آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشته بخش نخست از یک مقاله طولانی با عنوان"ضرورت فرشته شناسی" است که از کتاب " پارادوکس یکتاپرستی" (Le paradoxe du monothéisme)، نوشته هانری کربن، استخراج شده.کتاب"پارادوکس یکتا پرستی" از سه مقاله طولانی(هر کدام حدودا هشتاد صفحه) تشکیل شده است. عنوان نخستین مقاله این کتاب همان عنوان اصلی کتاب است.

شیفتگی کربن به تشیع اولا مبتنی بر روش پدیدارشناسانه او در بررسی اندیشه‌های اسلامی است که نه لزوما جانبدارانه، بلکه از منظری انفسی و فراتاریخی، یا به عبارت بهتر، نتایجش منتج به توصیفی انفسی و فراتاریخی است و درثانی، توجه به باطن و درون مکاتب و اندیشه‌ها در وصول به حقیقت است که باز نتیجه رویکرد پدیدارشناسانه وی است. طی این نوشته که دارای دو قسمت خواهد بود، سعی بر این است که چکیده‌ای از آرای کربن درباره مطالعات شیعی معرفی و تحلیل شود.

مارتین هایدگر فیلسوف پدیدارشناس آلمانی را باید یکی از مهم‌ترین منتقدان فلسفۀ سوبژکتیو غرب در نظر آورد که به جای تأکید بر انفکاک پذیرفته شدۀ فاعل شناسا و مورد شناسایی، که به طور خاص در نظریۀ تناظری صدق اصلی مسلّم انگاشته می شود، ساحت فهم را نه ساحت انطباق و ارتباط برقرار شدن میان سوژه و ابژه، بلکه ساحت حضور در ساحت فهم در نظر می آورد؛ از این جهت در نظر هایدگر میان نحوۀ بودن و نحوۀ فهم ارتباط هست. از سویی هانری کربن به مثابۀ یکی از مهمترین فلاسفۀ متأثر از هایدگر، معتقد است فلسفۀ ایرانی-اسلامی افق گسترده‌تری برای فهم را در مقابل فیلسوف قرار می دهد. پرسش اصلی این مقاله این است که کربن چه افق‌های هستی‌شناختی دیگری فراتر از هایدگر را در متن فلسفۀ شیعی جستجو میکرد؟ نویسندگان معتقدند به زعم کربن، فلسفۀ شیعی با اعتقاد به ساحتهای تشکیکی حضور، فهم عمیق تر و کامل تری را برای فیلسوف و سالک به ارمغان می آورد و بدین ترتیب فهم فراتر از تاریخ جهانی قرار می گیرد. چیستیِ براهین این دو فیلسوف مورد تأمل ما در این مقاله قرار گرفته است.

در این پژوهش به مقایسه اصول و لوازم دو رویکرد ناتورالیستی(یونگ) و پدیدارشناختی(هانری کربن) می‌پردازیم. هدف پژهش حاضر، بررسی رویکرد پدیدارشناسی هانری کربن و رویکرد ناتورالیستی کارل گوستاو یونگ به دین با شیوه تحلیلی-توصیفی می‌باشد. یونگ برای تبیین دین راه‌حل طبیعت‌گرایانه ارائه می‌کند. از نظر یونگ جایگاه امر دینی در ناخودآگاه جمعی افراد قرار دارد. کهن‌الگوها محتویات ناخودآگاه جمعی هستند که به صورت بالقوه در روان آدمی قرار دارند. از نظر یونگ امر مقدس یا خدا مطابق با کهن‌الگوی(خود)در ناخودآگاه جمعی است و همان طور که کهن‌الگوی(خود) موجب تمامیت یافتن روان و یکپارچگی آن می‌شود، اعتقاد به خدا نیز موجب وحدت روان و رفع کشمکش‌های درونی می‌گردد. نمود این کهن‌الگو در واقعیت در آداب و مناسک دینی است تا افراد بدین وسیله خود را به کهن‌الگو خود(خدا) نزدیک نمایند. یونگ وجود امر دینی را از منظر روان‌شناسی و تأثیر آن بر روان فرد بررسی می‌کند و کربن از روش پدیدارشناسی برای بررسی دین بهره می‌برد. کربن در جستجوی احیای بعد معنوی از دست رفته بشر قرن بیستم است و در همین راستا با استفاده از پدیدارشناسی در صدد کشف ذات و ماهیت دین می‌باشد. او در ابتدا از هوسرل و هایدگر متأثر بود و در ادامه تحت تأثیر حکیمانی چون ملاصدرا و سهروردی و... که با تکیه بر دیدگاه‌های آنان به بررسی عوالم سه‌گانه طبیعت، مثال و عقول می‌پردازد. کربن به شیوه حکمای اشراقی معتقد است که متناظر با قوای مفارق(حس، خیال، عقل) سه مرتبه از عالم یعنی طبیعت، ملکوت و جبروت وجود دارد. به نظر او پیامبر و ائمه اطهار(علیهم السلام) به عنوان راهنما و هادی مسیر به فرد کمک می‌کنند تا به رشد و استکمال فردی و حقیقی خود دست یابد. دست یابی به این حقیقت برای کربن یعنی نزدیکی به امر قدسی و وجود خداوند است؛ که هرچه تهذیب نفس افراد بیشتر باشد تقرب بیشتری به خداوند پیدا می‌کنند. یونگ و کربن به نوعی هر دو به دنبال معنا بخشی به زندگی انسان هستند و با کنار زدن ظاهر در پی کشف حقیقت باطنی هستند. ولی با این تفاوت یونگ از روش ناتورالیستی استفاده می‌کند و واقعیت نهایی را مندرج در ناخودآگاه جمعی می‌داند ولی کربن با روش پدیدارشناسی و التزام هستی‌شناسانه به جهان‌شناسی حکمای مسلمان، تأویل عرفانی را راهگشای فهم حقیقت می‌انگارد.