آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع سیاست خارجی در آموزه‌های قرآن کریم قابل پی جویی است؛ ازاین‌رو می‌توان آنچه امروزه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دنبال می‌شود را با آیات قرآن کریم سنجید. یکی از مقوله‌های بسیار مهمی که در سیاست خارجی اسلامی مطرح است، «صلح» است؛ موضوعی که توسط آیت‌الله خامنه‌ای در بیانات و پیام‌های مختلف به آن اشاره شده است. بر این اساس، پژوهش حاضر بر اساس روش تحلیل محتوا و روش معناشناسی درصدد پاسخ‌گویی به این سؤال اصلی است که مستندات قرآنی صلح در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای کدام‌اند؟ برای پاسخ به این پرسش پس از تحلیل صلح در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای و تبیین معناشناسانه صلح در قرآن کریم به بازشناسی این اصل پرداخته‌ شده است؛ بدین معنا که مقولات و نتایج حاصل از بیانات آیت‌الله خامنه‌ای با مقولات و نتایج مفهوم مورد نظر در قرآن کریم مقایسه شده و شباهت‌ها، تفاوت‌ها و میزان تناظر آن‌ها سنجیده و مشخص شده است بیانات رهبر انقلاب اسلامی به چه میزان بر اساس مستندات قرآنی است. بر اساس یافته‌های پژوهش، سلم در قرآن کریم با مفهوم مصطلح «صلح» ترادف بیشتری دارد و رهبر انقلاب اسلامی برای صلح به‌عنوان یکی از اصول سیاست خارجی به آیه 8 سوره ممتمنه و آیه 128 سوره نساء استناد جسته است. بر این اساس دولت اسلامی باید پیشنهاد سازش از سوی کافران را بپذیرد، درصورتی‌که آنان تهاجم نکرده و نکنند.

اعتقاد به وجود عالم برزخ یکی از اصول پذیرفته شدۀ بیشتر مسلمانان است. برخی از آیات قرآن مانند؛ آیۀ 11 سورۀ غافر و آیۀ 154 سورۀ بقره به آن پرداخته­ اند، همچنین ائمۀ­هدی (ع) نیر در احادیث خویش به این امر مهم اشاره کرده­ اند، با این وجود، برخی از فرق مسلمانان در این امر شبهه ایجاد کرده ­اند. قرآن­ بسندگان شبه قاره، یکی از فرقی است که جود برزخ را انکار کرده است. قرآنیان شبه قاره با ادلۀ عقلی «1. نامشخص بودن ماهیت نفس انسان؛ 2. عدم آثار عذاب در جسد در داخل قبور» و نقلی «آیات؛ 11 و 46 سورۀ غافر و آیۀ 154 سورۀ بقره»، با روش تفسیری نامتداول از جمله؛ رأی­ گرایی، تأویل و علم­گرایی، به اثبات عدم وجود برزخ پرداخته ­اند. از این­رو، تحقیق پیش­ رو بر آن شده، آراء قرآنیان شبه قاره را با روش توصیفی- انتقادی، حتی ­الامکان مورد ارزیابی قرار دهد.

بطن و تأویل آیات قرآن، از دیرباز موردتوجه اندیشمندان بوده و حجم گسترده ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده‌ای از روایات بر امامان، دوستان و دشمنان آنها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ابن تیمیه، زرکشی، حقی بروسوی، دروزه و ذهبی ازجمله منتقدان اهل سنت هستند که هریک به نوعی، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهلبیت(علیهم السّلام) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن متهم نمودهاند، درحالیکه در تفاسیر اهل سنت ازجمله تفاسیر عرفانی نمونه هایی از تأویلات ناصحیح یافت میشود. ذهبی همچنین با یکسان پنداشتن اعتقادات کلامی شیعه و معتزله، انتقاداتی بر آنها وارد نموده است. باتوجه به مبانی متفاوت فرق کلامی که در مواردی به دلیل تعصبات مذهبی منجر به تأویلات ناصحیح شده، بحث باطن قرآن در فرق کلامی نیز درخور توجه است. این پژوهش با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، بررسی و نقد دیدگاه مفسران فریقین، و یافتن ضوابط صحیح بطون آیات به رفع شبهات پرداخته است. یافته های حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به این انتقادات بر تأویلات شیعه شده است. دیدگاه های مختلف تفسیری در مواردی ناظر به لایه های درونی قرآن است و در مواردیکه روایت معتبر یا دلیل متقنی وجودندارد، برداشت شخصی و تفسیربرأی محسوب میشود. باتوجه به جاودانگی و جهان شمولی قرآن، بطن و تأویل، مفهوم عامی است که با الغای خصوصیات از آیه، قابل انطباق بر مصادیق نوظهور طبق معیارهای صحت تأویل ازجمله: هماهنگی بین ظاهر و باطن، مراعات دقت در الغای خصوصیات، عدم مخالفت با کتاب و سنت است.

