آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله دستیابی به الگویی مفهومی در انجام مطالعات آسیب شناختی وضعیت مسجد در ایران است. این الگو، محصول مصاحبه با 23 نفر از استادان حوزوی و دانشگاهی و صاحب نظران و پژوهشگران حوزة مطالعات مسجد است. داده های این مصاحبه ها، با روش تحلیل مضمونی، تحلیل و گونه شناسی شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که مسائل و آسیب های مربوط به نهاد مسجد در سه حوزة کلی قرار می گیرند: 1. حوزه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی؛ 2. عناصر، سازمان ها و نهادهای مرتبط و دخیل در ادارة مسجد؛ 3. نهادها و سازمان های مذهبی و فرهنگی موازی با مسجد. این سه حوزه دربردارندة تمامی مسائل پیرامون مسجد است. براساس الگوی مفهومی پیشنهادی، بسیاری از آسیب ها، علل بروز، پیامدها، و راه کارهای رفع آنها در این سه حوزه قرار می گیرند.

دین‌داری سازه‌ای چند بعدی است و به همین دلیل دین‌پژوهان در مطالعات سنجش دین‌داری، الگوهای گوناگونی ارائه کرده‌‌اند. بر این اساس، تحقیق حاضر با ابتناء بر الگویی بومی، کوشیده است تصویری اجمالی از وضعیت دین‌‌داری جوانان ساکن شهر قم ترسیم نماید. این تحقیق با استفاده از روش پیمایش بر روی نمونه‌‌ای 600 نفری از جوانان 15 تا 30 سال ساکن شهر قم اجرا و اطلاعات مورد نیاز تحقیق با ابزار پرسش‌نامه و با بهره‌‌گیری از روش نمونه‌گیری ترکیبی(میدانی و خوشه‌ای چندمرحله‌ای متناسب با حجم (PPS)) از افراد نمونه گردآوری شده است. بر اساس یافته‌‌های تحقیق در میان ابعاد سه‌‌گانه دین‌داری، اعتقادات دینی از بیش‌‌ترین میزان التزام در بین جوانان پاسخ‌‌گو برخوردار است. پس از آن، به ترتیب التزام به عبادات واجب دینی، احکام فردی، احکام جمعی، اخلاق دینی و نشانه‌‌های دین‌‌داری در مراتب بعدی قرار می‌‌گیرند. در مجموع، نتایج به دست آمده نشانگر التزام نسبتاً بالای پاسخ‌گویان به اعتقادات دینی، اخلاق و تکالیف فردی و در مقابل التزام نسبتاً پایین آنها به عبادت جمعی، احکام سیاسی، تعظیم شعائر دینی و مشارکت دینی است.

موسسۀ تحقيقات اجتماعي وابسته به دانشگاه فرانکفورت، يکي‌ از دستاوردهاي مهم مارکسيسم غربي پس از لوکاچ بود که در سال 1923 در شهر فرانکفورت آلمان تاسيس شد. ميراث فکري و نظري اين موسسه، بعدها با نام«مکتب فرانکفورت» يا «نظريه انتقادي» مشهور شد. نقد مدرنیسم، صنعت تکنولوژی، نقد فرهنگ و فرآیند عقلانیت جامعة مدرن از «عصر روشنگری» تاکنون، مهمترین محورهای اندیشه اصحاب مکتب فرانکفورت است.مکتب فرانکفورت با ارائۀ نظریۀ فرهنگ، در واقع به دنبالاحیای آرمان‌های اومانیستی‌ای بود که در نظام سرمایه‌داری توسط صنعت فرهنگ مورد غفلت قرار گرفته بود. بر اساس مبانی انسان‌شناختی نظریه فرهنگ مکتب فرانکفورت، انسان به واسطه خرد خودبسنده خویش می‌تواند مسیر خود را بیابد و به سعادت برسد. در انتقاد از مبانی انسان‌شناختی نظریه فرهنگ مکتب فرانکفورت از منظر انسان‌شناسی اسلام باید گفت، به رغم خودبنیادی ذاتی انسان در اندیشه اصحاب فرانکفورت، در انسان‌شناسی اسلامی فردیت، خرد، استقلال ارادۀ انسان و خودمختاری او دارای «منشاء ماوراء طبیعی» است. دین اسلام انسان را در ارتباط با ماورای طبیعت تعریف و شأن و منزلت انسان را با بعد «متعالی» او و در نسبت با نظام هستی و خدا تبیین می‌کند.

