آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب مجموعه درس‌های « آیت‌الله رضی شیرازی » درباره «شرح منظومه حکیم سبزواری»، از سوی «انتشارات حکمت» در دوجلد برای دومین‌بار به چاپ رسید. به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) «حاج ملاهادی سبزواری» از فلاسفه و حکمای اسلامی اواخر قرن سیزدهم هجرت (1212- 1290ه.ق) است که در فن شعر نیز از توانایی بالایی برخوردار بود و «اسرار» تخلص می‌کرد. آثار باقی مانده از او به دو زبان فارسی و عربی هستند که در لغتنامه دهخدا 21 اثر تألیفی از وی نام برده شده است؛ از جمله: دیوان شعر فارسی، اسرارالحکم، اصول‌الدین، اسرارالعباده در فقه، الجبر و الاختیار، حاشیه بر اسفار ملاصدرا، حاشیه بر زبدةالاصول شیخ بهایی، حاشیه مثنوی ملای رومی، شرح غرر الفرائد مذکور، شرح غرر‌الفرائد(منظومه‌ایست در حکمت و بالآلی منتظمه،در یک‌جا چاپ شده و به منظومه سبزواری معروف است.) «حسن شیرازی »در «پیگشفتاری» که بر کتاب حاضر نوشته و آن را این‌گونه معرفی می‌کند: «حکماء متقدم حکمت را به دو قسمت کرده‌اند، نظری و عملی. حکمت عملی منقسم به اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدن، و حکمت نظری منقسم به ریاضیات‌، طبیعیات و الهیات می‌شود. در تقسیم بعدی، ریاضیات منشعب به هیئت‌، موسیقی‌، هندسه و حساب‌ و الهیات تقسیم به الهایت بالمعنی الاعم و الهیات بالمعنی الاخص می‌شود. قسمت الهیات از حکمت نظری، به نام حکمت الهی شناخته می‌شود. آن‌چه که از دیگر اقسام حکمت به تعمیق و بسط درک مباحث حکمت الهی یاری می‌رساند‌، قسمت طبیعیات است. اخلاق نیز به عنوان مبحثی که از مقدمات حکمت الهی مدد فراوان می‌گیرد‌، ارتباطی وثیق با حکمت الهی دارد. شرح منظومه حکیم سبزواری یک کتاب جامع در «مبحث الهیات» شامل الهیات بالمعنی الاعم، الهیات بالمعنی الاخص، طبیعیات و اخلاق است. حکیم الهی،«حاج ملاهادی سبزواری‌» را باید از اعظم حکماء متأخر دانست. در میان تصنیفات این حکیم، ابیات ایشان در حکمت الهی و مباحث مرتبط با آن، (1049) تحت عنوان منظومه شناخته می‌شود. همچنین شرح جامع او بر همین ابیات‌ به «شرح منظومه‌»، در نزد اهل حکمت شناخته شده است. «شرح منظومه» مشتمل بر هفت مقصد است: امور عامه، جواهر و اعراض، الهیات بالمعنی الاخص، طبیعیات، نبوات و منامات، معاد و اخلاق. هر مقصد مشتمل بر چند «فریده» و هر فریده مشتمل بر تعدادی «غرر» است. به همین مناسبت است که این شرح را‌، «شرح منظومه غررالفرائد» نیز خوانده‌اند. اکنون سال‌های درازی است که «شرح منظومه» جزو متون رسمی حوزه‌های علمی شمرده می‌شود و هیچ طالب حکمت الهی از فراگیری آن بی‌نیاز نیست. نوشتار حاضر، مجموعه تقریرات دروس ایشان (آیت‌الله رضی شیرازی) است. در این کتاب، به‌منظور شرح متن ابتدا توضیحات لازم و ضروری پیرامون فهم هر قطعه بیان شده است، سپس با ذکر ترجمه قطعه مزبور، به تطبیق توضیحات اولیه بر عبارات متن پرداخته می‌شود.» این کتاب به‌کوشش «ف.فنا» (فا‌طمه فنا) در 2303 صفحه ویرایش و تنظیم شده است که هم‌اکنون با قیمت 37 هزار تومان در بازار کتاب عرضه می‌شود. منبع: http://www.bashgah.net/fa/content/show/23352

