آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

با مراجعه به آثار ملاصدرا می توان دریافت حکمت در دیدگاه او از منبع الهی و عالم تجرد و عالم ملائکه بر انسان افاضه می‌شود. دریافت حکمت، مشروط به تحقق شروطی در ابعاد عاطفی، کنشی و معرفتی انسان است. شروط عاطفی از جمله شرح صدر، سلامت فطرت و حُسن خلق و شروط معرفتی مانند تیزی ذهن، سرعت فهم و سلامت اندیشه و شروط کنشی نیز مواردی از جمله تبعیت تام از شریعت و زهد و تقوی را دربرمی‌گیرد. رسیدن به حکمت، آثار خاصی را در حوزۀ معرفتی و رفتاری انسان دارد. در حوزۀ معرفتی سبب رسیدن انسان به یقین و خارج شدن از ظرف شک و تردید و... می‌شود. در حوزۀ رفتاری نیز رسیدن به اعتدال و تبعیت تام از شریعت نیز از آثار و غایات مترتب بر آن است. ملاصدرا از چنین حکمتی با اوصافی از قبیل حکمت شرعی، نقی و خالص و حکمت مشرقی و ... نیز یاد می‌کند.

ادراک در فلسفه و معماری، عجین با مفهوم حرکت است. مخاطب با حضور و حرکت در فضا، هم راستا با نظریه حرکت‌جوهری ملاصدرا، شامل مراتبی از حرکت می‌‌شود که سطح ادراک مخاطب را از سطح مادی به سطح معنوی ارتقاء می‌دهد. این سیر ادراک مبتنی ‌بر حرکت در فضاهای معماری، قابل انطباق با مراتب ادراکی ملاصدرا می‌باشد. فلذا پژوهش حاضر، بین رشته‌ای و از نوع کیفی با رویکرد تطبیقی-تحلیلی است. هدف این پژوهش، واکاوی مراتب حرکتی در فضاهای معماری، و سپس انطباق سیر ارتقاء ادراک از سطح مادی به معنوی در فضاهای معماری، با مراتب ادراکی ملاصدرا است. سئوالات کلیدی این است که: حرکت در فضاهای معماری چگونه زمینه ارتقاء ادراک از سطح مادی به معنوی را فر‌اهم می‌کند؟ و مراتب حرکتی در فضاهای معماری، چگونه با مراتب ادراکی ملاصدرا قابل انطباق است؟ نتایج نشان می‌دهد که در بازخوانش مباحث ادراکی ملاصدرا در فضاهای معماری، ایجاد درک حضوری، مستلزم اتحاد عاقل و معقول به‌واسطه حرکت ناظر در فضاست. فرد با حرکت در فضا، مراتبی حرکتی را تجربه می‌کند، که در ابتدا ادراک را مشمول لایه‌ی حسی می‌کند؛ اما با حرکت در مراتب بالاتر، ادراک به لایه‌ی معنوی تعلق می‌گیرد، که با مراتب ادراکی ملاصدرا هم خوانی دارد.

وجودی بودن مرگ نزد ملاصدرا، برخلاف فیلسوفان اگزیستانسیالیسم امکان معرفت بدان را فراهم می‌سازد. وی آن را رهایی­دهندۀ نفس از جسم و قید و بند عالم دنیوی می‌داند. در نتیجه معرفت بدان و درکی وجودی از طریق این رهایی، صعود از عالم حس به عوالم مثالی و خیالی را برای فرد مهیا می‌سازد. «معنای زندگی» نیز گرچه از جمله مسائل فلسفی مطرح برای انسان مدرن است، اما براساس نگرش صعود انسان از عوالم مادی، مثالی و سپس عقلی در این نظام فلسفی، تبیینی ویژه به خود می‌گیرد. بر این اساس، تمام عوالم پایین­تر مندرج در عالم بالاتر قرار داشته و در نتیجه انسان به­واسطه شناخت از نفس و آگاهی یافتن از ابعاد این ادراک وجودی، توانا به زیستی جاودانه می‌شود. «مرگ­اندیشی» سبب معرفت دربارۀ گذران عمر و تحول جوهری نفس از نشئه جسمانی به سوی تجرد و سرانجام جدایی از جسم می‌شود. امری که ربط وثیقی با کمال نفس و غایت­یابی او داشته و سبب معنایابی و انقلابی در نگرش به مرگ، به عنوان امری وجودی می‌گردد. از نظر ملاصدرا مرگ همان استکمال جوهری نفس و تحول آن به سوی عالمی دگر است. مطابق با رأی او مرگ امری ضروری و اجتناب­ناگزیر است؛ زیرا نفس در مسیر فعلیت یافتن خود، وقتی به غایت برسد، به ضرورت از بدن جدا می‌شود. «معناداری زندگی» و ارتباط فلسفی آن با «مرگ­اندیشی» از جمله مسائل مهم در فلسفۀ دین معاصر است که فیلسوفان اگزیستانس هر یک، به گونه­ای منحصر به­فرد، بدان پرداخته و نظرات بدیعی را در این ساحت رقم زدند. تحلیلی فلسفی از دیدگاه‏های ملاصدرا به دلیل طرح­اندازی جامع­ترین نظریات در باب حقیقت مرگ از یک سو و اندیشۀ معطوف به مرگ به عنوان مسئله­ای فلسفی از سوی دیگر (از طریق استنباط نگرش فلسفی وی) و در نتیجه معناداری حیات ناب به واسطۀ میل به جاودانگی انسان، در مقایسه با فلاسفۀ پیش از خود، مقصود اصلی این مقاله است.

