آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور مدیریت فقهی در جهان مدرن امروز، پرسش‌ها و چالش‌های جدی را در مواجهه فقه با تجربیات علمی بشر به‌ویژه در موضوعات و مسائل اجتماعی، پدیدار ساخته است. از طرفی توانمندی فقه در کنترل فردی پیروان و واداشتن آنها به انجام فرایض دینی و ترک گناهان بر کسی پوشیده نیست، اما پرداختن به «فقه اجتماعی» هنوز در ابتدای راه بوده و این پژوهش، با مطالعه میان‌رشته‌ای فقه، حقوق جزا و جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی، درصدد بازشناسی بخشی از توانمندی فقه با نگرش به فقه امامیه و انطباق با یافته‌های دانش جامعه‌شناسی می‌باشد. در نظام فقهی، «عبادت» به‌عنوان هدف اصلی خلقت، با اشکال مختلف آن، عامل بازدارنده از ناهنجاری در جامعه است و در صورتی که برخی افراد درصدد هنجارشکنی برآیند، اهرم کنترلی «امر به معروف و نهی از منکر»، به کمک آمده و هر عمل خلافی را در همان ابتدای راه ناکارآمد می‌سازد و در صورت عدم توفیق نظارت عمومی، دخالت حکومت با اعمال «مجازات» با هدف اصلاح و تربیت و «جامعه‌پذیری مجدد» به‌عنوان آخرین راهکار، مورد توجه فقه قرار گرفته است.

چیستی، چرایی و چگونگی مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی، از کلیدی‌ترین مباحث در حوزه اجتماعی است که نزد نظریه‌پردازان و متفکران علوم اجتماعی، زیست‌شناسی و روان‌شناختی از جایگاه خاص برخوردار بوده است؛ و هر کدام از آن‌ها در گستره مطالعاتی خویش به شناخت انحرافات و چرایی بروز و هم چنین مواجهه با آن‌ها پرداخته‌اند؛ متفکران زیست‌شناختی و روان‌شناختی، چرایی ناهنجاری‌ها را در کدهایی هم‌چون وراثت، وضعیت جسمانی و فیزیولوژی بدن، ناهنجاری‌های کروموزومی، ساختار شخصیت و... خلاصه نموده‌ و معتقدند درصد بالایی از کج‌روی‌ها، از موارد ذکر شده نشأت گرفته‌اند؛ به همین ترتیب نظریه‌پردازان جامعه‌شناسی نیز اجتماع و روابط اجتماعی را خاستگاه بروز ناهنجاری دانسته و بر آن هستند تا تضادهای هنجاری، خلاهای اجتماعی و در نتیجه بی‌هنجاری و بی‌قانونی را بستر ساز انحراف در جامعه معرفی نمایند. ناگفته نماند که؛ تفحص در آراء و عقاید مذکور و بررسی تحقیقات میدانی انجام شده از جانب دانشمندان دیگر ما را به این نتیجه می‌رساند که تأثیر عوامل یاد شده در همه افراد به یک شکل نبوده و موارد فراوانی در جهت نقض این عقاید وجود دارد.در کنار تفکرات یاد شده در جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و... که انسان را مقهور عوامل ژنتیکی و یا محیطی می‌دانستند؛ از دیدگاه اسلام و آموزه‌های قرآنی و دینی سخن بگوییم که با نهایت ظرافت و دقت و به جهت شناخت وافی از ابعاد وجودی انسان، مناسب‌ترین ریشه‌یابی‌ها و راهکارها را ارائه داده است.تعالیم اسلامی هیچ گاه نقش عوامل فوق‌الذکر اعم از محیط و وراثت را در جهت دهی افراد به سوی هم‌نوایی نفی نکرده است؛ ولی با این وجود معتقد است این شاخصه‌ها تنها به عنوان عامل تأثیرگذار و نه قطعی و تام عمل نموده و در نهایت این اراده است که دیگر جوانب را تحت تأثیر قرار می‌دهد.حال که به چرایی کجروی‌ها به صورت اجمال اشاره شد رواست که راهکارهایی نیز به جهت محو این کجروی‌ها و انحرافات ارائه شود؛ جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی چه به صورت علنی و چه به صورت غیرعلنی، از مقوله‌های بارز در زدودن کج‌روی‌ها به شمار می‌رفته است؛ قرار گرفتن این دو در کنار یکدیگر هنجارمندی افراد را در جامعه تضمین خواهد نمود.تتبع در سیره اهل‌بیت (^) ما را به این سمت رهنمود می‌سازد که این بزرگواران به دلیل نگاه خاص و انسان‌شناسانه خود، و بنا به اقتضاء دوره خویش هر دو شاخصه یاد شده را در روابط اجتماعی موثر می‌دانستند؛ اما کنترل غیررسمی و بیدار نمودن فطرت افراد را مهم‌ترین عامل هم‌نوایی قلمداد نموده‌اند؛ در نتیجه چنین رویکردی افراد راحتر به رعایت هنجارها تمایل یافته و جبر در امور را احساس نخواهند کرد.از طرف دیگر شناخت و آشنایی با روش‌های اعمال شده توسط ائمه ما را در شناخت هر چه بیشتر کجروی‌ها و بهره‌برداری از بهترین وسیله‌ها یاری خواهد نمود.کلید واژه‌ها: هنجار، ناهنجاری، نسبیت اخلاق، منشا ناهنجاری، کنترل اجتماعی، شیوه‌های کنترل

