ادله را جواب مى‌ دهد. در قسمت پايانى كتاب نظرات دانشمندان و علماء شيعه درباره عدم تحريف قرآن ذكر شده است.