شناخت حقیقت هستی و چگونگی دست‌یابی به این شناخت از دلبستگی های دیرینه بشر بوده است. برخی با ابزار خِرد برخی با تجربه اعم از تجربه بیرونی و یا عرفانی در این عرصه گام نهاده‌اند. برونداد این تلاش ها، پیدایش مکاتب مختلف فکری خردگرا، تجربه گرا و شهودگرا بوده است. حاج ملاهادی سبزواری، شارح حکمت متعالیه صدرایی، در بررسی مسائل هستی شناسی، در آثار گوناگون خود، روش های عقلی، نقلی و ذوقی را بکار برده است. مساله و هدف اصلی این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده این است که وی به کدام روش دلبستگی ویژه داشته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که سبزواری در بررسی مسائل فلسفی، همچون «اصالت وجود، بداهت وجود، اعاده معدوم» و سایر مسائل فلسفی در آثاری مانند شرح منظومه، حواشی اسفار، حواشی شواهد الربوبیه و شرح الاسماء الحسنی به ساحت برهان اکتفا نکرده است، بلکه با روش ذوقی و عرفانی میان این مسائل فلسفی و مسائلی همچون عشق خداوند به موجودات، تجلی، فیض مقدس و وحدت وجود پیوند برقرار کرده است. سبزواری بر اساس نظریه عرفانی «لا تکرار فی التجلی» معتقد است که دو صورت یا دو حرکت متحقق در تجلی از حیث «تعاقب زمانی و مکانی» عینا همانند همدیگر نیستند. عشق نیز نقشی بنیادین در آفرینش دارد و اصولا عشق، سرچشمه آفرینش است.

تبیین عقلانی «انقطاع عذاب» توسط صدرالمتألهین، با انتقاداتی از سوی سبزواری مواجه شد. عدم پذیرش قاعده «القسر لایدوم» و عدم زوال فطرت الهی، حتی نسبت به کسانی که عذاب الهی براساس مقتضای طبع و ذاتشان است، دو انتقاد مهمی است که حکیم سبزواری نسبت به دیدگاه ملاصدرا دارند. در دیدگاه حکیم سبزواری ملکات رذیله در اثر تکرار، در نفوس افراد شقیّ رسوخ نموده است؛ به‌گونه‌ای که جزء ذاتیات آنها شده‌ و امکان انفکاک آن وجود ندارد. لذا برای تمسّک به انقطاع عذاب، جایی برای استفاده از قاعده «القسر لایدوم» نمی‌ماند. افزون بر این، استدلال به اینکه عذاب برخی براساس طبیعت و مقتضای ذاتشان است نادرست می‌باشد؛ زیرا فطرت الهی امری باقی است. لکن براساس دیدگاه ملاصدرا، هیچ‌یک از این دو انتقاد مورد قبول نمی‌باشد؛ زیرا وی تنها در یک مورد و نسبت به یک گروه خاصّی از اهل عذاب از این قاعده استفاده می‌کند که خود این دیدگاه مورد پذیرش سبزواری است. بنابراین ملاصدرا هیچ‌گاه قائل به زوال فطرت الهی نسبت به هیچ‌یک از افراد موجود در آتش جهنّم نمی‌باشد که در این نوشتار با روش تحلیلی- تطبیقی به تفصیل از آن بحث می‌شود.