چکیدهمجموعه حاضر تلاشیبرای بررسی اخبار منتقله در آثار شیخ طوسی علیه الرحمه است. اخباری که منشأ صدور آنها شیعی نبوده بلکه ابتدا توسط راویان مکتبی دیگر (دراینجا اهل سنت) صادر گشته ودر منابع روایی آنها ثبت و سپس وارد منابع حدیثی شیعه شده وبعدها کم کم به عنوان حدیثی شیعی تلقی شده است. از آنجا که کتابهای شیخ طوسی همواره مرجع محققین شیعه بوده است، شناسایی اخبار منتقله در آثاراو می تواند ساحت شیعه را از برخی تهمتهامبرا سازد، ودر تقویت اعتبار معارف شیعی موثر باشد. دراین رساله، ابتدا مصادیقی از اخبار منتقله در حوزه های تفسیر، اخلاق، فقه واصول، مانند داستان إفک، معانی عبارتهای قرآنی، روایات تحریف و ...، شناسایی، سپس هریک از این روایات در منابع حدیثی اهل سنت و منابع شیعی پیش ازشیخ طوسی، و همچنین نحوه کاربرد آن خبردر منابع شیعی بعد ازاو بررسی شده است. از نتایج این رساله معلوم می شود که بیشترین حجم اخبار منتقله، در حوزه تفسیر قرآن و سپس اخلاق و کمترین تعداد آن در حوزه فقه و اصول بوده است. دیگر اینکه روایات منتقله، هم دارای پیامدهای مثبت و هم دارای پیامدهای منفی بوده است. هم باعث تقویت معارف شیعی و دفاع از ولایت او شده وهم موجب پدید آمدن زمینه های اتهاماتی مانند اعتقاد به تحریف و اختلاط اخبار شده است، بررسی و جداسازی آنها از اخبار اصیل شیعی یکی دیگر از نتایج تدوین این رساله می باشد.واژگان کلیدی: شیخ طوسی، اخبار منتقله، تبیان، علامه عسکری، اسرائیلیات، اختلاط اخبار، مشایخ عامی.

خرافات شامل باورها و رفتارهایی هستند که پشتوانۀ علمی، عقلی و دینی ندارند؛ ولی عدّه‌ای از افراد به آنها معتقد و پایبندند. خرافات در طول تاریخ بشر، افکار انسان های زیادی را به انحراف کشانده و تبعات شوم فراوانی را بر جای گذاشته اند. این پژوهش در پی راهیابی به اصلی‌ترین علل و عوامل گرایش افراد به خرافات است که در آن، با شیوة تطبیقی و تحلیلی، از منابع معتبر اسلامی و روان شناختی استفاده شده است. نتیجه ای که از این پژوهش به دست می آید، این است که مهمترین علل و عوامل گرایش اشخاص به خرافات را باید در درون افراد و خلق و خو و زمینه‌های روان شناختی آنان جستجو کرد. این عوامل، شامل جهل و نادانی، تقلید کورکورانه، ترس و اضطراب، پیشداوری ها و ... می باشد. در قرآن کریم و روایات اسلامی، نقاط آسیب پذیر بشر در مقابل خرافات و انحرافات مورد عنایت قرار گرفته و راه کارهای مناسبی جهت مقابله با آنها ارائه شده است که از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد: دعوت به ایمان و تقوا، تحصیل معرفت، تاکید بر برهان طلبی، مبارزه با تقلیدهای کورکورانه و...

شاخت و ینبل در تاریخ‌گذاری احادیث از استدلال برهان سکوت بهره برده‌اند. برخی این استدلال را ذیل مغالطات دسته‌بندی می‌کنند. با این تفسیر از برهان سکوت، کاربرد آن در تحقیقات خاورشناسان جای شگفتی دارد. این نوشتار بر آن است با ارائه تفسیرهای دوگانه از برهان سکوت ابعاد آن را نمایان سازد. در تفسیر نخست از برهان سکوت، شرایط سه‌گانه استدلال ـ دسترسی نویسنده به اطلاعات، قصد نویسنده برای توصیف کامل وضعیت و اهمیت بالای پدیده ـ نقش اساسی را برعهده دارند. برهان سکوت تنها در صورت فراهم‌نبودن این شرایط در زمره مغالطات جای خواهد گرفت. در تفسیر دوم، برهان سکوت به استنتاج بهترین تبیین بازمی‌گردد. بر این اساس نادرستی تصویر شاخت و ینبل از خاستگاه تاریخی احادیث روشن گردید. کلی‌گویی و تعمیم نتایج جزئی به همه احادیث از آسیب‌های مطالعات تاریخی حدیث است که تنها با جزئی‌نگری و روش استقرایی برطرف خواهد شد.

