آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پیوست در منابع دیجیتالی

از آیات و روایات، جایگاه رفیع مباحث اخلاقی استفاده می شود و بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)برای اتمام چنین مباحثی است. تفسیر المیزان با عنایت به کمالات بسیار بالای اخلاقی و عرفانیِ مؤلّف آن می تواند منبع بزرگی برای چنین مباحثی با رویکردی قرآنی باشد. در این تحقیق، کوشیده شده است تا رویکرد خاص قرآنی علّامه طباطبایی درباره اخلاق بیان شود. وی در زمینه اخلاق، سه مسلک عمده اخلاقی را بیان می کند: مسلک اوّل، غایت تهذیب اخلاق را امری دنیایی همچون حمد و ثنای مردم می داند که با روح دین تنافی دارد. مسلک دوم، غایت تهذیب اخلاق را امر حقیقی آخرتی می شمارد. این روشی است که تمام انبیا بر آن بوده اند و آیات بسیاری از قرآن بر آن تأکید دارد. مسلک سوم که به قرآن اختصاص دارد، از ابتدا انسان را چنان تربیت می کند که شیفته جمال مطلق خداوند می شود، و سراسر وجودش را محبّت او پر می کند و در او فانی شده، به مقام توحید می رسد. علّامه طباطبایی برای اثبات این مسلک، آیات متعدّدی را می آورد و برای رسیدن به این مقام، بهترین راه را معرفت نفس بیان می کند تا انسان به اللّه برسد و در دل او محبّت الهی به جوشش درآید تا آن جا که تمام اعمالش را خالصانه برای خدا قرار دهد و به تدریج، به مقام خلوص در ذات رسد و در او فانی شده، به مقام توحید نایل آید.

همانگونه که تشکیل نظام سیاسی دینی و ساختن جامعه براساس ارزشهای الهی مقصد عالی انبیاء عظام الهی بوده است، حفظ و حراست از نظام دینی ودفاع از کیان جامعه ایمانی نیز از وظایف مهم آنان محسوب می شود. نظام دینی مثل هر نظام دیگر در صورت غفلت و سهل انگاری از انجام وظایف خود می تواند در مسیر انحطاط و سراشیبی قرار گیرد و این از سنتهای الهی است و تعالی و انحطاط جامعة دینی مثل سایر جوامع تحت سنتهای الهی انجام می گیرد. در میان عواملی که نظام دینی را به چالش می کشاند عوامل داخلی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. عواملی که از درون نظام دینی را تهدید می نماید عبارت است از تردید و شک در مبانی تئوریک نظام دینی اعم از مبانی اعتقادی مثل توحید و نبوت و مبانی معرفت شناسی مثل تشکیک در حجیت معارف دینی و عصری دانستن آن و آموزه های سیاسی دینی مثل تئوری حکومت دینی ودخالت دین در سیاست است. همچنین نفوذ دنیا طلبی و ثروت اندوزی در میان مدیران و کارگزاران نظام دینی، ناکافی و ضعیف بودن آگاهی های دینی آنان و عدم استفاده از افراد شایسته در مناصب مدیریتی و همچنین جنگ روانی و تهدید و شایعه افکنی علیه مدیران و ترور شخصیت آنان و همچنین ترور شخص مدیران نظام دینی می تواند حکومت را با خطرات جدی مواجه سازد. ایجاد اختلاف در میان مردم و به رسمیت نشناختن مرجعیت رهبری در رفع اختلافات، ناسپاسی و کفران نعمت نسبت به دست آوردهای نظام، و اختلاف طبقاتی، پدید آمدن طبقات ثروت اندوز و دست اندازی آنان به مناصب قدرت از دیگر آفات و آسیبهای نظام دینی است. اشاعة فساد و فحشا و تزلزل در ارکان خانواده و بخصوص نقش منافقین در ترویج فرهنگ منکرات می تواند در تضعیف و استحالة نظام دینی نقش مؤثر داشته باشد./

واژۀ «قوامون» در آیة 34 سورة نساء، یکی چالشی‌ترین واژگان قرآنی برشمرده می‌شود. در گذر تاریخ، دربارۀ این واژه، آرای متعددی ازسوی مفسران بیان شده است. مقالة حاضر سیر تاریخی تطور آرای مفسران و عوامل پیدایش آن آرا از قرن اول هجری تاکنون بررسی گردیده است. نتایج این پژوهش حاکی است، ازآنجاکه در قرن‌های نخستین در فرهنگ مردم، مرد به عنوان جنس برتر و دارای امتیازات ویژه شناخته می‌شد، در بیشتر تفاسیر تا حدود قرن دوازدهم، لفظ «قوام» به‌معنای فضیلت، سلطه و حاکمیت مرد بر زن تعبیر و تفسیر شده‌ و دلیل آن را برتری مرد بر زن در عقل و ایمان ازیک‌سو، و پرداختن مهر و نفقه مرد به زن ازسوی دیگر دانسته‌اند؛ اما از قرن دوازدهم به بعد، با افزایش نقش زن در جامعه از جهات اقتصادی، اجتماعی و علمی، واژة قوامون، معانی متنوعی چون کارگزاری، سرپرستی، مدیریت، حمایت، پاسداری، امر به معروف و نهی از منکر مرد نسبت به زن یافته است. تردیدی نیست که رشد علمی و فرهنگی و اجتماعی زنان در پیدایش این رویکرد تفسیری، بسیار تأثیرگذار بوده است.