مجلد نهم و دهم که مربوط به بخش فلسفه می‌باشند، دربردارنده کتاب «شرح مبسوط منظومه» بوده که در اصل، تقریر درس‌های منظومه حاج ملا هادی سبزواری توسط استاد می‌باشند. در بین درس‌ها، سؤالاتی از طرف حضار مطرح شده و استاد پاسخ گفته‌اند که این پرسش و پاسخ‌ها در پاورقی کتاب قرار گرفته‌اند و اکثر این سؤالات مفید و راه گشاست. شرح مبسوط منظومه، خصوصیاتی دارد که از آن جمله است: ظهور برخورد فلسفه اسلامی و فلسفه غرب در برخی موضوعات، بعضی تقریرات نوین و ابتکاری و برخی نظریات ابداعی استاد که برای اولین بار در فلسفه اسلامی مطرح می‌شود و نیز شیوه بیان استاد که آسان کننده مسائل معضل و نشان دهنده تسلط ایشان بر فلسفه می‌باشد.

مجموعه آثار استاد شهید مطهری جلد دهم مجلد نهم و دهم که مربوط به بخش فلسفه می‌باشند، دربردارنده کتاب «شرح مبسوط منظومه» بوده که در اصل، تقریر درس‌های منظومه حاج ملا هادی سبزواری توسط استاد می‌باشند. در بین درس‌ها، سؤالاتی از طرف حضار مطرح شده و استاد پاسخ گفته‌اند که این پرسش و پاسخ‌ها در پاورقی کتاب قرار گرفته‌اند و اکثر این سؤالات مفید و راه گشاست. شرح مبسوط منظومه، خصوصیاتی دارد که از آن جمله است: ظهور برخورد فلسفه اسلامی و فلسفه غرب در برخی موضوعات، بعضی تقریرات نوین و ابتکاری و برخی نظریات ابداعی استاد که برای اولین بار در فلسفه اسلامی مطرح می‌شود و نیز شیوه بیان استاد که آسان کننده مسائل معضل و نشان دهنده تسلط ایشان بر فلسفه می‌باشد.

نوشتار حاضر به بررسي نحوة تحقق مکاتب فلسفي اسلامي در حوزه فرهنگي ايران از قرن هشتم تا سيزدهم هجري ميپردازد. در اين راستا سير تحول مکاتب مزبور از «مکتب فلسفي شيراز» (به نمايندگي قطب‌الدين شيرازي و صدرالدين دشتکي) به «مکتب اصفهان صفوي» (به نمايندگي ميرداماد و ملاصدرا) و از آن به «مکتب اصفهان قاجار» (به نمايندگي ملاعلي نوري و ملااسماعيل خواجوي) و در نهايت وصول آن به «مکتب تهران» (به نمايندگي ملاعلي مدرس زنوزي و ملامحمد رضا قمشه‌اي و حکيم جلوه) مطرح ميشود و در ادامه به نقش کليدي حکيم سبزواري در تحول مکتب سوم به مکتب تهران پرداخته ميشود. بديهي است بلحاظ دوره زماني انتخاب شده مجال پرداختن به مکاتب پيش از مکتب فلسفي شيراز مانند «مکتب مراغه» (به نمايندگي خواجه نصيرالدين طوسي) و يا پس از مکتب تهران يعني «مکتب نوصدرايي» (به نمايندگي علامه طباطبايي) نبوده است. در اين راستا تلاش شده به ويژگيهاي چهار مکتب مورد نظر و شرايط اجتماعي حاکم بر جامعه و علل رويکرد مردم به حکما و دانشمندان شاخص هر مکتب اشاره گردد. اين پژوهش به شيوه كتابخانه‌يي و تلاشي تطبيقي نشان ميدهد كه استبداد و ظلم ناشي از رفتار حاکمان و مشروعيت‌بخشي و همراهي اهل علم، علت عمده تشکيل حلقه‌ها و کانونهاي شبه‌حزبي به دور قدرتهاي معنوي در لباس حکيم و صوفي بدليل تأثير سخن عارفان و فيلسوفان بوده است.