آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

آدمی همواره در پی یافتن راز آفرینش خود و بلکه هستی بوده است و این مهم‌ترین و ریشه‌ای‌ترین مسأله بشری است. پژوهش حاضر به بررسی معنای زندگی بر مبنای اعتقاد به فطرت، توحید، دنیا، معاد و مرگ‌آگاهی پرداخته و سعی بر این داشته است که معنای زندگی را در هندسه معرفتی امام علی a ترسیم و تبیین کند، که انسان در این راستا جهان هستی را هدفمند می‌یابد. در این رابطه نظریه‌ها و مکاتب مختلف دیدگاه‌های گوناگون اما ناقصی درباره معنای زندگی مطرح کرده‌اند. لذا پرداختن به این مقوله از منظر اسلام به عنوان جامع‌ترین و کامل‌ترین دین الهی ضروری است. در این نوشتار پس از کلیات تحقیق و نیز گزارش از عمده بحث‌های مطرح در معنای زندگی، به بررسی ارتباط خدا و آخرت با معنای زندگی در کلام امام علی a و آثار معنای زندگی می‌پردازیم. این پایان‌نامه در چهار فصل اصلی به تبیین مسأله معنای زندگی در کلام آن حضرت و با روشی تحلیلی-توصیفی و با جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای و بهره‌گیری از نهج‌البلاغه، احادیث و آیات قرآن به تبیین این مهم پرداخته است. معنای زندگی انسان در این جهان، سعادتی است که در پرتو رسیدن به خداوند محقق می‌شود. از سوی دیگر در پرتو هدفمند شدن زندگی، حیات بشر صاحب ارزش شده و به دنبال آن، کمالات، فضائل و اخلاقیات معنی و مفهوم پیدا می‌کند و انسان از پوچی و سرگردانی و بحرانِ بی معناییِ زندگی خود خارج می‌شود. در مجموع به این نتیجه رسیده شده است که از نگاه حضرت امیر a پوچیِ زندگی و حیات، امری کاملاً باطل است، بلکه زندگی و خلقت، هدفدار بوده و تنها در پرتو دو اصل اساسی توحید و مبدأ و معاد هستی، معنا می‌یابد. و این معنا، واحد، کشفی و همگانی است و راه رسیدن به آن نیز اصلاح نگرش خود، نسبت به انسان و جهان و دنیاست. فعلیت معناداری زندگی نیز به تعبد دینی وابستگی کامل داشته و چنین معنای واقعی، تکوینی و الهی‌ای است که مجموعه کاملی از آثار مورد نظر را به ارمغان می‌آورد.

در میان تعالیم اسلامی توحید جایگاه بلندی دارد .در قرآن در آیات بسیاری به مسأله توحید و ابعاد گوناگون آن پرداخته شده است و همچنین از آیات و روایات فهمیده می‌شود راه رسیدن به کمال عبودیت است . در اهمیت توحید می‌توان گفت ایمان به آن در کنار تصدیق پیامبری حضرت محمد(ص) اولین شرط تشرف انسان به آیین حیات بخش اسلام و ورود به آستانه سعادت و رستگاری است . اعتقاد به توحید زندگی انسان را در اندیشه و اعتقاد و کردار و عمل دگرگون می‌سازد بنابراین توحید ریشه درخت اسلام می‌باشد . بی شک اساس دعوت انبیا توحید و نفی شرک و بت پرستی بوده است .معنای لغوی توحید یعنی : چیزی را یکتا و منحصر به فرد دانستن است هنگامی که بر خدا اطلاق می‌گردد به معنای اعتقاد به وحدانیت و یکی بودن است. این پژوهش توحید را از دید دو شخصیت مطرح می‌کندو متشکل از چهار فصل می‌باشد. که در پایان این چهار فصل می‌توان به این نتیجه دست یافت که آیت الله سبحانی توحید را مهم‌ترین اصل از اصول می‌داند . و اعمال و رفتار انسان را شرک به خدا نمی‌داند. بلکه هر کاری که بشر انجام می‌دهدبه اذن و مشیت الهی است همچنین بوسیدن دست پیامبر با قرآن و کتب دینی و بسیاری از کارهای دیگر عبادت نیست بلکه تعظیم و تکریم می‌باشد و آقای قفاری برای غیر خداوند وجود مستقل در نظر گرفته است . در حالی که ائمه و معصومین و هر چه غیر خدا می‌باشد با اجازه و خواست خداست و در راستای خداوند قرار دارند و نظرات و تفکرات آقای قفاری بی‌پایه و اساس و اشتباه می‌باشد.همچنین گردآوری اطلاعات در این پژوهش از روش کتابخانه ای و مطالعه کتاب‌های توحید که مربوط به موضوع است استفاده شده ونرم افزارهای تخصصی کلام اسلامی و از روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر تطبیق می‌باشد.

