آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رساله ی حاضر، در باب تصویر خدا در قرآن و تورات است. که طی چهار بخش با عناوین: مدلهای خداباوری, تصویر خدا در قرآن, تصویر خدا در تورات, مقایسه ای میان تصویر خدا در قرآن وتورات می باشد.ازآغاز وجود بشر تا به حال انسان همواره در وجود خداوند واوصاف او به تف ّ کر می پرداخته است.وهمین امر موجب شده که, نگرش و تصویر های زیادی در ذهن بشر به وجود بیاید. در میان اکثر اقوام, اسطوره های مختلفی درباره ی خدایان رواج داشته است و این اسطوره ها در قالب اشیاء بوجود آمده.مثلاً: انسان های اولیه به موجودی بنام "مانا" اعتقاد داشته اند وآن را می پرستیدند که این خود از سنخ طبیعت بوده است.یا مدل های زیادی از خداوند بوجود آمده است. مثلاً:خدای صنعتگر, خدای مادر , خدای انسان گونه.اما از نظر قرآن کریم, رحمت خداوند برغضبش سبقت می گیرد و جنبهی رحمانیت غالب است. حّتی آن جایی که خداوند از عذاب سخن به میان می آورد بلافاصله در مورد رحمانیت و بخشندگی سخن می گوید وبندگان را به سمت خود فرا می خواند. در قرآن تصویر خدای رحمان و رحیم تصویر اصلی است. مثلاً: خداوند می فرماید:رحمت من به وسعت عالم است , یا رحمتم بر غضبم سبقت می گیرد.در تورات کنونی خصوصاً در بخش هایی که در متن آن تحریف و تغییر وارد شده ، عموماً از خداوند با اوصاف انسانی یاد شده و یا متن گفتار او در حد سخنان افراد بشر تنزّل داده شده است. مثلاً: برای خداوند اعضاء انسانی، مانند دست، پا و تکّلم و... قائلشده اند. اما در قسمت های دیگری که در آن تحریف وارد نشده است، خداوند با صفات و گفتار حقیقی که به ذات باری تعالی مرتبط است توصیف گردیده است. مثلاً: وحدانیت خداوند، قدرت مطلق او، علم نامتناهی و... که خدا به آن خوانده شده است.

در جامعه حجاز پیش از نزول، قوانینی وجود داشت که از برخی خصوصیات اعتقادی، اخلاقی و رفتاری ایشان نشأت می‌گرفت. اما با نزول قرآن و شکل‌دهی قوانین اجتماعی، تحولی بنیادین در جامعه ایجاد شد. این پژوهش به‌شیوه اسنادی و توصیفی ـ تحلیلی با بررسی آیات قرآنی مرتبط، به این سؤال پاسخ داده است که قرآن کریم برای شکل‌دهی قوانین اجتماعی چه رویکردی در قبال خصوصیات جامعه پیش از نزول اتخاذ نمود که اصلاح و تغییر قوانین مورد پذیرش قرار گرفت. بدین منظور ابتدا خصوصیات مؤثر بر قوانین جامعه پیش از نزول مانند «حمیت»، «خرافه‌پرستی»، «تأمین منافع» و «حاکمیت قدرت» تبیین گردیده و سپس به رویکردهای اصلاحی قرآن در قبال هر کدام از این خصوصیات همچون رواج وحدت، عقلانیت، انسانیت و عدالت پرداخته شده است. در پایان نیز، میزان التزام جامعه عصر نزول به قوانین جدید مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است. اطلاع از این رویکرد قرآن در تغییر قوانین، می‌تواند مقدمه‌ای بر کشف الگوی قرآنی قانون‌گذاری در جوامع باشد.

