جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بداء، آموزه‌ای رمزآلود و برآمده از امامیه است که انتساب معنای لغوی آن درباره خداوند؛ به‌منزلة آشکار شدن امری پنهان است، که انکار این آموزه در سایر اندیشه‌ها و هم‌داستان نبودن اندیشمندان شیعه در تبیین آن ‌را به ‌دنبال داشته است. این پژوهش، با هدف بررسی تطبیقی اندیشه‌های سیدمرتضی و آیت‌الله سبحانی به‌ شیوه تحلیلی ـ توصیفی به پاسخ این سؤال می‌پردازد که «مفهوم بداء چیست و روایات بداء چگونه تبیین می‌شود»؟ براین‌اساس، از دیدگاه آیت‌الله سبحانی، معنای لغوی بداء به انسان بازگشت دارد و بداء الهی به معنی امکان تغییر سرنوشت توسط انسان خواهد بود. سیدمرتضی، علی‌رغم ظاهر گفتارش که او را در زمره منکرین بداء قرار می‌دهد؛ بداء را به روا و ناروا تقسیم می‌کند و بداءِ روا را مساوق نسخ می‌داند؛ اما از منظر آیت‌الله سبحانی، نسخ و بداء از یک سنخ‌اند که بداء در تکوین و نسخ در تشریع؛ جریان دارد و منشأ اعتقاد به بداء، آیات قرآن و اخبار ائمه است. سیدمرتضی به‌دلیل یکسان‌پنداری نسخ و بداء، روایات بداء را علم‌آور نمی‌داند و در فرض صحت، به نسخ معنا می‌کند.

موضوع این کتاب نقد دیدگاه های اعتقادی و رفتارهای فرقه وهابیت و جنایات آنان است . در ابتدای این اثر به بیان ویژگی های مکتب فکری ابن تیمیه بنیانگذار تفکرات سلفی و پس از آن وهابیت پرداخته شده و دیدگاه های وی در زمینه تفسير ماهیت توحید ، عبادت ، مرز بین توحید و شرك ، بدعت در دین ، زیارت قبور پیامبر اسلام و اهل بیت ایشان و متوسل شدن به آنان ، اعتقاد به شفاعت ایشان ، تبرك جستن به آثار آنان و مقام و منزلت اولیای الهی ، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است . نگارنده در همین زمینه به پیشینه شکل گیری این فرقه اشاره نموده و گوشه هایی از اندیشه های انحرافی و جنایات صورت گرفته توسط آنان در جهان اسلام از جمله تاخت و تاز آنان در شام و عراق و حمله به عتبات مقدسه را تشریح نموده است . وی در ادامه تفسیری از مفهوم توحید و مرزهای آن با شرك ارایه نموده و شرایط ایجاد بدعت در دین در این زمینه را بیان نموده است . نگارنده ضمن نقد شرک بودن زیارت قبور پیامبران و امامان و انسان های صالح ، ادله عقلی و نقلی مشروعیت زیارت ، توسل جستن به اولیای الهی ، تبرك جستن به آثار آنان ، قایل شدن مقامات بلند معنوی برای ایشان ، سوگند خوردن به غیر خدا سوگند دادن خداوند به حق بندگان ، اهدای خیرات و هدایا به مردگان و طلب شفاعت نمودن از اولیای الهی را بیان کرده است .. این کتاب در سال ۱۳۹۵ توسط انتشارات توحید در ۴۴۰ صفحه چاپ و منتشر شده است . در ابتدای این اثر به بیان ویژگی‌های مکتب فکری ابن‌تیمیه بنیان‌گذار تفکرات سلفی و پس از آن وهابیت پرداخته شده و دیدگاه‌های وی در زمینه تفسیر ماهیت توحید، عبادت، مرز بین توحید و شرک، بدعت در دین، زیارت قبور پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت ایشان و متوسل شدن به آنان، اعتقاد به شفاعت ایشان، تبرک جستن به آثار آنان و مقام و منزلت اولیای الهی، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است. نگارنده در همین زمینه به پیشینه شکل‌گیری این فرقه اشاره نموده و گوشه‌هایی از اندیشه‌های انحرافی و جنایات صورت گرفته توسط آنان در جهان اسلام از جمله تاخت و تاز آنان در شام و عراق و حمله به عتبات مقدسه را تشریح نموده است. وی در ادامه تفسیری از مفهوم توحید و مرزهای آن با شرک ارایه نموده و شرایط ایجاد بدعت در دین در این زمینه را بیان نموده است. وی زیارت قبور پیامبران و امامان و انسان‌های صالح را مصداقی از شرک ندانسته و ادله عقلی و نقلی مشروعیت زیارت، توسل جستن به اولیای الهی، تبرک جستن به آثار آنان، قایل شدن مقامات بلند معنوی برای ایشان، سوگند خوردن به غیر خدا، سوگند دادن خداوند به حق بندگان، اهدای خیرات و هدایا به مردگان و طلب شفاعت نمودن از اولیای الهی را بیان کرده است.