هرمنوتیک، بحث درباره مبانی نظری تفسیر و فقه است. این مبحث نخست جوانه ای بود بر تنه درخت کهنسال الهیات و معارف دینی مسیحیت و به مجموعه هایی اطلاق می شد که روش وقواعد تفسیر را به مفسیر کتاب مقدس می آموخت اما طولی نکشید که این مبحث از دامن الهیات به عالم فلسفه منتقل شد. و در دهه های آخر قرن بیستم به وجه غالب تفکر فلسفی معاصر تبدیل گشت. دست آوردهای هرمنو.تیک که از آبشخور فلسفه سیراتب می شود. برای تمام دانشهایی که به گونه ای در کار فهم متن هستند از جمله تفسیر و فقه اسلامی چالشها و پرسشهایی در میان نهاده است. در این پژوهش کوشش شده تا مقایسه ای میان هرمنوتیک و دانش تفسیر در نظر مفسران وعالمان علوم قرآنی انجام پذیرد. بدین سبب این نوشته دارای سه بخش است، در بخش نخست،ابتدا کلیادت هرمنوتیک مثل تعریف، قلمرو و هدف هرمنوتیک. مورد بررسی قرار گرفته، آنگاه به گونه ای گذرا پیدایش و تحول هرمنوتیک بررسی شده است. در بخش دو م، پس از ارائه کلیات تفسیر، روشهای تفسیری بررسی شده آنگاه قواعد تفسیر در نظر مفسران و عالمان علوم قرآنی به بحث گذاشته شده است. در فصل سو م نخست مقایسه ای صورت گرفته میان کلیات علم هرمنوتیک و علم تفسیر در این قسمت، تعریف، هدف، قلمرو و روش این دو دانش به مقایسه گذاشته شده و سپس مهنترین دستاوردهای هرمنوتیک با سنت تفسیری در نظر مفسران و عالمان علوم قرآنی مقایسه و به پرسش ها و چالشهایی که برای تفسیر در میان می نهد پاسخ داده شده است.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام، باب مدینۀ علم نبوی، تأثیری ژرف بر متفکران و اندیشمندان اسلامی پس ازخود گذاشته است. صدرالدین محمد شیرازی معروف به ملاصدرا ازجمله متفکران اسلامی متأثر از ایشان می‌باشد که به نحوی عصارۀ تمام نحله‌های فلسفی، عرفانی و کلامی اسلام را در قالب متکبی با نام «حکمت متعالیه» جمع کرده است. وی در مواضع متعددی مدعی است که با یاری جستن از حضرت علی علیه السلام مبانی فلسفی خود را تحکیم بخشیده است. در این زمینه تاکنون تحقیقی جامع انجام نشده است؛ ازاین‌رو نگارنده در این پژوهش می‌کوشد مواضع بهره‌گیری ملاصدرا از امیرالمؤمنین علی علیه السلام را که دامنۀ آن از بیانات ایشان تا عباراتی دربارۀ ایشان متغیر است، در آثار مختلف وی کاویده و در قالب دسته‌بندی‌ای موضوعی آشکار سازد. از این جهت هدف اصلی این مقاله «بررسی تأثیر حکمت علوی بر اندیشۀ ملاصدرا» به روش توصیفی و کتابخانه‌ای می‌باشد.

