آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

این پروژه تحقیقاتی با عنوان «تحلیل بلایا در آینه قرآن و احادیث» در پی آن است که به بررسی و تحلیل بلایا بپردازد و جواب مناسبی برای وجود آنها در عالم پیدا کند و از سوی دیگر شبهاتی را که از این طریق به صفات خدا وارد می شود، پاسخ دهد. پروژه حاضر به منظور تجزیه و تحلیل موضوع، سئوالات زیر را مطرح کرده است: 1.ماهیّت بلایا چیست؟ 2.ابتلاء چیست و چه فلسفه ای دارد؟ 3.وجود بلاها، چه اثرات مفیدی در زندگی انسان به دنبال دارد؟ 4.چرا خداوند جهان را به گونه ای خلق نکرد که خالی از بلایا باشد؟ 5.آیا وجود بلایا در عالم طبیعت با وجود خداوند یکتا و صفات والایش از قبیل علم، قدرت، حکمت، عدل و خیرخواهی او در تضاد است؟ با توجه به ماهیّت موضوع، اهداف تحقیق و امکانات موجود از میان روش های پژوهش از روش «توصیفی- تحلیلی» برای انجام تحقیق استفاده گردیده است. پس از مطالعه سابقه موضوع در کتب مرتبط با آن از جمله قرآن کریم، کتب معتبر حدیثی، کتب فلسفی و کلامی و جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها با استفاده از دیدگاه صاحب نظران، مفسران و اسلام شناسان نتایج زیر به دست آمد: «بلا» در اصل به معنی کهنگی و فرسودگی است، سپس به آزمایش کردن بلا گفته شده است. به غم و اندوه هم «بلا» می گویند چرا که جسم و روح انسان را فرسوده می کند. «بلا» مفهومی گسترده دارد که هر دو مفهوم «ابتلاء و آزمایش» و «شرور» را در بر می گیرد. «ابتلا» سنّتی است الهی که متکی بر سنّت هدایت عامّه الهی است و در مورد همه انسان ها در هر مکان و هر زمانی جاری است. خداوند انسان ها را به منظور آشکار نمودن استعدادهای درونی، تمییز، ظهور افعال به منظور پاداش و کیفر ، تأدیب و تمحیص می آزماید. «بلایا» اثرات مفیدی برای انسان به ارمغان می آورند تا آنجا که از آنها به عنوان مقدمه و مادر خوشبختی ها یاد می شود؛ تحریک عزم و اراده برای موفقیّت، تأثیر شگرف در خودسازی، کمال وارتقاء درجه، محبت الهی، نفی استکبار و ایجاد تزلزل درونی همگی از تأثیرات مفید بلایا در زندگی انسان است. «بلایا» ناشی از تضادها و تزاحم هایی است که در عالم طبیعت وجود دارد و این تضادها و تزاحم ها ناشی از مادّی بودن جهان طبیعت است، نه قادر یا عادل و یا حکیم نبودن خداوند. فرض موجود مادّی که هیچ تغییر و تبدّل و تزاحمی در آن راه نداشته باشد، فرض امری تناقض آمیز است، اگر چه جهانی که ما در آن زندگی می کنیم از نظر حسن و زیبایی در حدّ عالم مجرّدات نیست، ولی به لحاظ مرتبه ی وجودی خویش بهترین نظام می باشد، چرا که فرض مادّی بودن وجود، از تضاد، تزاحم و فساد در طبیعت خالی نیست. از سوی دیگر بسیاری از «بلایا» ناشی از افعال و کردار ناشایست انسان است که براساس سنن تکوینی جهان، اثراتش به خود انسان باز می گردد. کلید واژه: بلا، امتحان و آزمایش، خیر، شّر، عدل الهی، حکمت الهی، قدرت و خیر خواهی خداوند.