این کتاب کلامی و فقهی ، پاسخ به مجموعه ای از پرسش ها و شبهات ، درباره عقاید شیعه است . پرسش هایی که در این مجموعه آمده است ، توسط برخی از مسلمانان و زائران بيت الله الحرام درباره مذهب تشیع مطرح گردیده و به وسیله معاونت آموزش و پژوهش بعثه حج مقام معظم رهبری جمع آوری و تنظیم شده است که توسط آیت الله جعفر سبحانی پاسخ داده شده است . این کتاب شامل ده فصل است . نویسنده ضمن جواب به ایرادها و شبهات به بررسی تاریخ شیعه و توضیح و تبیین عقاید و اندیشه های خاص این مذهب با بهره گیری از آیات و روایات و استدلال های کلامی پرداخته است . آنگاه از عقیده خاص شیعه درباره ولایت و مقام اولیای الهی و توسل و شفاعت و زیارت قبور بحث شده و مستندات این عقاید از سیره پیامبر شناسانده شده است . تاریخ تشیع و گسترش آن ، عقاید شیعه ، توسل به اولیای الهی ، منزلت قرآن نزد شیعه ، امامت در نزد شیعه ، اهل بیت ، محدودیت در اسلام ، مسائل فقهی ، مسائل تاریخی و صحابه عناوین فصول کتاب است . این کتاب توسط نشر مشعردرسال ۱۳۸۶ در تهران چاپ و منتشر گردیده است . در فصل نخست با بررسی تاریخ شیعه مباحثی همچون امامت و احادیث مربوط به آن از نظر گذرانده شده است. در فصل دوم عقاید شیعه و مسائلی همچون توسل، شفاعت، زیارت قبور و... بحث شده است. در فصل سوم به بحث قرآن از نظر شیعه و مصحف علی (ع) و فاطمه (س) اشاره شده است. در فصل چهارم موضوع امامت به طور مفصل، علم غیب، وصایت علی (ع)، مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم موضوع اهل بیت و بررسی معنایی آن و همچنین مسئله غلو مورد تحقیق قرار گرفته است. در فصل ششم به موضوع مهدویت و طول عمر و غیبت امام عصر (ع) توجه شده است. در فصل هفتم به پاره ای از مباحث فقهی شیعه اشاره شده است و پاسخ به شبهات جاری در آن مباحث داده شده است. در فصل هشتم موضوعات تاریخی همچون صلح امام حسن (ع) و ازدواج ام کلثوم بررسی شده است. در فصل نهم نیز در رابطه با اعتقاد شیعه پیرامون صحابه سخن رانده شده است.

در کتاب حاضر، نظریه‌های «آیت الله جعفر سبحانی تبریزی» و «دکتر عبدالکریم سروش» دربارة وحی و الهام نقد و بررسی شده است. این کتاب، با هدف بررسی و تبیین موضوعاتی چون ماهیت وحی، رابطة مبدأ فاعلی وحی با مبدأ قابلی آن، امکان خطاپذیری قرآن، پیشینة و منشأ شبهات وارد شده در مسئلة وحی، امکان اتصال انسان به فراتاریخ و فرازمان، وحی در منظر عرفا و نیز تأثیرات حوادث و اتّفاقات زمان پیامبر(ص) در محتوا و چینش لفظی قرآن و همچنین واکاوی موضوع و پاسخ‌گویی به سؤالات دگراندیشانی همچون «عبدالکریم سروش» تدوین شده است. این کتاب را می‌توان حاصل مبارزة علمی میان «آیت الله جعفر سبحانی» و «دکتر سروش» برشمرد که مشتمل بر پنج فصل است. در فصل اوّل، به اختصار در باب معنا، پیشینه و گسترة نگرش تاریخی به دین و آموزه‌های دینی در جهان غرب و اسلام بحث و خاستگاه و لوازم این دیدگاه معرّفی شده است. فصل دوم، به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی وحی، حقیقت و انواع وحی و نقد برون و درون متنی دیدگاه «سروش» پیرامون ماهیت وحی اختصاص دارد. فصل بعدی، مشتمل بر نقد مبنای انسان‌شناسی دیدگاه «سروش» و مقایسة آن با نگاه قرآن و اسلام به انسان است. در فصل چهارم، تاریخ‌مندی قرآن نقد و بررسی شده و در فصل آخر، بحث مهم خطاپذیری قرآن نقد و تحلیل گردیده و نمونه‌هایی از اعجاز علمی قرآن به اختصار بیان شده است.