معناشناسی تاریخی وتوصیفی واژه اسلام در قرآن کریم عنوان پایان نامه ای است که در 5 فصل تهیه وتنظیم شده است فصل اول این پژوهش شامل کلیاتی پیرامون مباحث معناشناسی و تاریخچه ی آن و تعریف اصطلاحات می باشد .در فصل دوم معناشناسی تاریخی لفظ اسلام درسه دوره جاهلی، عصر نزول و پس از عصر نزول مورد بررسی قرآنی، روائی تاریخی ، لغوی و ... قرار گرفته است و در پایان این فصل به این نتیجه دست می یابیم که لفظ اسلام با گذر از دوره جاهلی و ورود به دوره نزول قرآن دچار تطور معنائی و به عبارت بهتر دچار تعدد معنا گردیده است که علاوه بر حفظ معنای تسلیم که قبل از ظهور دین اسلام شامل آن می شده است با نزول قرآن کریم معنای خاص دین اسلام نیز بر ان افزوده شده است و تا زمان حال نیز این تعدد معنا را حفظ کرده است.در 3 فصل دیگر پایان نامه به بررسی توصیفی واژه اسلام در قرآن کریم و دیگر مشتقات سلم مانند سلام، سلیم، استسلام، سالم و ... پرداخته ایم که در فصل سوم و چهارمبه بررسی توصیفی واژه اسلام و ومشتقات آن مانند مسلم، مسلمات و .. در آیات مکی و مدنیاشاره شده و تمام آیات مورد بررسی قرار گرفته تا مراد خداوند از لفظ اسلام در قرآن کریم مشخص گردد و می توان در نتیجه گیری این فصل این گونه گفت که در آیات قرآن گاهی لفظ اسلام در معنای تسلیم به کار رفته است و گاهی نیز در معنای دین اسلام مورد استفاده قرار گرفته است.در فصلهای چهارم و پنجم نیز مشتقات دیگر سلم مورد مطالعه قرار گرفته اند.

تغییراتی در رؤوس آیات رخ داده که برخی مفسران و ادیبان علت آنها را رعایت مشاکله فواصل دانسته‌اند. چنین تحلیلی، این پرسش را ایجاد کرده که آیا ممکن است خدای متعال، در قرآن تغییری با غرضی صرفاً لفظی ایجاد کند؟ در نوشتار حاضر به این پرداخته شده که چه رویکردهایی در قبال این مسأله وجود داشته و سیر تاریخی این رویکردها چگونه است، خاستگاه، پیش‌فرض‌ها و ادله هر رویکرد چیست و چه انتقاداتی به روش استدلال و ادله هر رویکرد وارد است. روش تحقیق در بخش گزارش و تبیین دیدگاه‌ها، توصیفی و در بخش انتقادی، تحلیلی (تحلیل پیش‌فرض‌ها و روش‌های استدلال) است. موافقانِ اغراض صرفاً لفظی، اغراض زیباشناختی لفظی را حکیمانه می‌دانند و معتقدند هیچ مانعی برای ارادۀ این اغراض بدون ارادۀ غرض معنایی وجود ندارد. اما مخالفان معتقدند عدم ارادۀ معنا در فواصل آیات با قدرت و حکمت الهی سازگار نیست. برخی از این گروه حتی تغییراتی را که در متون عادی بدون غرض معنایی رخ می‌دهد، در قرآن معنادار می‌دانند و چنین باوری را نتیجه ضروری اعتقاد به اعجاز بیانی قرآن تلقی می‌کنند. دیدگاه مخالفان از دو جهت قابل نقد است. نخست اینکه از جهت روش نمی‌توان با پیش‌فرض‌ها و استدلال‌های کلامی و بدون بررسی پدیدارشناسانه درباره زبان قرآن سخن گفت. از منظر شیوه استدلال نیز می‌توان تبیینی زبان‌شناختی از پدیده «تغییر در فواصل با غرض لفظی» ارائه داد که با قدرت و حکمت خدا و اعجاز قرآن سازگار باشد. نتیجه پژوهش حاضر این است که دلیل قاطعی برای منع اراده اغراض صرفاً لفظی در قرآن وجود ندارد.