تفسیر علمی یکی از گرایش های تفسیری است که مفسرآن معتقد است قرآن کریم در بردارنده ی تمام یا برخی از علوم یا فرضیه های ی علمی است و درصدد تطبیق آیات قرآن بر کشفیات علمی جدیدو قدیم است این گرایش تفسیری در طول تاریخ موافقان و مخالفانی داشته است طرفداران این گرایش بنابر اهدافی همچون اثبات اعجاز علمی قرآن، رفع تعارض علم و دین و ....، دو طریقه اعتدالی و افراطی را در پیش گرفته اند. از جمله متقدمان معتقد به این گرایش، غزالی و در بین معاصران، طنطاوی را می توان نام برد. اما گروه مخالف با مطرح نمودن اشکالاتی مانند عدم اعتبار این شیوه از نظر لغوی و سبب نزول، تحول پذیری یافته های علمی و ... به انکار تفسیر علمی پرداخته اند، که این گروه شامل سنت گرایان افراطی همانند شاطبی و متجددگرایان دینی همچون امین خولی بوده اند. دراین میان رویکرد توافقی افراطی، زمینه ساز وقوع چالش ها و آسیب های تفسیر علمی گشت: که عبارت بودند از: مطلق انگاری علم، تعمیم نابه جا در یکی کردن کتاب تکوین وکتاب تشریع، زیاده گویی های علمی ، تطبیق های ناموزون و تحمیل های ناسازگارو ... .در این پژوهش با ارائه ی تعریف تفسیر علمی و معیار های تفسیر صحیح علمی به بررسی آسیب های وارده بر این گرایش تفسیری در المنار تالیف محمد رشید رضا و پرتویی از قرآن تالیف آیت الله سیدمحمودطالقانی پرداخته شده است .محمدرشید رضا که در واقع تکمیل کننده تفسیر المناربوده است که بعد از فوت استادش محمد عبده اقدام به ادامه کار کرده و تا زمان وفات دوازده جز ءاین تفسیر را به نگارش در آورده است از جمله مفسران معاصر و موافقان میانه رو در زمینه ی تفسیر علمی است که معتقداست اگر چه گوینده قرآن کریم آگاه به تمام علوم است اما در کلام خود به اندازه ضرورت تنها به برخی مطالب علمی اشاره کرده است . اما مولف تفسیرپرتویی ازقرآن این تفسیررا طی قریب به 40سال به رشته تحریردرآورده که در 6جلدوشامل تفسیر جزءسی ام وسوره های حمدوبقره وآل عمران و22آیه نخست سوره نساء است از جمله مفسران معاصروموافق درزمینه تفسیرعلمی است که در موارد متعددی از تفسیر، به تبیین آیات توسط یافته‌ها و فرضیات علمی می‌پردازد و تلاش می‌کند تا خواننده دریابد که میان قرآن و علم، تضاد و تناقضی وجود ندارد.واژگان کلیدی : تفسیر المنار، تفسیرپرتویی ازقرآن، تفسیر علمی، رشیدرضا، سیدمحمودطالقانی.

در عصر کنونی که همه انسان ها به دنبال احقاق حقوق خود هستند و تمامی رسانه ها و مکاتب بشری، دم از رعایت حقوق بشر می زنند، موج عظیمی از اسلام هراسی، مبنی بر اینکه اسلام دین شمشیر و خون ریزی است و برای دیگران حقی قائل نیست راه افتاده است. این تحقیق سعی نموده است که با هدف تبیین توجه قرآن کریم نسبت به حقوق انسان های غیر مسلمان و با تشریح رجحان دین اسلام نسبت به یهودیت در حوزه حقوق غیر هم کیشان، جامعیت دین اسلام را در این زمینه به اثبات برساند. بنابراین با رویکردی « تحلیلی- توصیفی» و با استفاده از منابع اسلامی و یهودی اعم از کتب، مقالات، سایت های معتبر، مجلات و ... و با محوریتِ تطبیقِ آیات قرآن کریم و تورات، انواع حقوق غیر هم کیشان در این دو کتاب آسمانی را بررسی نموده است. یافته های این پژوهش نشان داد که: هر دو کتاب آسمانیِ قرآن و تورات، حقوق مدونی را در قالب دستورات الهی برای غیر هم کیشان خود ترسیم نموده اند. در بعضی از این حقوق، هر دو کتاب نظراتی کاملاً منطبق بر یکدیگر داشتند. و در بخشی از حقوق، بین نظرات دو کتاب آسمانی، اشتراکات و افتراقاتی مشاهده شد. و در بخشی دیگر، فقط قرآن برای غیر هم کیشان حقوق را در نظر گرفته بود و تورات حقوق متناظر با آن را برای غیر یهودیان نپذیرفته بود. از پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که: ا. اشتراکات این دو کتاب آسمانی در حوزه حقوق غیر هم کیشان نشان دهنده صدور آن ها از یک منبع وحیانی مشترک است. 2. نظرات قرآن در این رابطه، بسیار جامع تر و قابل اجرا تر از تورات است. 3. بعضی از نقض حق هایی که در مورد غیر یهودیان وجود دارد، خلاف عقل و فطرت بشری است و نشان دهنده تحریف در این کتاب آسمانی است.