پژوهش حاضر به بررسی انتقادی ارزش های خبری بر اساس مبانی معرفتی اسلام می‌پردازد. این پژوهش به روش اسنادی انجام شده و توصیفی- تحلیلی و داده های آن کیفی است. این تحقیقبه فرایند گزینش رویدادها برای تبدیل شدن به خبر و دروازه بانی اخبار در مراحل پیش از انتشار می‌پردازد. و بیان می‌دارد که در مراحل یاد شده، گزینش اخبار بر اساس ملاک‌هایی صورت می‌گیرد.این ملاک ها «ارزش های خبری» نامیده می‌شوند که اگر در رویدادی باشند آن رویداد خبر و آن خبر منتشر می‌شود. در این پژوهش فهرست هفت گانه ارزش های خبری شامل دربرگیری، شهرت، استثناء و شگفتی، بزرگی و فراوانی تعداد و مقدار، مجاورت، تازگی و برخورد به عنوان فهرست استاندارد مورد استفاده رسانه های دنیا از جمله ایران مبنا قرار گرفته است. بررسی نظریه استفاده و خشنودی و کالبد شکافی مستقیم ارزش های یاد شده این نتیجه را در پژوهش بیان می‌کند که ارزش های مذکور تحت تأثیر تفکرات غربی نظیر کاپیتالیسم، دموکراسی، قشر بندی، الیناسیون، تجربه گرایی، ناسیونالیسم و مدرنیسم هستند و این ها همه محصول سه نگرش بنیادین غربی یعنی سکولاریسم، اومانیسم و راسیونالیسم هستند. پس انتشار اخبار دارای این ارزش ها یعنی اشاعه این مبانی و اسلام با مبانی فوق مخالف است. در نوشتار حاضر پس از نقد این مبانی و طرح مبانی سه گانه اسلام، اصول خبر رسانی اسلام که برگرفته از این مبانی است مطرح شده و سپس شش ارزش خودباوری، خداباوری، احساس آفرینی، خود سازی، جامعه سازی و اندیشه سازی به عنوان ارزش‌های خبری اسلامی مطرح می‌گردد که باید در رسانه های اسلامی ملاک انتخاب اخبار باشند و در مطالعات ارتباطی ـ اسلامی به عنوان موضوعی جدید مطرح شوند.

یکی از راه های مقابله با انقلاب اسلامی در عرصه جنگ نرم، گسترش فرقه گرایی با هدف درگیر کردن اشخاص، یارکشی و اشغال ظرفیت های فکری و پاسخ گویی کشور است. چگونگی بازگرداندن اسلام گریزان به دینِ پیشین، پرسشی است که در این پژوهش با استخراج، تکمیل و صورت بندی تجربه های موفق پاسخ داده شده است. روش پژوهش در این مقاله «کیفی» است. داده ها با روش «اسنادی» و «میدانی» ( مصاحبه نیمه ساختاریافته ) و حضور در جلسات مشاوره نوکیشان گردآوری و با بهره گیری از روش تحلیل مضمون تحلیل شده است. یافته های تحقیق به صورت بندی یک الگوی مفهومی منجر شد. در این الگو، ابتدا با بهره گیری از رویکرد الهیاتی و با استفاده از روش های روان شناختی، حجیت از کیش ثانویه ستانده شده، موانع بازگشت فرد به کیش اولیه از بین می رود، سپس با بهره گیری از خدمات اجتماعی متناسب با مشکلات زمینه ای هر شخص، روند بازگشت او تسریع می شود.