وجود خرافات ضد علم در قرآن‌، در واقع، زیر مجموعه بحث کلان تری با عنوان «قرآن و فرهنگ زمانه» است که از ناحیه مستشرقان وارد فضای قرآنی شده است و بعد از آن از سوی برخی اندیشمندان مسلمان نیز پیگیری شده است. مسئله این است که آیا قرآن از فرهنگ زمانه تأثیر پذیرفته است یا نه؟ در این نوشتار دیدگاه دکتر جعفر نکونام درباره وجود خرافات ضد علم در قرآن مورد بحث و نقد قرار گرفته است. قبول وجود خرافات حتی از باب جدل و تمثیل مستلزم سیالیت دلالت متن، فرو کاستن بخشی از متون وحیانی به شواهد تاریخی، غیر قابل بهره‌برداری‌، بی‌اعتبار شدن قرآن، سرایت اشکال به تمام دین و ... است. وجود جنّ خرافه‌ای است که به نظر ایشان از باب جدل و تمثیل در قرآن بیان شده و در این نوشتار بدان پرداخته است. وجود جنّ با توجه به آیات زیادی که در قرآن درباره آن وجود دارد و نیز روایات بسیار زیاد قابل انکار نیست و تنها دلیل بر نفی وجود آن، صرفاً استبعاد و اثبات نشدن آن از سوی علوم تجربی امروزی است.

موضوع این پژوهش معناشناسی تاریخی توصیفی واژه امامت است. همانطور که در عنوان پژوهش ذکر شده است، به معنا شناسی تاریخی و توصیفی واژه امامت می پردازیم، جنبه نو آوری پژوهش، روش آن است چرا که در این باب کارهای فراوانی انجام شده است ولی نه با این روش. دراین پژوهش به موضوعات ذیل پرداخته می شود: تطورات معنایی امامت ( معنای اولیه واژه و تغییرات معنایی آن در سه دوره قبل از قرآنی و قرآنی و پس از قرآنی)، وجوه معنایی متفاوتی که از این واژه در قرآن آمده است، مترادف ها و هم جوار های واژه امام در قرآن و بیان معانی آن ها، بررسی بیشتر آیه «و إذ ابتلی ...» در تفاسیر و روایات.از رهگذر این پژوهش مشخص شد معنای امام از ابتدا تا به حال کاهش معنایی پیدا کرده است. چرا که امام در جاهلیت و قرآن به معانی بشری و غیر بشری آمده و رفته رفته استعمال غیر بشری آن از بین رفته است، در قرآن امام به دو وجه معنایی امام کفر و امام هدایت آمده است.منظور از «اماما» در آیه « و إذ ابتلی...» امامت حضرت ابراهیم بر مکیان است.

یکی از منابع و مستندات معناشناسی لغت قرآن اشعار شاعران جاهلی و اسلامی عصر نزول قرآن بوده است که مفسران در معناشناسی لغات قرآن به آنها مراجعه کرده اند. از مهمترین تفاسیری که به طور برجسته ای در بیان معانی لغات قرآن به اشعار صدر اسلامی استناد کرده تفسیر وزین مجمع البیان شیخ طبرسی است. در این پایان نامه به استخراج تنظیم ترجمه و بررسی شواهد شعری در لغت شناسی تفسیر مجمع البیان پرداخته شده است که مطالب آن در سه فصل به شرح زیر آمده است: در فصل اول حوال شیخ طبرسی اساتید، شاگردان و تالیفات او تفسیر مجمع البیان اسلوب تنظیم و جایگاه آن در میان تفاسیر اسلامی بررسی و روش تحقیق این پایان نامه معرفی شده است. در فصل دوم که بخش اصلی پایان نامه می باشد 650 لغت قرآنی که در تفسیر مجمع البیان در معناشناسی آنها به اشعار عربی استناد شده براساس ترتیب الفبا به همراه آیات مربوطه استخراج و تنظیم اشعار مربوطه به همراه ترجمه آنها آورده شده و معنای تفسیری هر لغت و آیه ذکر شده است. در فصل سوم اسامی حدود 200 شاعر جاهلی و صدر اسلام که در لغت شناسی مجمع البیان به اشعار آنها استناد شده براساس ترتیب الفبا مرتب شده اجمال زندگی آنها و موضوعاتی که پیرامون آنها شعر سروده اند آورده شده است.

مباحث این پایان نامه عبارتند از: اندامهای صوتی،تقسیم بندی اصوات عربی در میان زبان شناسان عرب ودانشمندان گذشته، توصیف اصوات عربی از دیدگاه متقدمان و علمای تجوید و آواشناسان و بررسی تطبیقی توصیف اصوات عربی از دیدگاه متقدمان و آواشناسان