تغییر در بنیان‌های فلسفی منطق مستلزم تغییر در رویکرد مواجهه با مسایل آن و گاه نیز مستلزم تغییر در خود آن مسایل است. یکی از مباحث مهم منطق، ساختار تعریف اشیا و نقش اجناس و فصول متعدد در تعریف حدی و چگونگی چینش و ترتیب آنها است. این مقاله با توجه به نظریۀ اصالت وجود، دیدگاه ملاصدرا دربارۀ تعریف حدی اشیا را بازخوانی و تبیین کرده و نحوۀ مواجهۀ او با دیدگاه جمهور حکما را تحلیل کرده است. بررسی تحلیلی این موضوع به این نتیجه منتهی شد که نظریۀ اصالت وجود و فروع برآمده از آن، در فلسفۀ ملاصدرا به رویکرد متفاوتی انجامیده است که در آن فصل اخیر تأمین کنندۀ وحدت حقیقی ماهیت مرکب است و مواد و اجناس پیشین را به نحو بساطت و اجمال در خود گنجانده است؛ بر همین اساس، صدرالمتألهین به صراحت اظهار داشته است که در حد تام رعایت ترتیب میان مقومات ماهیت ضروری نیست، بلکه امری استحسانی است. در این رویکرد ابداعی، حد حقیقی ماهیت صرفاً فصل اخیر آن است و هر یک از اجناس و فصول پیشین به‌نحو تفصیلی با فعلیت‌های متعدد ـ آن‌گونه که جمهور حکما در ترکیب انضمامی ترسیم کرده‌‌اند ـ مقوم شیء نیستند و خارج از حقیقت آن قرار دارند؛ در نتیجه، ذکر اجناس و فصول پیشین در تعریف حدی از باب زیادی حد بر محدود است.

صدرالمتألهین به‌عنوان فیلسوفی متشرع، درباره جهات گوناگونی از علم فقه به بحث و نظر پرداخته است. ایشان پس از بیان چهار معنا برای فقه، درباره علم فقه به‌معنای مصطلح، آرای خاص خود را در باب موضوع علم فقه، فایده علم فقه، ضرورت تعلم فقه و تفاوت‌های آن با علم عقاید و اصول، اتخاذ کرده است. ملاصدرا ازجمله کسانی است که تعبد به احکام فقهی را ضروری دانسته، عقل را در درک ملاکات احکام ناتوان و دخالت عقلانی در فقه را ناصواب شمرده است. احکام شرعی در دیدگاه ایشان به حصر عقلی و شرعی منحصر در احکام خمسه است و البته مترتب بر مصالح و مفاسد نوعیه‌اند، ولی آنها را از دسترس فهم عقل خارج می‌داند. از دیدگاه صدرالمتألهین فقه و انجام تکالیف، مقدمه‌ای برای رسیدن به علم حقیقی یعنی معرفت‌الله است و رسیدن به این مرتبه از طهارت نفس و ایمان واقعی، متوقف بر عمل به تکالیف فقهی می‌باشد.

چگونگی ارتباط نفس با مبادی عالیه هستی به‌ویژه عقل فعال، از مسائل مهم فلسفه صدرایی است. ازنظر ملاصدرا نفسِ انسان ازطریق حرکت جوهری از عالم طبیعت به عوالم بالاتر سلوک یافته و با عقل فعال اتحاد برقرار می‌کند و به ادراک معقولات نایل می‌گردد. در این دستگاه معرفتی ادراک معقولات، به مشاهده نفسِ حقایق حاصل می‌شود؛ بدین‌صورت که صور خیالی و عقلانی، هریک در مقام خود، دارای ثبات و تجرد ذاتی‌اند و نفس با حرکت جوهری به مرحله ادراک عقلی راه می‌یابد. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد تبیینی روشن از چگونگیِ این نحوه ادراک و به‌طور خاص، نحوه اتحاد آن با عقل فعال ازمنظر ملاصدرا ارائه نماید. برای رسیدن به این مقصود، نخست باید ماهیت نفس، عقل، ادراک و نحوه اتحاد نفس با عقل فعال و دیگر مبادی عقلی و کیفیت ارتباط صورت معقوله با ادراک شهودی از حقایق عقلی موجودات، ازمنظر فیلسوفان پیش از ملاصدرا بررسی گردد تا راه حل مسئله پژوهش حاضر را فراهم ‎نماید.