غالیان اولین گروه از جریان‌های تاویل‌گرا در تاریخ شیعه هستند که با وارد کردن اندیشه‌های غلوآمیز در متون تفسیری و حدیثی شیعه، سبب بدعت‌گذاری در معارف اسلامی گردیده‌اند. غالیان دارای دو گروه الحادی و غیر الحادی بوده که هرکدام با پیش-فرض‌های خاص خود، وارد تفسیر قرآن شده و آیات قرآن را به نوعی تأویل و تفسیر کرده‌اند. لذا شناخت مبانی و روش‌های تفسسیری غلات در جهت شناساندن بهتر و بیشتر غالیان اهمیت زیادی دارد. این مقاله درصدد است روایات غالیان در تفاسیر شیعی قرآن کریم را استخراج نموده و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی- انتقادی مبانی و روش‌های غالیان را بررسی و با کمک ابزارهای نقد حدیث به نقد و اعتبارسنجی آن‌ها بپردازد. با استخراج روایات سران غالی روشن گردید که اکثریت احادیث سران غلات در تفاسیر شیعی دارای اشکالات اساسی در سند و متن احادیث‌اند و محتوای بسیاری از آن‌ها با اصول و فروع شریعت در تعارض‌اند.

«ما یُسجد علیه» به معنای آنچه که سجده بر آن جایز است، بخش مهمی از ابواب سجود را در جوامع روایی و کتب فقهی امامیه به خود اختصاص داده است و علمای امامیه کوشیده‌اند تا در ذیل این مبحث، به تبیین قاعده‌ «ما یُسجد علیه» و تعیین برخی از مصادیق متعارف آن اقدام نمایند. از گذشته، عبارت «زمین و هر آن‌چه که از زمین بروید و خوردنی و پوشیدنی نباشد» که برگرفته از تنها چند روایت از روایات امامیه در ابواب سجود بوده است؛ کم و بیش، بسان قاعده‌ای برای تعیین مصادیق «ما یُسجد علیه» رواج یافته و همواره مورد توجه امامیه بوده است. اما بررسی‌های فقه‌الحدیثی این پژوهش نشان می‌دهد که برخی از روایات مغفول امامیه نیز می‌توانند الهام‌بخش قاعده‌ای در این حوزه باشند. بر اساس این قاعده که در پژوهش پیش‌رو «قاعده اوثان» نام گرفت، «سجده بر معبود اهل دنیا و هر آن‌چه که شائبه پرستش غیر خدا در آن باشد، روا نیست». در این صورت، ذکر عبارت «زمین و روییدنی‌های آن» در روایات، تنها به منزله تبیین مصادیقی برای قاعده اخیر بوده است. از سوی دیگر، بر اساس این قاعده، تعارضات شمار زیادی از روایات ابواب ما یسجد علیه، بدون نیاز به روش‌هایی همچون حمل بر تقیه، اطلاق و تقیید و ... رفع می‌شود.

One of structures of Qur’an to render its teachings is storytelling or narration. Like other Revealed Books, the holy Qur’an has also abundantly taken advantage of stories and narratives for teaching the inherent rules of universe to man, warning and annunciating him, and informing him of the stories of the predecessors and prophets. One of these Qur’anic narratives, is the story of Her Holiness Mary (as), being highly considered due to its inclusion of various ups and downs and extraordinary adventures such as a childbirth without a father or his speech in cradle. Many scientific attempts have been devoted to description, commentary and analysis of this story and other Qur’anic narratives, and many researchers have scrutinized various aspects of these stories by different literary, semantic, historical, and linguistic approaches. One of the new emerging approaches in the study of Qur’anic stories is “Narratology” and its distinguishing aspect from other approaches is that it studies the structure of a story and provides the possibility of methodological extraction of implicit meanings in it, considering the various aspects of a story such as narrator, characters, point of view, plot, etc. The present article, reporting the narration of the Qur’an from the story of Mary, aims to answer the question of “how and to what extent do these components have role in analyzing the structure of this story?” The study indicates that despite the differences between Qur’anic stories and human ones in various aspects, the story of Her Holiness Mary has a plot similar to that of human stories and its structural pattern, with a slight difference, is applicable to that of common ones. The meaningful outcome of this reading is that Mary (as) has experienced many ups and downs in her life, but in all the hardships and happiness, an aider from God, the Almighty, has helped and saved her. In addition, through these difficult events, Mary (as) has been led to the position of being higher than other women in the world and she has achieved a special position before God, the Almighty.

