آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله تحت عنوان سه نظریه فرهنگى، سیستمى و ساختارى، به دلایل تنزل جایگاه زنان، در جوامع اسلامى، پرداختیم. اگر چه هر کدام از نظریه‏ها، گوشه‏هایى از واقعیت را نشان مى‏دهد؛ ولى نگارنده، نظریه ساختارى را ترجیح مى‏دهد؛ زیرا از اعتبار بیشترى برخوردار است و ارائه کننده قانون کلى است. یعنى در هر جامعه‏اى که به بلیه استبداد گرفتار شود، جایگاه زن تنزل خواهد نمود و جوامع اسلامى از این قاعده مستثنى نیستند.

اسلامی‌سازی علوم انسانی استلزاماتی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها پرداختن به مجموعه مباحثی است که از نقش بسیار عمده و کلیدی برخوردارند. عقلانیت یکی از این مباحث عمده و اساسی است که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، ضمن تبیین مفهوم عقلانیت در اندیشه غرب و گونه‌شناسی آن، عقلانیت اسلامی مفهوم‌سازی و تفاوت‌های آن با عقلانیت غربی آشکار گردیده است. این مهم که براساس روش تفسیری اجتهادی و تحلیل محتوای متون صورت گرفته است این نتایج به‌دست آمده است که اولاً برای تبیین عقلانیت اسلامی، ارجاع به انسان‌شناسی دینی بسیار ضروری است؛ ثانیاً در نگاه اسلامی ارتباط عقلانیت ابزاری با عقلانیت نظری بسیار وثیق و ناگسستنی است. با توجه به این یافته‌ها می‌توان مدعی شد که در علوم انسانی اسلامی، عقلانیت زمانی که در تناظر با رفتار و کنش عاملان انسانی مطرح گردد، فرایندی خواهد بود که نتیجه آن لزوماً به عبودیت و رستگاری منتهی می‌گردد.

هدف: محققان در این مقاله بر آن بودند تا با مطالعۀ مبانی نظری روش معناشناسی، نسبت آن را با مبانی اسلامی سنجیده و اقتضائات بهره‌گیری از آن را در مطالعات قرآنی کشف کنند. روش: روش تحقیق در این مقاله، تحلیلی- استدلالی- کلامی است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که اولاً، روش معناشناسی برای استفاده در متون مذهبی ایجاد نشده و نوعی از تحمیل نابجای آن توسط ایزوتسو بر قرآن صورت گرفته است. ثانیاً، نظیر این روش با عنوان علم مناسبات، برآمده از اندیشه‌های اسلامی باحثین حوزۀ قرآن در ادبیات علوم قرآنی وجود داشته است، بی‌آنکه نیازی به بهره‌گیری از روشهای دخیل باشد. ثالثاً، اگر اصراری بر بهره‌گیری از روش معناشناسی- به دلایلی نظیر بین‌المللی بودن این روش یا هر دلیل دیگر- وجود دارد، پژوهشگر می‌بایست متوجه مبانی نظری آن باشد و صرفاً به عنوان یک روش و ابزار با آن برخورد کند. رابعاً، روش معناشناسی برای فهم کلام قرآن، ضعفهایی دارد که استفاده از روشهای معین نظیر تفسیر موضوعی در کنار آن ضرورت دارد.

در این اثر با استناد به آموزه‌های اسلامی برگرفته از قرآن و سنّت، اهمّیت عایله و خانواده تعلیل شده است. این نوشتار در سه فصل و یک مقدّمه سامان یافته است. نویسنده در مقدّمه با تعریف علم جامعه شناسی و ضرورت آن، ارتباط علوم اجتماعی با مسأله خانواده را بررسی کرده‌ است. در فصل اوّل دیدگاه‌های مختلف درباره خانواده و عایله و تنظیم خانواده و نیز ابعاد عاطفی و حقوقی مربوط به خانواده و زن و فرزند از منظر متفکّران اسلامی و غربی بیان گردیده است. در این دیدگاه‌ها همچنین عناصر تشکیل دهنده خانواده و خویشاوندان، ویژگی‌های ازدواج و آثار آن، عوامل تشکیل دهنده قرابت و فامیلی در اروپای امروز، وضعیت اَسفبار خانواده و زن و فرزندان در جوامع غربی به ویژه امریکا، نقش زن و مرد در خانواده برای تربیت فرزندان و اداره خانه، تفاوت جوامع غربی و شرقی در زمینه عایله و خانواده در قبل و بعد از اسلام، تعدّد زوجات در دین اسلام، حقوق زن و حقوق اجتماعی وی و خانواده و فرزندان را می‌خوانیم. در فصل دوم اهمّیت عایله و رسیدگی به زن و فرزندان و تأمین حقوق آنان در قوانین اسلامی واکاوی شده و ابعادی از اهمّیت ازدواج و وجوب و ضرورت آن، حُرمت زنا و روابط غیر شرعی جنسی زن و مرد در اسلام، توجّه فراوان اسلام به رعایت اخلاق در خانواده و سخت نگرفتن بر زن و فرزندان، اهمّیت کسب مال حلال برای تأمین خانواده، تأثیر انجام عبادات، همچون نماز، روزه و حج بر عایله بررسی و به آیات و روایاتی در این زمینه استناد گردیده است. برخی احکام مربوط به امور زناشویی در دین اسلام، مانندِ قیمومیت مرد بر زن و تفسیر صحیح آن، ادلّه، پاسخ شبهه های مربوط و تحلیل برخی روایات در این زمینه، اهمّیت ازدواج و احکام آن در شرع اسلام و شروط ازدواج، از جمله کفویت از مباحث فصل سوم و پایانی محسوب می‌شود