روایات متعددی از ائمه مبنی بر اهمیت شناخت نسخ و پرهیز از اظهار درباره ی قرآن، فقه و قضاوت و... بدون شناخت آیات ناسخ و منسوخ نقل شده است. بنابراین هر اسلام پژوه، چه مفسر باشد یا فقیه و یا در منصب قضاوت نشسته و حتی متکلم اسلامی، بی نیاز از آگاهی از علم نسخ نیست.از این روست که بحث درباره ی ناسخ و منسوخ آیات، پیشینه ای به قدمت تاریخ اسلام دارد و اولین کتب مستقل در این زمینه در اوایل قرن دوم هجری تدوین شده است.موضوع نسخ، تعریف و مبانی و شرایط، امکان و وقوع و تعداد آیات منسوخ از جمله مباحثی است که مورد اختلاف نظر علمای اسلامی قرار گرفته است. در این رساله بر آنیم که پس از گذری کوتاه بر تعریف و نظرات علمای اسلام در مسئله نسخ، به بیان و بررسی آیاتی که ابن المتوج ادعای نسخ در آنها داشته است و نظرات و دلایل مخالفین و موافقین نسخ آن آیات را بیان نماییم.

گروهی معتقدند که مهم‌ترین دستاورد اخباریان، یعنی تکیه بر روایات بدون نقد اصولی آن، در مکتب تفکیک بازسازی شده است، از این‌رو مکتب یادشده را نوعی اخباریگری جدید می‌شمرند. بررسی تطبیقی این دو دیدگاه می‌تواند ضمن ارائه مبانی فهم معارف هر یک، بیانگر میزان صحت و سقم این ادعا و نقاط افتراق و اشتراک آنها باشد. این بررسی به روش کتابخانه­‌ای، نشانگر آن بود که اخباریان در مواجهه با ادله اربعه، به‏ رغم تفکیکیان که برهر چهار رکن تکیه می‌کنند، تنها سنت را برگزیده‌اند. آنان معتقدند تنها معیار فهم معارف، احادیث ائمه: می‌باشد، اما احادیث نبوی همچون قرآن، فاقد حجیت ظاهری است. آنان عقل و اجماع را ساخته اهل تسنن دانسته، به آنها تمسک نمی‌جویند. نقطه اشتراک این دو مکتب، در تمسک به احادیث ائمه: منحصر می‏گردد که البته موضع­گیری متضادی که هر یک در زمینه بهره‏ گیری از احادیث در پیش گرفته‌اند، انتساب تفکیکیان به اخباریگری را خدشه‌دار نموده است.

یکی از راه‌های بیان حقایق دین در مکتب تشیّع، ادعیّه و زیاراتی است که از ناحیۀ معصومین(ع) صادر و به شیعیان تعلیم داده شده است، از مهمترین زیارات ائمه اطهار(ع) در نزد شیعیان، توجه و اهتمام به زیارت روز عید غدیرخم(زیارت غدیریه) است، این زیارت از امام دهم علی النّقی الهادی(ع) است و تاریخ صدور آن به سالی برمی‌گردد که معتصم عباسی آن حضرت را به بغداد احضار کرد، در این موقعیّت حضرت به زیارت امیرالمومنین(ع) تشریف فرما شدند، و یکی از کم‌نظیرترین زیارت‌نامه‌هایی را که بخشی از عقاید شیعه در آن مطرح است، بیان فرمودند.محتوای زیارت غدیریه، منبعی غنی از آیات قرآن و روایات در اثبات ولایت امام علی(ع) است، و می‌توان در یک نگاه اجمالی آن را بر سه محور تقسیم نمود: اوّل: آیاتی از قرآن کریم که در بیان فضائلِ امیرالمومنین(ع) نازل شده و امام هادی(ع) به آنها استشهاد می‌فرمایند. دوم: فضائلی که خودِ امام هادی(ع) در توصیف امام علی(ع)، متذکّر می‌شوند. سوم: ذکر بخش‌هایی از تاریخ زندگی امیرالمومنین(ع).مطالب این پژوهش در چهارفصل تنظیم شده است، فصل اوّل کلّیات است که به بیان مسأله و اهمیّت و اهداف تحقیق، اختصاص یافته؛ فصل دوم با عنوان مفهوم شناسی به ابعاد زیارت در اسلام و اهمیّت روز غدیرخم و همچنین منبع شناسی زیارت غدیریه می‌پردازد؛ و امّا فصل سوم به بررسی فضائل امام علی(ع) و مواردی از تاریخ زندگی ایشان و روایات وارده در زیارت غدیریه اختصاص یافته؛ فصل چهارم که فصل پایانی محسوب می‌شود، شامل استشهادات قرآنی امام هادی(ع)، مرتبط با فضائل و حقّانیّت ولایت امام علی(ع) است.