روش تحلیل محتوا، روشی است که نوشتار حاضر جهت دستیابی به آموزه­های حدیث قدسی در باب رحمت الهی، به کار گرفته، احادیث قدسی با موضوع رحمت خداوند را مورد مطالعه قرار می­دهد و با بررسی دیدگاه­های اعتقادی احادیث قدسی، جایگاه رحمت خداوند در این دسته از احادیث را تبیین خواهد کرد. بارزترین صفت خداوند در میان احادیث قدسی، صفت رحمت اوست. این صفت که نقشی محوری در میان احادیث صفات بر عهده دارد، بسیاری دیگر از صفات را نیز تحت پوشش خود قرار می­دهد و همین نقش را نیز در کل احادیث ایفا می­کند، تا جایی که اگر احادیث این بخش و نیز تأثیر صفت رحمت بر سایر موضوعات احادیث قدسی نادیده گرفته شود، محتوای احادیث رنگ و بوی دیگری به خود خواهد گرفت. نتیجه به کارگیری روش تحلیل محتوا در مطالعه این گونه حدیثی، معرفی صفت رحمت خداوند به عنوان یکی از محورهای اصلی احادیث قدسی است.

«مسأله بداء» به عنوان یکی از آموزه های اعتقادی مهم دین اسلام، حاصل تعالیم حضرات معصومین(ع) و هم چنین تحقیق و تدقیق علمای شیعه در جهت انطباق این فرمایشات با مبانی آموزه بداء در قرآن کریم است. بررسی آثار و لوازم اعتقاد به مسأله بداء، مقصود اصلی این پژوهش بوده و این مهم با یک تحلیل عقلانی مبتنی بر متون دینی، صورت پذیرفته است.انتساب بداء به خداوند، به مفهوم آشکار نمودن امری نهفته به واسطه تغییر علم فعلی باری تعالی، در عین ثبوت علم ذاتی حضرت حق می باشد. محتوای این آموزه کاملا مورد تأیید وتأکید قرآن کریم و فرمایشات معصومین(ع) است. علاوه بر تصریح ائمه(ع)، لوازم اعتقادی باور به بداء، به گونه ای است که این آموزه را منحصر در کلام شیعه می نماید؛ البته به رغم ادعای منکران این مسأله، پذیرش بداء هرگز مستلزم تغییر علم ازلی خداوند نیست. اعتقاد به این آموزه، در تفهیم ربوبیت خداوند و هم چنین اثبات قدرت مطلقه الهی و به تبع آن، توحید افعالی، تأثیر فراوانی دارد.باور به آموزه بداء در حوزه تربیتی افراد، دارای آثار ارزشمندی در حوزه افکار و اعمال ایشان می باشد. مقدمه نظری پذیرش تعالیمی مانند دعا، صدقه، … و هم چنین تقریر صحیح سرنوشت، با ایمان به مسأله بداء حاصل می شود. تقویت روحیه مسوولیت پذیری، امیدواری، توکل، و…، از نتایج دیگر این آموزه است.نحوه اعتقاد جوامع اسلامی به مسأله سرنوشت و لوازم آن، دارای تأثیرات مهمی در زندگی اجتماعی آن ها بوده است. تحول و پویایی در ابعاد مختلف جامعه معتقد به بداء مشاهده شده و نشانه های دین مداری حقیقی در آن، افزایش می یابد. چنین جامعه ای مطابق با تعالیم دینی، با اراده خود به دنبال ایجاد سرنوشت مطلوب خویش است. اگر در جامعه ای باور به بداء وجود نداشته باشد، با ترویج مسوولیت گریزی عمومی، مشکلاتی در زمینه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، پدید می آید. هم چنین انحراف در تبیین عوامل تغییر سرنوشت، سبب روی آوردن جامعه به برخی امور خرافی می گردد.