«تربیت جنسی» یکی از پیچیده‎ترین و مهم‎ترین ابعاد تعلیم و تربیت و از موضوعات مهم حوزه اجتماعی است که در چگونگی شکل‎گیری شخصیت انسان نقش بسزایی داشته و بر افکار، عواطف و رفتارهای وی تأثیرگذار است. نظر به اینکه تحلیل مباحث نظری و خط‎مشی‎های عملی حوزه تربیت جنسی می‎تواند زمینه‎ساز روشنگری و تنویر اذهان محققان و متولیان امر تربیت شود، در پژوهش حاضر که با هدف بررسی انتقادی خط‎مشی‎های نظام آموزش و پرورش ایران در تربیت جنسی نوجوانان با رویکرد اجتماعی انجام شد، پژوهشگر بر آن است ﺗﺎ ضمن بررسی تمامی اسناد و آئین‎نامه‎های بالادستی نظام آموزش و پرورش و با در نظرگرفتن نقاط مثبت، به نقد خط‎مشی‎ها و رویکردهای این سازمان در حوزه تربیت جنسی بپردازد. نتیجۀ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن می‎دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس بررسی‎های انتقادی، خط‎مشی و رویکرد حاکم بر نگاه به تربیت‎جنسی در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش‎وﭘﺮورش اﻳﺮان «ﻣﻬﺎر میل جنسی» اﺳﺖ، که می‎توان از آن به «خط‎مشی‎ ﻣﻬﺎر» تعبیر ﻛﺮد. از ویژگی‎ﻫﺎى اﻳﻦ خط‎مشی ﺗﻮﺟﻪ بیشتر ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ‎ﻫﺎى سلبی و تحریمی تربیت جنسی است. جلوه‎گری اﻳﻦ خط‎مشی از واقعیت میل جنسی ﺑﻪ‎ﮔﻮﻧﻪ‎اى اﺳﺖ ﻛﻪ بیش از آﻧﻜﻪ میل جنسی را فرصتی ﺑﺮاى زندگی فضیلت‎ﻣﻨﺪاﻧﻪ تلقی ﻧﻤﺎﻳﺪ، آن را ﺗﻬﺪﻳﺪى ﺑﺮاى زندگی ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ می‎کند.

فراگذشتن از تاریخ نقلی و گام نهادن در عرصه تاریخ تحلیلی، مستلزم بهره‌گیری از اندوخته دانش بشری در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است. با توجه به این مهم، تحقیق حاضر با اتخاذ رویکرد جامعه‌شناختی، در راستای تحلیل تحولات اجتماعی ـ سیاسی برهه‌ای خاص از تاریخ اسلام کوشیده است. در این تحقیق، ضمن بررسی‌ قیام‌های شیعی حادث شده در سال‌های 62 ـ 132 ق، با بهره‌گیری از روش تاریخی ـ تطبیقی، رگه‌های اشتراک و افتراق آنها براساس دو شاخص «سبک رهبری» و «روش‌های جلب اطاعت پیروان» بررسی و گونه‌شناسی گردیده است. براساس یافته‌های تحقیق، قیام‌های «توابین»، «زید بن علی»، از حیث سبک رهبری و روش جلب حمایت پیروان در یک گونه قرار می‌گیرند اما قیام‌های «مختار» و «عبدالله بن معاویه» در دسته دیگری جای می‌گیرند.

این مقاله در پی ارائة الگویی مبتنی بر منابع اسلامی به منظور سنجش دین داری در بین مسلمانان است. در دهه های اخیر، تحقیقاتی در خصوص سنجش تجربی وضعیت دین داری در ایران انجام شده، اما عمده ترین کاستی آنها عدم تلاش برای طراحی الگوی بومی سنجش دین داری و استفاده از الگوهای غربی و مسیحی است. البته در این زمینه، برخی تلاش ها برای طراحی یا کاربست الگوهای بومی از سوی بعضی محققان صورت گرفته، ولی این تلاش ها نیز چندان قرین توفیق نبوده است. با اذعان به سابقة بیش از پنجاه سالة مطالعات تجربی و میدانیِ انواع، میزان و تغییرات دین داری، با ذکر گونه شناسی هیل و هود از انواع مقیاس های غربی سنجش دین داری، مهم ترین انتقادات مربوط به مقیاس های مزبور مطرح شده است. سپس برخی از الگوهای داخلی سنجش دین داری معرفی و نقد گردید و در پایان نیز با بهر ه گیری از منابع اسلامی، الگویی بومی برای سنجش تجربی دین داری پیشنهاد شده است.