خدا و انسان دو مفهوم محوری در ادیان اسلام و مسیحیت و دو قطب اصلی در مفاهیم متون مقدس آن‌هاست. جهان‌بینی این متون، صحنه‌ای را ترسیم می‌کنند که در آن، دو قطب، همراه با مجموعه‌ای از ارتباطات به چشم می‌خورد. در یک سوی این دو قطب، خدایی است که همه پدیده‌های زمینی و آسمانی را آفریده تا مقدمه‌ای برای خلقت انسان باشد، و در سوی دیگر، انسان است که خود را مخلوقی می‌یابد که در میان همه مخلوقات دیگر مورد عنایت و اهتمام خاص خالق خویش است. مضامین متون مقدس اسلام و مسیحیت، شکل‌هایی از روابط را بین این دو قطب به تصویر کشیده‌اند که اشکال صانع و مصنوع، فرمانروا و لشکریان، مولی و عبد و پدر و فرزند از مهم‌‌ترین آن‌ها به شمار می‌‌آین

هـیچ موهبتی به اندازه‌ی عقل و نیـروی فکر در وجود انسان، ارزش حیاتی و انسانی نـدارد، نقشی که عقل در زندگی و تکامل او بر عهده دارد، قابل مقایسه با هیچ نیروی دیگری نیست. گرچه در طول تاریخ دیدگاه‌های متفاوتی از سوی مکاتب گـوناگـون درباره‌ی عقل ابراز شده، اما تـقـریباً مورد پذیرش همگان واقع شده‌است. اسلام نیز در مقایسه با سایر ادیان بیشتـرین اهمیت و ارزش را برای عقل و اندیشه قائل شده و عقل و دین را مکمل و رابطه‌ی آنها را دو سویه و هماهنگ می داند. از سوی دیگر قرآن و نهج‌البلاغه عقل و خرد انسان را به عنـوان یـکی از مـنـابـع معرفت شـناخـتـه و اهمیت و جایگاه فوق‌العاده‌ای به آن می‌دهند و همگان را به تفکر در همه‌ی آیات انفسی و آفاقی و تاریخ گذشتگان و... دعوت می‌کنند. از اینرو در قرآن و نهج البلاغه عواملی چون علـم و تقوی و... از عـوامل رشد عقل و عواملی چون هوای نفس و امثـال آن از موانع رشد آن بـه حساب آمـده‌اسـت.دین اسلام، به عنوان بارزترین و کامل‌ترین مصداق دین، نه تـنها کوچک‌ترین تـعـارض و تضادی با عقل ندارد؛ بلکه ارزش ویژه و اهمیت فوق‌العاده‌ای برای عقل و خرد آدمی قائل اسـت، چرا که از نگاه آیات و نهج البلاغه، حیات انسانی، حیات فکری اوست و مهم‌ترین وجه تمایز انسان و دیگر حیوانات این است که انسان حیـوانی است متفکر و زنـدگی بـشر بـدون تفکر و تـعـقل سـامـان نمی‌پذیرد. به همین دلیل کسانی که از این موهبت خدادادی استفاده نمی-کنند در ردیف حیوانات و گاه پایین‌تر از آنها قرار دارند. از اینرو از نگاه قرآن و نهج البلاغه عقل لازمه‌ی معرفت و شناخت و رسـیـدن به کمال و سعادت ابدی است.