اهمیت مطالعه تطبیقی پیرامون «عوامل گرایش به دین از نگاه قرآن و عهدین» را، از دین‌گریزیِ نسل نو، شناخت نقاط مشترک قرآن و کتاب مقدس که تا کنون مغفول مانده، و شبهاتی که امروزه مطرح شده، می توان پی برد. این رساله، با استفاده از متون دینیِ ادیان سه گانه و با تأکید بر عهدین مرسوم، طی چهار فصل، عوامل دین‌گرایی را مورد بررسی قرار داده است. بعد از فصلِ «کلیات»، در فصولِ دیگر: «دین فطری»؛ «عوامل دین‌‌داری» و «آراء متفکران غربی در باره خاستگاه دین» به ترتیب از: فطری بودن آموزه‌های دین؛ دین‌داری در دو بعد اعتقاد و عمل، که در نحوه عملکرد سه پیامبر الهی محمد?، موسی ?و عیسی? برای شکوفا سازی فطرت بشر، نقل شده، و نقدِ دیدگاه اندیشمندان غربی، که عواملی غیرفطری و غیر عقلانی در منشأ دین ذکر کرده‌اند، و شبهاتی چون: ترس، جهل و امیال جنسی، بحث شده است.

نظام ولایت تکوینی شعبه ولایت مطلقه الهی است که در تمام شئون و مراتب هستی جاری است. این نظام بر مبنای براهین علم، قدرت، مالکیت و صمدیت خداوند، در مرتبه اول متشکل از سه نظام دیگر یعنی نظام سنت های الهی،‌ نظام اسباب و مسببات و نظام اسماء و صفات الهی می باشد که مجاری تحقق آن را شکل می دهند.

بررسی گونه‌های مختلف احادیث غدیر در ارائه تصویری روشن و کشف حقایق و معارف مغفول از واقعه وحیانی غدیر، امری ضروری و از ظرفیت پاسخ‌گویی به نیازهای پژوهشی و آموزشی عصر کنونی برخوردار است. نوشتار حاضر به روش تحلیل محتوا و اسناد کتابخانه‌ای به گونه‌شناسی، تعیین فراوانی، مقایسه احادیث غدیر در آثار دو عالم اهل سنت قرون سوم و چهارم یعنی؛ احمدبن‌شعیب نسائی و سلیمان‌بن‌احمد طبرانی و توجه به معارف قابل استخراج از گونه‌های مختلف حدیث غدیر پرداخته است. بیست روایت غدیر استخراج شده از آثار نسائی در شش گونه و چهل روایت غدیر در آثار طبرانی در نه گونه قرار گرفت. مناشدات امام علی (ع)، اخذ شهادت از مردم توسط پیامبر (ص)، جملات خبری و همچنین روایت ابن‌عباس از گونه‌های مشترک (و در عین حال متفاوت از جهت فراوانی و ساختار) در آثار نسائی و طبرانی است. از جمله وجوه اشتراک و اختلاف می‌توان به گونه اخذ شهادت پیامبر (ص) اشاره کرد. در آثار نسائی موردی از احادیث اخذ شهادت بدون طرح سؤال (جنبه خبری) اما در آثار طبرانی همگی با جملات سؤالی پیامبر (ص) نظیر؛ «أَلَسْتُ اُوْلِی بِکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ؟» مشاهده شد. همچنین از گونه‌های مشترک در آثار نسائی و طبرانی، روایت ابن‌عباس که هم از جهت سند و متن از همخوانی بالایی برخوردار است معارفی چون؛ مقام امامت و ولایت معصومان (ع) به ویژه امیرمؤمنان علی‌بن ابی‌طالب (ع)، فضائل اهل‌بیت (ع)، نسبت قرآن و عترت (ثقلین)، پاسخ شبهات امامت و ... از گونه‌های احادیث غدیر قابل استخراج است.

بطن و تأویل آیات‌قرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحث‌برانگیز و مورد‌توجه اندیشمندان بوده که حجم گسترده‌ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده‌ای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آن‌ها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی از‌جمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهل‌سنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهل‌بیت(ع) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن، متهم نموده که آیت‌الله معرفت از شخصیت‌های بارز معاصرِ قرآن‌پژوهی شیعه کتاب «التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب» را درراستای نقد و پاسخ به ذهبی در دفاع از شیعه نگاشته است. این پژوهش در‌راستای انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه، با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، و یافتن ضوابط صحیح در تبیین لایه‌های درونی قرآن، به بررسی و نقد اتهامات ذهبی با تأکید بر آرای آیت‌الله معرفت پرداخته است. یافته‌های حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش ذهبی در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به انتقاداتی بر تأویلات شیعه شده و آیت‌الله معرفت در پاسخ به این انتقادات، باتوجه به جاودانگی و جهان‌شمولی قرآن، بطن را همتای تأویل، مفهوم عامی دانسته که با الغای خصوصیات از آیه، قابل‌انطباق بر مصادیق نوظهور است. تطبیق مفهوم عام بر مصادیق مختلف مطابق با معیارهای صحت تأویلی است که مورد‌‌قبول ذهبی نیز می‌باشد.