آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

دن گیبسون با استناد به مباحث باستان‌‌شناختی، تاریخی و ادبیات پیشا اسلامی و مقایسه آن با ادبیات پسا اسلامی سعی دارد نشان دهد که قبله مسلمانان، پترا ـ مکانی در شمال غرب عربستان ـ بوده است و پس از درگیری‌های ابن زبیر با حکّام دمشق، کعبه در مکه به عنوان قبله اسلام، معرفی می‌شود. دانشمندان اسلامی نیز پس از جنگ و نابودی منابع اولیه، شروع به بازنویسی تاریخ صدر اسلام می‌کنند. تاکنون آرای گیبسون به‌طور خاص مورد ارزیابی پژوهشگران واقع نشده است. نقدهای مشترکی هم که در مورد نظریۀ هاجریسم و خاستگاه اسلام از دیدگاه دیگر خاورشناسان انجام گرفته، در زمینۀ روش تحقیق آنان است، نه محتوای شواهدی که بر مدعای خود مطرح کرده‌اند. از‌این‌رو، بررسی محتوایی شواهد گیبسون مهم تلقی می‌شود. این مقاله به نقد مهم‌ترین استنادات گیبسون در کتاب جغرافیای قرآنی وی می‌پردازد. مرکزیتِ «شهر مقدس»، جغرافیا و روابط تجاری آن، مهم‌ترین دلایلی است که وی برای مدعای خود عرضه کرده است. مقاله حاضر نشان می‌دهد که مدعای وی با داده‌های جغرافیایی، تاریخی و آیات قرآن سازگاری ندارد.

مسیح طبق گفتمان کتاب مقدس عبارت بود از منجی ذریه حضرت ابراهیم از بی وطنی و برخوردارسازی آنان از سرزمین شهد و شیر، و این از شرایط تاریخی و فرهنگی زندگی آنان سرچشمه گرفته بود. ذریه حضرت ابراهیم همواره انتظار چنین کسی را می کشیدند و هر دوره ای مسیح را بر کسی منطبق می ساختند که تصور می کردند، منجی ایشان است که حضرت عیسی از آن جمله بود. در همین بستر تاریخی و فرهنگی بود که حضرت محمد اعلان فرمود، من همان موعود تورات و انجیلم که در آخر الزمان ظهور می کند و صالحان را وارث زمین شهد و شیر می سازد. بر اساس همین اندیشه آخر الزمانی بود که خود را پیامبر خاتم به شمار آورد. همه پیامبران ابراهیمی از جمله حضرت عیسی و حضرت محمد تبشیری بودند؛ یعنی بشارت به وراثت چنان سرزمینی می دادند. انجیل هم چیزی جز بشارت به چنان سرزمینی نبوده است. منتها در فرهنگ یهودی چنان سرزمینی دنیوی و زمینی معرفی می شد؛ اما در فرهنگ مسیحی بیش تر جنبه اخروی و آسمانی به خود گرفت و در فرهنگ اسلامی بیش تر شبیه فرهنگ یهودی جنبه دنیوی دارد؛ بر همین اساس، معاد قرآنی جسمانی توصیف شده است.

هدف پژوهش حاضر تبیین فقهی مضمون آیه سوم سوره نساء و بررسی اختلاف نظر در تاریخ‌گذاری دقیق آن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که زمان تقریبی نزول آیات مورد بررسی، مربوط به زمان بعد از جنگ اُحد و اواخر سال سوم و اوایل سال چهارم هجرت می‌باشد. موضوعات مطرح شده در این آیات، بیشتر روابط اجتماعی بین مسلمانان است. این نوع ارتباط مربوط به دوره بعد از هجرت و دوره ده ساله نبوت پیامبر اسلام (ص) است. موضوع دیگر مطرح در این آیات، مربوط به سرپرستی و رسیدگی به امور زنان و کودکان بی‌سرپرست است که با ازدواج مجدد زنان بی‌سرپرست، یک حامی و مربی برای فرزندانشان فراهم می‌شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی معانی مختلف تأویل، بر اساس منابع تفسیری، فقهی و حقوقی است. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که معنای مورد توجه ا واژه تأویل بیشتر برگرفته از مباحث علوم قرآنی، خصوصاً موضوع محکم و متشابه است. این واژه، علاوه بر معنای تعبیر، تأویل خواب و تأویل آیات متشابه و حتی محکم، یک معنای خاص دارد. معنای خاص این واژه، فرا رسیدن قیامت و دیدن عذاب الهی در قیامت است که این نکته در آیات دیگر مطرح شده است.

انگاره شیطان در متون دینی تورات و قرآن­کریم همسو با مولفه­های خداشناسی و هستی­شناسی بازشناسی می­گردد. هستی شیطان در پنداره روایی تورات از ناهمسانی یا فقدان وحدت وجودی بهره دارد و با صورت­بندی متفاوت، روایی طبیعی و انتزاعی و با کارکردهای گوناگون بازنمون شده است. شیطان در انگاره پیشا اسلامی از ماهیت اسطوره­ای در ذیل رب­الارباب پرستی خوانش شده است و دگرگونی روایی تورات از شیطان به­عنوان موجودی آگاه، خیرخواه و با گمانه مستقل از خدا با کارکرد خاص به موجودی دوراندیش، آزماینده و فریبکار، برآمده از شیوه پیدایی و پدید آمدن تورات در روند تاریخی، همزیستی، همکنشی با تمدن­ها(میان­رودانی) و پیوند با نظام گفتمانی آنان است، ولی در رهیافت قرآنی با محوریت توحید، معنای نوینی از آن ارائه شده است. تبار شیطان در روایتگری تورات از ماهیت الوهی اساطیری بهره داشته و کارکرد دوگانه او برای نظم زمینی، ذیل خدای برتر قابل خوانش است، اما تبار شیطان در قرآن به عنوان آفریده خداوند و بهره­مند از صفت اختیار با کارکرد همگون (وسوسه­گر، گمراه­کننده،...) روایت شده است. در این جستار با بهره­مندی از شیوه معناشناختی هم­زمانی و درزمانی و مولفه­های همبسته با آن به بازخوانی تبارشیطان از جهت چیستی و کارکردی در متون تورات و قرآن­کریم پرداخته و تلاش شده تفاوتهای روایی آن را آشکار سازد.

زبان را به لحاظ کلی می‌توان از یک نظر به شفاهی یا گفتاری و کتبی یا نوشتاری تقسیم کرد. یکی از گونه‌های زبان شفاهی و گفتاری، زبان خطابه‌ای است؛ یعنی سبکی از کلام که در میان خطیبان و سخنوران رایج است. زبان را از نظر دیگر می‌توان به عرف عام و عرف خاص تقسیم نمود. این مقاله درصدد بررسی این نظریه آیة‌الله معرفت است که زبان قرآن زبان گفتاری و خطابه‌ای است. او در بعضی از تعابیر، زبان قرآن را به عرف عام و در بعضی تعابیر، به عرف خاص می‌داند و البته میان این دو تعارضی نمی‌یابد و جمع می‌کند. او در اواخر عمر زبان قرآن را گفتاری و به عبارت دقیق‌تر، خطابه‌ای معرفی می‌کرد. البته باز چنان می‌نماید که او تعارضی میان زبان عرف خاص و زبان خطابه‌ای نمی‌یابد. به ‌هر ‌حال برخی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که وی برای زبان خطابه‌ای برشمرده، عبارت است از: تکیه بر معهودات ذهنی مخاطبان، وجود التفات و انتقال و ذکر قضایای خارجی در آن.