ترجمه ماشینی: ملاصدرا (572 - 1640) شاید مهمترین و تأثیرگذارترین فیلسوف جهان اسلام در چهارصد سال اخیر باشد. او که بیش از چهل اثر دارد، کوشید تا کل میراث اندیشه اسلامی، از فلسفه تا عرفان را زنده کند، و رویکردی انعطاف‌پذیرتر و سازش‌پذیرتر به مسائلی که به نظر می‌رسید عقل را از ایمان جدا می‌کند، بیافریند. سایه میثمی در این نمایه گسترده به فراتر از روایت تاریخی می‌پردازد تا تأثیر واقعی مرد و اندیشه‌های او را ارزیابی کند. این گزارش تامل برانگیز و جامع برای هر فیلسوفی ایده آل است که بخواهد زندگی و افکار مردی را که اوج سنت فکری را در نقطه ای حساس از تاریخ تمدن اسلامی نشان می دهد، کشف کند.

شنوایی یکی از مفاهیمی است که همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی مانند ملاصدرا و دانشمندان علوم اعصاب بوده است. در فلسفه و علوم اعصاب، شنوایی به عنوان قوه‌ای معرفی می‌شود که صوت را درک می-کند. درک صوت شامل مراتب حسی، خیالی و عقلی است، که یافته‌های علوم اعصاب و فلسفه در این زمینه مکمل یکدیگر هستند. از دیدگاه علوم اعصاب اصوات در مراتب حس و خیال (حافظه) فرآیند پیچیده‌ای را در سیستم شنوایی محیطی و مرکزی پشت سر می‌گذارند که منجر به ادراک شنوایی می‌شود. اما ملاصدرا تبیین علمای طبیعی از شنوایی را مخدوش می‌داند و معتقد است که در این تعاریف علل اعدادی با علل فاعلی خلط گردیده است. صدرا معتقد است وقتی نفس از طریق بدن و تعلق به بدن با عالم طبیعت و خارج ارتباط برقرار کرد، صورتی مماثل با شی خارجی را در حیطه خود (نفس) انشاء می‌کند. در واقع این روح است که حقیقت صوت را خلق می‌کند. این ماهیت تجردی شنوایی، خود را در مراحل بالاتر آن، یعنی شنود مثالی و عقلی، آشکارتر می‌سازد.

این بررسی به منظور تبیین دیدگاه هستی شناسی صدرایی در مورد ماهیت پدیده عشق غریزی و نهفته در وجود حیواناتِ غیر انسانی با استفاده از روش پیمایشی و نیز تحلیلی - توصیفی (اسنادی کتابخانه ای) انجام شده است. موسس حکمت متعالیه معتقد است که در کلِّ عالم هستی، از پست ترین موجودات تا عالی ترین آن‌ها عشق سَریان دارد. بر اساس نظر ملاصدرا، حیوان یکی از موجودات متن واقع است که دارای صفات کمالی مختص به مراتب خود است. حیوانات دارای نفس هستند که از آثار آن، کمالاتی از قبیل حیات، درک ، اختیار و عشق است. از منظر حکمت صدرایی، عشق یکی از کمالات وجود حیوان است. مبانی حکمت صدرایی برای اثبات وجود و سریان کمال عشق در حیوان عبارتست از اینکه وجود "اصیل"، "بسیط"، "مشکّک" و مساوق با حیات و ادراک (شعور) و عشق است و خدا معشوق‌ حقیقی‌ تمام‌ موجودات‌ از جمله نفوس حیوانات است. همه ی حیوانات عاشق هستند اما به لحاظ وجودی، مرتبه ای دارند و به قدر شدت و ضعف در مرتبه حیوانی خود به زیور کمالات آراسته اند، یعنی؛ همه حیوانات در یک سطح نیستند و حدِّ این کمالات به تناسب سهم آنان از وجود بستگی دارد. اما هر حیوانی که عالی ترین سهم را از مرتبه ی خویش داراست از عشق بیشتری نیز برخوردار است. به باور صدرالدین، به لحاظ تکاملی، حیوان تنها تا جایى مى‏تواند پیش رود که انسانیت از آن جا آغاز مى‏شود.