بر اساس اصل علّیت، هر پدیده اى ناگزیر نیاز به علّتى دارد ، یافتن علل وقایع به قدری اهمیت داشته که در صورت عدم شناخت علل واقعی، به وجود قدرت های نامرئی و موجودات خیالى اعتقاد پیدا مى کردند. اصل علیت مبین نیازِ بالضروره ی معلول به علت است و این ضرورت به تمامی فعل و انفعالات از جمله اعمال صادره از انسان نیز تعلق میگیرد. با این توصیف آنگاه که انسانها دست به انتخاب می زنند پای جبر در میان است. در واقع تصمیم سازی انسان گرچه به ظاهر، قوه اختیار و انتخاب را بر تداعی میکند اما تصمیم انسانها در آن هنگام تابع معلومات گذشته شان می باشد و پر واضح است که هر انسانی بر اساس معلومات گذشته اش فعلی منحصر به خودش را انتخاب می کند و در این صورت بین انسانها در امر تصمیم گیری و انتخاب فعل، تفاوتی باقی نخواهد ماند و جملگی مجبورند آنچه را که حاصل شده اراده نمایند.

در این مقاله، نخست میان کلیات هرمنوتیک و تفسیر، مقایسه‌ای صورت داده و تمایز‏ها و تشابه‌های تعریف، قلمرو، هدف و روش این دو دانش را نشان داده‏ایم؛ در بخش دوم، نسبت بین مهم‌ترین دستاورد‏های هرمنوتیک با تفسیر اسلامی را بررسی کرده و میزان شباهت‌ها، تفاوت‌ها و چالش‌های هرمنوتیک با تفسیر را سنجیده و نشان داده‏ایم که آموزه‌هایی مثل باز‏آفرینی ذهنیت مؤلف، دور هرمنوتیکی، قصد و نیت مؤلف، پیش‌فرض‌های مفسر و پرسش از متن- همان طور که در نحله‌های مختلف هرمنوتیک مطرح هستند- در سنت تفسیری اسلامی نیز وجود داشته و دارند

حقیقت نجات در دین اسلام دارای معنای عدمی و سلبی است و به معنای خلاصی و یا دور شدن از مصیبت‌، سختی‌، درد و رنج‌ و مهلکه‌ می‌باشد و معنای دقیق آن با مفاهیم «سعادت»، «فوز» و «فلاح» که متضمن معنای وصول و مفهومی ایجابی می‌باشند، تا حدودی متفاوت است. گرچه علامه طباطبایی معتقد است: اینواژه‌ها دارای معنای نزدیک به هم هستند و می‌توان برای آن معنای جامعی درنظر گرفت،که بدان اشارت رفت.بر کسی پوشیده نیست، نجات ورستگاری از آن‌جایی که مهم‌ترین خواسته و هدف هر انسانی است، مدعای همه ادیان در طول تاریخ بوده است. همه ادیان به زبان حال و قال هدف بنیادین خود را نجات انسان از مخمصه‌ها و چالش‌های پیش‌روی در زندگی دنیوی و اخروی او معرفی‌می‌کنند؛ لکن تفاوت آن‌ها در معرفی شیوه و راه نجات است، که -این هم به شناخت و تفسیری که از چالش‌ها و رنج‌ها و علل و اسباب آن می‌شود، متفاوت است، هم‌چون طبیبان که با زبان قال و حال، خود را شفابخش بیمار می‌دانند؛ ولی دوای آنان بسته به تشخیص آنان، متفاوت است. به عنوان مثال؛ مسیحت درد و رنج انسان را گناه اولیه او می‌داند، بدین جهت راه نجات ارائه شده از طرف او متفاوت است. مسیحیت راه نجات از این مخمصه را، تنها در گرو ایمان به مسیحیت می‌داند، در حالی که اسلام درد و رنج واقعی انسان را گناه خود شخص می-داند. بی‌شک راه نجات انسان را هم، هر چیزی می‌داند که انسان را از گناه برهاند. با توجه به آن-چه گفته شد، منجی هم متفاوت می‌شود. مثلاً در اسلام منجی انسان، خود انسان است در حالی که در مسسیحیت، بشر نمی‌تواند گناه اوّلیه را از بین ببرد؛ بلکه نیاز به طرح و نقشه