همانگونه که قبلا اشاره شد منشور جاوید چهره تازه ای از تفسیر قرآن و نخستین تفسیر موضوعی به زبان فارسی است که از آثار و تألیفات ارزشمند آية الله جعفر سبحانی تبریزی می باشد . در این کتاب چهارده جلدی حدود بیست موضوع از مباحث عقلی ، اجتماعی و اخلاقی قرآن مطرح شده به صورت روشن و موضوعی مورد بررسی قرار گرفته است . جلد دهم این تفسیر به موضوع پیامبران در قرآن اختصاص دارد . در این جلد بعثت پیامبران از دیدگاه قرآن ، علل بعثت ، وحی و اقسام آن ، شرایط لازم در پیامبران از قبیل عصمت و علم و دانش سرشاروطرق اثبات نبوت و ... مورد بررسی قرار گرفته است . نویسنده در هر بخش ، آیات مرتبط با موضوع را نقل کرده و به تفسیر و تبیین آنها پرداخته است . این کتاب در سال ۱۳۹۴ از سوی مؤسسه امام صادق منتشر شده است .

منشور جاوید - که چهره تازه ای از تفسیر قرآن یا نخستین تفسیر موضوعی به زبان فارسی است - یکی از آثار و تألیفات ارزشمند آية الله جعفر سبحانی تبریزی می باشد . در این کتاب چهارده جلدی حدود بیست موضوع از مباحث عقلی ، اجتماعی و اخلاقی قرآن مطرح شده به صورت روشن و موضوعی مورد بررسی قرار گرفته است . جلد دوم درباره توحید و مراتب آن است . این جلد در دوازده بخش تنظیم شده که عبارت اند از خداشناسی فطری ، مقصود از پیمان درعالم در چیست ؟ ذرات جهان خدا را تسبیح میگویند ، براهین وجود خدا ، توحید ذاتی و یگانگی وجود او ، بساطت ذات وتوحيد صفات و توحید در خالقیت ، توحید در ربوبیت و کارگردانی جهان ، توحید در حاکمیت ، توحید در اطاعت ، توحید در تقنين وتشريع و توحید در عبادت و پرستش . نویسنده در هر بخش ، آیات مرتبط با موضوع را نقل کرده و به تفسیر و تبیین آنها پرداخته است . این کتاب در زمستان ۱۳۸۳ از سوی مؤسسه امام صادق (ع) در ۴۹۶ صفحه منتشر شده است .

قرآن کریم انسان‌ها را به دو گروه بهشتی و دوزخی تقسیم کرده و وعده تحقق آن در قیامت را می‌دهد. میان متکلمان مناقشاتی پیش آمده است که حقیقت این پاداش و عذاب اخروی چه بوده و از کجا نشئت می‌گیرد. یکی از مباحث مطرح در علم‌النفس نیز حقیقت و منشأ سعادت و شقاوت انسان است. به هر روی، متکلمان و فلاسفه درباره مجازات اخروی نظریه‌های مختلف بیان کرده‌اند. پژوهش حاضر، که از سنخ معرفةالنفس است، با روش توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از اندیشه‌های کلامی و فلسفی انجام شد. هدف این تحقیق تحلیل هستی‌شناختی حقیقت مجازات اخروی از دیدگاه دو شخصیت متقدم و معاصر شیعه، ملاصدرا و سبحانی، است و به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد که از دیدگاه ملاصدرا و سبحانی منشأ پاداش و عذاب اخروی و ظهور بهشت و جهنم چیست. نتایج پژوهش اشتراکات و افتراقاتی را نشان می‌دهد. اشتراکات عبارت از این است که حیات و حشر اخروی مرهون اتحاد بین علم و عمل و نفس انسان در دنیا است و ظهور ملکات در نشئه آخرت، بدن اخروی و ابدی را می‌سازد. همچنین، برخلاف تصور بسیاری از حکما، عذاب اخروی حاصل امور عدمی و نقصان‌های دنیوی ناشی از تعلقات نفسانی است و پاداش بهشت زدودن آنها و کسب کمالات حقیقی با معارف الاهیه و اخلاق حمیده است. وجه افتراق اندیشه هر دو متفکر درباره شرور بر این نکته استوار است که ملاصدرا بر ذاتی‌بودن شرور و وجودی‌بودن آنها تمرکز دارد، اما سبحانی شر را از لوازم وجود خیر تلقی می‌کند.