شیعه‌شناسی به رشته‌ای اطلاق می‌شود که از مجموعه‌ی مسائل به هم ‌بافته‌ی یک جمعیت مذهبی به نام شیعه بحث می‌کند. از نحوه‌ی پیدایش و شکل‌گیری آن در تاریخ اسلام، از چگونگی بسط و گسترش آن در میان اقوام مختلف عرب و عجم، از شاخه‌ها و نحله‌ها، رهبران و دانشمندان، منابع و متون، معارف ودانش‌ها، آموزه‌ها، آیین‌ها، اصول عقیدتی، نقش تاریخی و تمدنی و نیز وضعیت فعلی شیعیان در جغرافیای مسکون. این رشته معرفتی بین رشته‌ای بوده و در میان دانش‌های الاهیات و علوم‌اجتماعی جای گرفته و این دو را به یکدیگر پیوند می‌دهد و با توجه به همین موضوع، به لحاظ روش‌شناسی و تکنیک‌های مورد استفاده رشته‌ای بینابین می‌باشد. یعنی هم از روش‌های الاهیاتی استفاده می‌کند و هم از روش‌های علوم‌اجتماعی. در یک تقسیم‌بندی دانش شیعه‌شناسی به سه رشته‌ی الاهیات شیعی با گرایش‌های: تفسیر، حدیث، فقه، اخلاق و کلام، رشته‌ی تاریخ تشیع با گرایش‌های: تاریخ پیامبر(ص) و امامان شیعه(ع)، تاریخ دولت‌ها و حکومت‌های شیعی، تاریخ اجتماعی شیعیان و نقش شیعیان در تمدن اسلامی و رشته‌ی مطالعات فرهنگی- اجتماعی شیعیان با گرایش‌های: جمعیت‌شناسی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی شیعیان قابل تقسیم است. گرایش-های مربوط به رشته‌ی الاهیات شیعی مستند به متون بوده و پژوهشگران این علوم در بررسی موضوعات مورد مطالعه‌ی خود از روش‌های اسنادی/ کتابخانه‌ای و تفسیری با رویکردهای نقلی، عقلی و یا ترکیبی استفاده می‌نمایند. گرایش‌های مربوط به رشته‌ی تاریخ تشیع، مستند به گزارش‌های تاریخی هستند و پژوهشگران این عرصه در بررسی مسائل مورد مطالعه ی خود از روش های اسنادی/ کتابخانه ای با رعایت قواعد تاریخ نگاری اسلامی شیعی بهره می برند. گرایش های مربوط به رشته ی مطالعات فرهنگی اجتماعی شیعیان با پژوهش در واقعیت ها و نمودهای خارجی همراه هستند و پژوهشگران این علوم از روش های کمی و کیفی، میدانی و مشاهده ای، اسنادی و یا از ترکیبی از دو یا چند روش نام برده شده استفاده می نمایند.

موضوع این رساله، بررسی تطبیقی جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(ره) و اندیشه‌های فمینیستی است. روش استفاده شده در این رساله، روش تحلیل متن از نوع تطبیقی است. هر یک از این اندیشه‌ها در دو قسمت بررسی شده‌اند. قسمت اول: بررسی مبانی این دو اندیشه است و قسمت دوم: بررسی ابعاد جایگاه زن در هریک از این اندیشه‌هاست که در سه بعد بررسی شده است. الف) جایگاه زن به عنوان انسان. ب) جایگاه زن در خانواده. ج) جایگاه زن در اجتماع( اقتصاد، سیاست و فرهنگ). همانطور که خواهیم دید امام خمینی به هستی-شناسی توحیدی اعتقاد دارند و در نظر وی انسان خلیفه خدا بر روی زمین است . منابع معرفت‌شناسی وی، عبارتند از: عقل و وحی و حس و فطرت و شهود. زن در اندیشه امام خمینی(ره) از منزلت و مقام والایی برخوردار است. امام در عین دفاع از تساوی زن و مرد از نظر حقوق انسانی، تأکید می‌کند که در بعضی از موارد تفاوت‌هایی بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانی آنها ارتباط ندارد، بلکه مربوط به طبیعت آنان است و به همین خاطر هر کدام احکام و حقوق خاص خود را نیز دارند. امام خمینی(ره) با تأکید بر نقش مادری و جایگاه زن در تربیت صحیح فرزندان، معتقد است که مادران در جامعه بزرگترین مسئولیت و شریف‌ترین شغل را دارند. امام خمینی(ره) از حضور زنان در تمام عرصه‌های فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی به عظمت یاد کرده و زنان را تشویق به این امر می‌کنند،البته به شرطی که به نقش زن در خانواده لطمه وارد نشود. اندیشه فمینیست‌ها بر مبنای اندیشه‌های سکولاریستی و لیبرالیستی و پوزیتویستی بنیان‌گذاری شده است. اکثر فمنیست‌هاتفاوت‌های طبیعی میان زنان و مردان را نادیده می‌گیرند و از نظر آنها زن و مرد دارای ویژگی‌ها و استعداد‌ها و روحیات یکسانی هستند. آنها نسبت به نقش مادری و جایگاه زن در خانواده دید منفی و بدبینانه‌ای دارند. فمنیست‌هاطرفدار آزادی بی‌حد و حصر زنان بوده و شرکت آنان در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی را به عنوان یک اصل اساسی پذیرفته و برای نقش آنها در خانواده ارزشی قائل نیستند.