خدا دارد. پس نجات در ادیان مختلف، به یک معنی است و آن عبارت است از: رهایی و خلاص انسان از رنج‌ها و مخمصه‌هایی که انسان در این جهان و در جهان آخرت دارد؛ ولی این که این رنج‌ها چیست و چگونه انسان از آن نجات می‌یابد، در ادیان مختلف، متفاوت می‌شود.2. با توجه به این‌که دین دارای تعاریف فراوانی است، برای رسیدن به یک توافق لازم است، این تعاریف را دسته‌بندی کنیم. یکی از شایع‌ترین دسته بندی‌ها دسته‌بندی جوهری کارکردی است، یعنی تعاریف یا می‌گویند: دین چیست؟ جوهر آن چیست؟ یا می‌گویند: چه راه‌کاری برای برون‌رفت از گرفتاری‌های ارائه می‌دهد‌. همه تعاریف کارکردی، اوّلین و مهم‌ترین کارکرد دین را نجات انسان از موقعیت نامطلوب و رساندن انسان به موقعیت مطلوب می‌دانند. بنا براین نه تنها همه ادیان مفاهیمی چون فلاح و رستگاری را دارند، بلکه فلسفه پیدایش آن‌ها دست‌یابی به حقیقت این مفاهیم است.3. ملاصدرا در عین حال که اسلام را دین کامل و حق می‌داند و پلورالیزم در حقانیت و صدق را به هیچ وجه قبول ندارد، بر این باور است که نجات اکثری است و اکثر آدمیان اهل نجاتند. آن‌چه باعث شده، ملاصدرا با توجه به حصرگرا بودن در صدق ادیان، اکثر انسان‌ها را اهل نجات بداند، باور وی به امور ذیل است. الف) فطرت توحیدیب) تنها اهل عناد و تقصیر هلاک می‌شوندج) تشکیک در نجاتد) تلازم میان محدودیت نجات و امساک جود ه) غلبه رحمت بر غضب و) حسن خلف وعید4. رسالت اسلام جهانی است و پیامش جامع، ناسخ ادیان پیشین است و با ظهور اسلام رسالت سایر ادیان پایان پذیرفته و جز اسلام از کسی پذیرفته نیستو این مطلب با نجات حداکثری مورد نظر ملاصدرا منافی نیست. ملاصدرا در عین اینکه اسلام را تنها دین کامل می‌داند قائل به نجات حداکثری است. در موارد بسیاری پیروان سایر ادیان هم نجات خواهند یافت هر چند مقداری از عذاب را ممکن است، به دلایل دیگر درک کنند.5. فطرت، حکمت خداوند، رحمت عام الهی،‌ حسن خلف وعید و شفاعت از اموری هستند که توجیه کننده، مبنای ملاصدرا در باب نجات حداکثری هستند و بر مبنای همین امور است که ایشان قائل به نجات حداکثری شده است.6. مهم‌ترین عامل نجات دست‌یابی به معرفت و رسیدن به حقیقت است. ملاک رستگاری ایمان و عمل است و در پرتو دست‌یابی به حقایق و حقوق است که رستگاری معنا پیدا می‌کند. در این میان توبه می‌تواند بسیاری از کاستی‌ها را جبران نماید، ولی نقائصی که مربوط به حقوق دیگران است، به وسیله‌ی توبه مرتفع نمی‌شود.7. دعا و توسل دو مورد از عناصر مهم، برای رسیدن به رستگاری هستند و آخرین امر در نجات شفاعت است.8. هیأت نفسانی ناشی از کفر و عناد که مهم‌ترین اثر ناشی از نافرمانی قوای ناطقه انسان است، موجب خلود در عذاب و دوام آن می‌شود. ایشان معتقد به تجسم اعمال و تشخیص نیات و اخلاق است. راه نجات از عذاب در دنیا و آخرت را دوری از گناهان و کفر و عناد و نیز علت خلود در آتش و عدم نجات را گناهان قوه‌ی ناطقه، یعنی فساد عقیده و عدم ایمان می‌داند.9. گاهی نیز در اثر رسوخ ملکات سَبُعی هیأتی در نفس انسان انقیاد پیدا می‌کند، که می‌تواند مانع بزرگی برای دست‌یابی به سعادت محسوب شود.