تحجر و قشری گری،از جمله آسیب های فکرو اندیشه است که اگر درمان نشود دیگر شئون زندگی را تحت الشعاع خود قرار داده و در نهایت منجر به سقوط و انحطاط فکری- فرهنگی فرد و جامعه می شود.لذا متفکران و عالمان راستین از دیرباز به صورت تئوریک و عملی به مقابله ی با آن پرداخته اند.اما از آنجا که مهمترین ویژگی تحجر و قشری گری این است که در صورت غفلت،دوباره و از نو ظهور می کند،می طلبد که تمام پژوهشگران حوزه ی علوم دینی و معرفتی در هر عصری با آثار و قلمشان به مبارزه ی با آن همت گمارند و با مظاهر آن مقابله کنند.از این رو چنین موضوعی انتخاب و از منظر قرآن و نهج البلاغه(به عنوان یکی از اصلی ترین منابع فکری سنت)مورد بررسی قرار گرفتو در پایان به نتایجی دست یافتیم که بطور خلاصه عبارت اند از اینکه:اولاتحجر و قشری گریزمانی حاصل می شودکه انسان حجت باطنی(عقل) را از تحلیل منطقی داده ها و گزینش بهترین ها و معقول ترین ها باز دارد، و جاهلانه و بدون دلیل قطعی بر یک اعتقاد و برداشت خاص جمود ورزد. از دیگر نتایج اینکهتحجر و جمود در واقع از انحرافات فکری توده ی مردم و برخی از بی سوادان مشهور به عالم است.همچنین از این تحقیق به دست آمد کهقرآن کریم و روایات معصومین(ع)علاوه بر اینکه تحجر و قشری گری را مورد انتقاد و نکوهش قرار داده اند،مولفه ها و ممیزاتی از قبیل: انعطاف ناپذیری،پیروی از ظن و گمان،مطلق اندیشی،تقدس مآبی و عدم تفقه در دین را برای آنها بر شمرده،و متذکر می شوند که آسیب تحجر و قشری گری در نتیجه ی مواردی چون پیروی از غیر علم،ترک تفکر و عقلانیت و پیروی کوکورانه از گذشتگان و رهبران ظهور می کند.از دیگر نتایجاینکه:تحجر و قشری گری پیامدهای مخرب بسیاری مانند،بروز اختلاف و تفرقه،اباحی گری و تجدد افراطی،انزوای اسلام و مسلمانان و در نهایت حاکمیت ظالمان و استعمارگران را به دنبال دارد.و در نهایت به این مطلب رهنمون شدیم،که چنین پدیده ی شومی جز از طریق سیاست ها و برنامه ریزی های پیشگیرانه ی مبتنی بر معارف والای قرآنی،و سنت احیاگر پیامبر(ص) و ائمه ی معصومین (ع)امکانپذیر نخواهد بود.

چکیدهمعجزه کار ویژه وخارق العاده ای است که تنها فرستادگان الهی توان انجام آن را دارند وبشر عادی ، حتی اگر همه ی قوای خود را به کار گیرد ، از آوردن مثل آن عاجز وناتوان است.معجزه دلیل عقلی وبرهانی بر صحت ادعای نبوت است وانسان تا به ماورای طبیعت وجهان غیب مرتبط نباشد واز قدرت الهی مدد نگیرد توان انجام آن را ندارد.پیامبر اسلام (ص) برای اثبات ادعای نبوت خود، معجزات فروانی را به مردم نشان دادند تا دیگر جای هیچ شبهه وتردیدی در حقانیت رسالت ایان وجود نداشته باشد. مهم ترین معجزه رسول مکّرم اسلام ، معجزه ختمیه قرآن است وچنانکه گذشت، معجزات اموری خارق العاده اند وانسان های عادی نمی توانند مثل آن را بیاورند به همین دلیل خدای سبحان برای اثبات معجزه بودن قرآن کریم ونبوت فرستاده ی خویش ،همگان را به مثل آوری برای قرآن دعوت کرده است. قرآن کریم به هیچ عصر و،نسل وگروهی اختصاص ندارد ،هم اکنون نیز برای اثبات معجزه بودن وحقانیت رسالت رسول اکرم(ص) همگان را به هماوردی ومبارزه می طلبد.این کتاب آسمانی در ابعاد گوناگون معجزه است وتنها به فصاحت وبلاغت اختصاصی ندارد ، انسجام وهماهنگی آیات ،اخبار غیبی،معارفومحتوای حقوقی و... همگی جنبه های مختلف اعجاز قرآن کریم است.گروهی از دانشمندان در جواب به اینکه چگونه اعراب ،که در حد اعلای فصاحت وبلاغت بوده اند نتوانسته اند به این هماوردی ومبارزه طلبی پاسخ دهند ،نظریه صرفه را به عنوان یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم معرفی کرده اند. این افراد بر این باورند که آوردن کتابی فصیح وبلیغ مانند قرآن ویا سوره ای مانند سوره های قرآن عادتاٌ امری محال نیست ، وبشر می تواند آن را بیاورد ، ولی خدای سبحان در مقام اعجاز ،دیگران را از آوردن مثل آن منصرف می سازد وبرای آنان مانعی ایجاد می کند تا توانایی مثل آوری را نداشته باشد.مخالفان این نظریه با ادله های مختلفی چون مخالفت این نظریه با آیه ی شریفه 88 سوره اسراء ،مناسبت صرفه با رکاکت کلام ،عدم وجود مشابه قرآن در کلام عرب جاهلی وتعظیم شأن قرآن از سوی مخالفان به رد آن پرداخته اند واعجاز ذاتی قرآن را ثابت کرده اند.روش این تحقیق ،تحلیلی –توصیفی است ومطالب آن با مطالعه ی کتابخانه ای فراهم شده است.کلید واژه: قرآن،اعجاز،تحدی،صرفه.