چکیدهحسنه از جمله موضوعات اخلاقی قرآن کریم است و علی رغم اهمیت آن، کمتر مورد توجه قرار گرفته است و آن طور که شایسته آن است بدان پرداخته نشده است و اغلب به صورت تفسیر آیه ای و بدون توجه به نظام و همبستگی معنایی که بین مفاهیم کلیدی آن وجود دارد، بدان نگریسته شده است.پژوهش حاضر در صدد بررسی موضوع حسنه به روشی منسجم و نظام مند است تا مشخص سازد، واژگان کلیدی مفهوم حسنه در دو حوزه هم معناها و متضادهای آن، در قرآن کریم چیست؟ حسنه در سیاق قرآن کریم چه معنایی دارد و آثار آن چیست؟ چه کسانی محسن می‌شوند و دارای چه ویژگی هایی هستند؟ احوال آنان در قیامت به چه صورتی است؟ مفهوم کانونی حسنه در قرآن کریم چیست؟ چگونه می‌توان به ترسیم شبکه معنایی حسنه در قرآن کریم رسید؟این پژوهش در ابتدا، به بررسی معنای لغوی، اصطلاحی، مشتقات، وجوه و سیاق حسنه در قرآن کریم پرداخته است و پس از آن، به استخراج هم‌نشین ها و جانشین های آن، که در شناخت هم‌معناها و غیر هم‌معناها موثر بوده است، پرداخت.بررسی روابط هم‌نشینی نشان داد مفهوم حسنه با بسیاری از مفاهیم والا هم چون؛ ایمان، توبه، عمل صالح، صبر، تقوا، احسان، نماز، انفاق، قرض، شفاعت، مودت و... که از موضوعات اصیل دین مبین اسلام است هم‌نشین شده است و در مقابل، مفهوم سیئه مفهوم کانونی متقابل آن است.این پژوهش واژگان کلیدی هم‌معنا، هم چون؛ خیر، بر، احسان، عمل صالح، طیب و واژگان کلیدی متضاد، هم چون؛ شر، سوء، سیئه، ذنب، اثم، فحشا، منکر و ... را استخراج نمود.بررسی روابط هم‌نشینی، کمک کرد تا حوزه های مفهومی حسنه به صورت نظام مند مشخص گردد و به تقسیماتی هم چون، قانونمندی ها، انفعالات، آثار، ویژگی ها، جزا، مصادیق و...دست یابد.یافته این پژوهش عمل مورد رضای الهی و در جهت خواست و اراده خداوندی را به عنوان مفهوم کانونی حسنه معرفی نمود و به این نتیجه رسید که محسن با انجام اعمال قلبی و جوارحی به این مقام خاص می‌رسد و مستحق دریافت پاداش دنیوی و اخروی می‌شود.