مبانی و راهکارهای عملی حیات طیبه در قرآن با تاکید بر نظرات علامه طباطبایی.عالی‌ترین و جذاب‌ترین نعمت خداوند برای تمام موجودات نعمت حیات است . انسان که اشرف مخلوقات است. در پی عالیترین نوع حیات است . قرآن کریم این حیات را حیات طیبه می‌نامد. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای مسئله‌ی «مبانی و راهکارهای عملی حیات طیبه در قرآن با تاکید بر نظرات علامه طباطبایی » را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. پس از بیان کلیات ، دو مفهوم «حیات» و «طیبه» از نظر لغوی و اصطلاحی تعریف می‌شود. ایمان، عمل صالح، حق، صبر و صدق به عنوان مبانی حیات طیبه مورد بحث قرار گرفته است. و در ادامهقدرت، آزادی‌بخشی، همگانی بودن، جامعیت، معنابخشی و مراتب داشتن از ویژگی‌های حیات طیبه شمرده شده‌اند.از جمله راههای رسیدن به حیات طیبه تفکر، معرفت، اخلاص، عبودیت، توکل، رضا و تسلیم می‌باشند. کسانی که حیات طیبه به آنها افاضه شود، علاوه‌ی برخورداری از آثار اجتماعی، در زمینه فردی از بصیرت، رشد، آرامش، برکات و نصرت الهی برخوردار خواهند شد و در حیاتاخروی آمرزش و اجرو پاداش الهی و در نهایت خشنودی خداوند شامل حال آنها خواهد بود.

مسئله خاتمیت از مسائل ضروری و مورد قبول دین اسلام و مسلمانان است،که در قرآن، احادیث و روایات نیز آمده است. بنا‌بر اعتقاد دانشمندان و محققان، مبحث خاتمیت و اینکه بعد از اسلام، دین و بعد از حضرت محمد‌(ص)، پیامبری نمی‌آید در اواخر قرن بیستم به اوج خود رسید و مسئله خاتمیت، مهم‌تر و گسترده‌تر از قبل گردید، به دلیل اینکه فرقه‌های ضا‌له همچون؛ بهائیت و مدعیان ادیان نوظهور رواج یافت، از سوی دیگر به وجود آمدن نگرشی جدید نسبت به دین که باعث به وجود آمدن پرسش‌هایی شد که از مدرنیته نشات می‌گرفت، باعث ایجاد تحلیل و نگرش خاصی از نبوت و خاتمیت و همچنین وحی شد، که این نوع نگاه به مسئله خاتمیت بیشتر تاثیر پذیرفته از نظریه‌ی تجربه دینی بوده، که اولین بار توسط اقبال لاهوری مطرح شد. در این پژوهش که به روش، توصیفی-تحلیلی نگاشته شده است، قصد داریم با توجه به نظرات، سه فیلسوف مسلمان (علامه طباطبایی، اقبال لاهوری،شهید مطهری) به این سوال پاسخ دهیم که؛ چه عواملی باعث می شود تا دین اسلام به عنوان آخرین دین الهی از سوی خداوند برای هدایت بشر برگزیده شود. به همین منظور ضمن بیان دیدگاه سه اندیشمند برجسته: علامه محمدحسین طباطبایی، علامه محمد اقبال‌لاهوری و شهید مرتضی مطهری در مورد خاتمیت و مقایسه نظرات آنان و به شبهات پیرامون این مسئله نیز بپردازیم. نتیجه حاصل از این پژوهش اینگونه است‌که؛ عوامل و دلایلی وجود دارد که دلالت بر‌این