ویژگی های اخلاقی جامعة سالم، یکی از مباحثی است که در کلام اهل بیت(علیه السلام) بررسی شده است. جمع آوری و تبیین این دیدگاه ها می تواند ما را در شناسایی شاخص های اخلاقی جامعه کمک کند. این بحث در هفت فصل تنظیم شده است: فصل اول به مفاهیم و مباحثی از قبیل: تعریف اخلاق، شاخص های اخلاقی و تعریف جامعة سالم اختصاص دارد. فصل دوم به نقش اخلاق در زندگی انسان پرداخته و مباحثی از قبیل: رابطة انسان با خدا، اخلاق فردی، اخلاق خانوادگی، اخلاق اقتصادی، اخلاق سیاسی، اخلاق اجتماعی و رابطه انسان و طبیعت را بررسی می کند. فصل سوم به شاخص های اخلاق فردی و خانوادگی اختصاص دارد. مباحث این فصل عبارت اند از: تقوا، نظم در زندگی، مراقبه، محاسبه، عزت نفس، توبه، صبر و پایداری، پرهیز از عجب، مراقبت از سلامت نفس، تعدیل غرائز، رعایت پاکیزگی و طهارت، احترام و محبت به والدین، ارتباط با خویشاوندان (صله رحم)، تشکیل خانواده، تربیت فرزندان و رعایت حقوق یکدیگر. فصل چهارم در مورد شاخص های اخلاق اقتصادی است. مباحث این فصل عبارت اند از: سازندگی، تعدیل در تملک و دوری از ثروت اندوزی، مال و شغل حلال، کمک به مستمندان، جدیت در کار، درستکاری در معاملات و میانه روی در معیشت. فصل پنجم به شاخص های اخلاق اجتماعی اختصاص دارد. فصل ششم، شاخص های اخلاقی مربوط به رابطه انسان با طبیعت را مورد بررسی قرار داده، به مباحثی از قبیل: درس آموزی از طبیعت، بهره برداری صحیح از طبیعت، آبادانی، حفظ محیط زیست و آزار نرساندن به حیوانات پرداخته است. فصل هفتم به جمع بندی، نتیجه گیری و ارائة پیشنهادات اختصاص دارد.

هدف این پژوهش ارائۀ مکانیزم‌های نظارت خداوند بر رفتار افراد و اثر آن بر تنظیم رفتار اجتماعی از دیدگاه قرآن است. سؤال اصلی پژوهش این است که: «مکانیزم‌های نظارت خداوند بر رفتار انسان و اثر آن بر تنظیم رفتار اجتماعی از دیدگاه قرآن چیست؟». این تحقیق با روش کیفی «گراندد تئوری (نظریۀ زمینه‌ای)» با مراجعه به همۀ آیات قرآن و کدگذاری و تحلیل آیاتِ مرتبط انجام گرفته است. دستاوردهای پژوهش نشان می‌دهد که: 1. نظارت خداوند بر رفتار انسان به سه شکلِ نظارت مستقیم خداوند، نظارت مأموران الهی و ثبت و ضبط شدن کنش‌های انسان و آشکار شدن آنها در قیامت انجام می‌گیرد؛ 2. آگاهی از این مکانیزم‌ها و باور به آنها، سبب تنظیم رفتار انسان می‌شود و نابهنجاری‌ها را کنترل می‌کند؛ 3. استخراج آموزه‌های قرآن در این‌باره می‌تواند کمک مؤثری به مسئولان نظام اسلامی برای تنظیم رفتار افراد جامعه و مقابله با نابهنجاری‌ها باشد