مسجد مکانی برای عبادت جمعی است. سابقه ساخت آن به خانه پیامبر بازمی‌گردد این مکان با کارکردهای خاص خود باعث شد تا مسجد به عنوان نمادی از آن ویژگی‌ها در اذهان مسلمانان جای گیرد. بعد از پیامبر ساختار ساده این مکان همراه با مواجهه مسلمانان با فرهنگ‌ها و معماری ممالک دیگر دستخوش تغییر شد. آنها با کمک هنر معماری سعی کردند تا پیامهای معنوی دین خود را در قالب مسجد به شکل بصری بیان کنند با وجود بهره‌گیری از عناصر معماری ممالک دیگر اعتقاد به تأثیر اسلام بر همه عرصه‌های زندگی معماری را هم در برگرفت و با ارایه اصول و معیارهای اصلی بر شکل بنای مسجد تاثیر گذاشت. این تاثیر با روش‌های گوناگونی قابل پیگیری است. پژوهشگران بسیاری این تأثیر را از طریق سنت، عرفان و اشراق مورد بررسی قرار داده‌اند اما تحقیق جدی و مستقلی از طریق اصلی‌ترین منبع یعنی قران صورت نگرفته است. این پژوهش بر آن است تا تأثیر قرآن بر معماری مسجد را نشان دهد. این تأثیر با ارایه برخی از معیارهای فرازمانی و فرامکانی، در قالب عناصر قرآنی بیان می‌گردد امکان این تأثیر از طریق ارتباط میان قرآن و معماری اسلامی بررسی می‌شود این ارتباط از طریق تناظر کتاب تکوین و قرآن از یک سو و کتاب تکوین و معماری از سوی دیگر شکل می‌گیرد تناظر میان کتاب تکوین و کتاب تدوین از طریق تناظر میان برخی از واژه‌های کلیدی آن دو و تناظر میان عناصر کتاب تکوینو معماری اسلامی در روندی پدیدارشناختی برقرار می‌شود. با حذف کتاب تکوین به عنوان واسط در این ارتباط، ارتباط میان قرآن و معماری اسلامی شکل می‌گیرد. اما این ارتباط به صورت جزیی‌تر با تناظر میان عناصر این دونظام مشخص می‌شود این عناصر در معماری عبارتند از: مفهوم، فضا، مکان، رنگ، سازه و فرم که متناظر با درون‌مایه، فضا، زمینه متن، رنگ، ساختار و بافتار در قرآن هستند.

زندگی بشری در دوره کنونی در سطحی از رشد واقع شده که معنا جویی در پرتو معنویت خواهی به عنوان یکی از عمیق ترین و اصیل ترین نیازها برای او مطرح است و این معرفت، در گذر از گذار خدایی علم، شکاکیت دینی و مشاهده عوارض دوری از دین و معنا برای بشر غربی حاصل شده است.زندگی معنادار سلوک حیات انسانی برمبنای آرمان رشد است، از این رهگذر سه مولفه انسان ، هدف و حیات ، ارکان مسئله معنا را تشکیل می دهد. در پی کشف دیدگاه قرآن پیرامون معنا داری زندگی با استفاده از روش تحلیل موضوعی و استمداد از معنا شناسی لایه ای روشن می شود که انسان در کمال یابی سیری ناپذیر، به عنوان تحقق بخشی به هدف خداوند و با ایمان به معاد، استعدادهای خود را در مسیر عبودیت بارور می سازد تا سعه وجودی خود را بالا برده و از این طریق بهره خود رااز حیات تعالی بخشد و از راه تعالی حیات به تعالی معنا برسد، هر چه پیمانه حیات فزونی یابد، مرگ کمتری را در بر می گیرد و معنای زندگی عمیق تر جلوه می کند. از نظر قرآن اولین سطح حیات، حیات دنیاست و فرآیند انتقال از این سطح به حیات طیبه که همان زندگی گوارا و قرین با رضایت است در پرتو پایبندی به عهد فطری ،پایداری در راه حق، شکیبایی در ترجیح ما عندالله به متاع نقد حیات دنیا و در نهایت ایمان به همراه نیکو کرداری حاصل می شود و از این طریق تلخکامیِ ناشی از حسِ خسران با زنده شدن به حیات طیبه گوارا می شود. این مهم در پرتو توجه به حقیقت حیات و معنای زندگی صورت عیان می کند، وحدیث علوی نیز موید آن است : «طوبی لمن علم من أین و فی أین وإلی أین»(گوارایی و رضامندی باد بر آن کس که بداند از کجا آمده، در کجا و بهر چه قرار یافته و به کجا می رود) . همچنین قرآن از دو مولفه برای تعالی یافتن حیات یاد می کند که یکی رزق گرفتن از جانب ذات ربوبی و دیگری لبیک گفتن به ندای منادیان ایمان و استجابت دعوت حیات بخشان است.