دارد که اسلام آخرین دین الهی و حضرت محمد(ص)، خاتم النبین می‌باشد. براساس نظرات مطرح شده در این نوشتار، دلایل گوناگونی برای اثبات خاتمیت دین اسلام و خاتم النبین بودن حضرت محمد(ص) وجود دارد. به طور خلاصه می‌توان گفت؛ اسلام، دینی کامل و جامع می‌باشد که احکام آن بر‌اساس سرشت و ذات آدمی است. بشر به وسیله احکام و تعالیم اسلام می‌تواند مورد هدایت قرار بگیرد و راه سعادت خویش را بیابد. پس لازم نمی‌آید، دین جدیدی ظهور کند. نکته دیگر اینکه، رشد و بلوغ فکری بشر باعث آن شده است که برای تفسیر، ترویج و تبلیغ دین، احتیاج به پیامبر دیگری نباشد. علامه طباطبایی و شهید مطهری، ویژگی‌های دین اسلام و احکام آن و نیز رشد و بلوغ فکری بشر را از دلایل خاتمیت می‌دانند. درحالیکه اقبال معتقد است‌که؛ با توجه به رشد و بلوغ فکری بشر، دیگر احتیاجی به دین و احکام آن نمی‌باشد و آدمی با بهره بردن از عقل خویش می‌ُتواند راه سعادت را بیابد.

به گفته‌ی مفسّرین بیش از یک چهارم آیات قرآن درباره‌ی معاد است و این بیانگر اهمیّت موضوع معاد درنگاه قرآن است . درهفت مورد از قرآن نمونه‌هایی عینی از معاد و زنده شدن مردگان ذکر شده‌است. در این نمونه‌ها قرآن بیان می‌کند که افرادی و یا موجوداتی بعد از مرگشان دوباره به دنیا برگشته‌اند ، و این مطالب به عنوان نمونه‌های عینی بازگشت مجدد روح در قرآن مورد بحث قرارگرفته است . ومسئله‌ی امکان معاد را که برای انسان ها از اهمیّت و پیچیدگی بسیار برخوردار است ، نشان داده است . درباره‌ی حیات اخروی و زنده شدن دوباره ی انسان‌ها بشر همواره دچار تردید بوده و هست ، و نقطه‌ی ثقل اعتقاد به معاد نیز همین حیات دوباره‌ی انسان است ، به گونه‌ای که به طرق مختلف به این تشکیک و شبهات پاسخ داده شده است یکی از این طرق ذکر نمونه‌های عینی زنده شدن انسان‌ها ، حیوانات و...است. البته درباره‌ی این که منظور از برگشتن دوباره‌ی موجودات و حیات مجدد این موجودات چیست ، در بین مفسّران اختلاف نظر است ، که این پژوهش تلاش می‌‌کند دو دیدگاه متضاد در این زمینه را بررسی و مقایسه نماید .علامه طباطبایی این موارد را از نمونه‌هایبازگشت مجدّد روح به بدن می‌داند و چنین استدلال می‌کند ، که خداوند درقیامت هم ، همین گونه دوباره انسان‌ها را زنده خواهدکرد . ولی رشید رضا در تفسیر المنار همه‌ی این موارد را ردّ کرده است ، و منکر زنده شدن هر نوع موجودی بعد از مرگ شده‌است . وی همه‌ی این هفت مورد را توجیه می‌کند .در این پژوهش برآنیمتا بررسی مقایسه‌ای از دیدگاه این دو اندیشمند بزرگ درباره نمونه‌های عینی معاد ، به روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا در قرآنانجام دهیم .