در طول تاریخ، هر مجتمعی دارای ارزش ها و هنجارهایی بوده اند که همه برخاسته از بینش های ریشه ای (مبانی) آنهاست. بدین روی، با تبیین یا اصلاح آن مبانی می توان بر تعمیق و سعه عمل صحیح بر طبق آنها تأثیری بسزا نهاد. این نوشتار به اختصار بر «مبانی انسان شناختی» متمرکز است. انسانی که به دوبعدی بودن انسان، بقای روح پس از مرگ، اختیار و تکلیف، امکان تعالی انسان تا مقام خلافت الهی با کسب یقین و صبر و عمل به ارزش ها معتقد باشد، در فکر و نیت، گفتار و منش کاملاً متمایز از شخصی عمل می کند که اینها را قبول ندارد؛ زیرا اموری که برای این یکی ارزش است (مثل معنویات و ایثار)، ممکن است برای دیگری ضدارزش به نظر برسد و بعکس (مثل تجمل و مدگرایی). در عین اینکه برخی امور فطری (مثل نوع دوستی و کمال خواهی) نزد هر دو ارزش، و برخی (مثل ظلم، تحقیر و تمسخر) نزد هر دو ضدارزش محسوب می شوند. تحقیق حاضر با روش تحلیلی توصیفی به بررسی موضوع موردبحث پرداخته است.

در این رساله سعی شده است که به سوال «عوامل پیدایش دین چیست؟» با توجه به مبانی روانشناختی، جامعه شناختی و با تأکید بر اندیشه استاد مطهری پاسخ داده شود. صاحب نظران غرب، در این زمینه دیدگاه های متفاوت ارائه داده اند؛ در حوزه روانشناسی فروید، یونگ و فویرباخ هر کدام به ترتیب: عقده های سرکوب شده جنسی، صور مثالی موجود در ضمیر ناخودآگاه و از خود بیگانگی انسان را عوامل به وجود آمدن دین دانسته اند. اما جامعه شناسان، از قبیل آگوست کنت، امیل دورکیم و کارل مارکس به ترتیب: جهل علمی بشر، سیطره روح اجتماعی بر افراد و بالاخره تضادهای طبقاتی را منشاء پیدایش دین قلمداد کرده اند. در بیانانت دانشمندان غربی نکنه ای که بیشترین برجستگی را داشته و مورد اتفاق همه آنها بوده است: «مسلم گرفتن غیر عقلانی بودن و عدم وحیانیّت دین» بوده که شهید مطهری آنرا نه تنها یک ادعای بدون دلیل دانسته، بلکه دلایلی بر اثبات عقلانیت دین مطرح کرده است. استاد مطهری بعد از بطلان نظریات طرح شده، فطری بودن دینداری را با دلایل عقلی، تاریخی، تجربی و نقلی به اثبات رسانده است.

چکیده:در ارتباطات میان‌فرهنگی که به‌عنوان فرایند مبادل? اندیشه‌ها، معانی و کالاهای فرهنگی میانمردمانی از فرهنگ‌های مختلف، تعریف شده است، توسل به الگویی ضروری می‌نماید که بتواند زندگی اجتماعی انسانها را برای رسیدن به مفاهیم مشترک و زندگی مسالمتآمیز همراه با احترام متقابل معرفی کند.در دنیای امروز که به عصر اطلاعات و ارتباطات شهرت یافته است، با عنایت به لزوم ارتباط ادیان توحیدی برای انسجامبخشی و وحدت هرچه بیشتر در مقابل دنیای سکولاریسم، شناخت و تبیین الگوی ارتباطی از منبع وحیانی (قرآن) میتواند در تعالی و ارتقاء روابط مومنین (اسلام) با سایر ادیان الهی حائزاهمیت باشد. در این تحقیقگردآوری مطالب بهصورت اسنادی و فیشبرداری و طبقه‌بندی صورت گرفته و همچنین با بهره‌گیری از روش توصیفی است.در این پژوهش با توجه به فاصل? نزدیک فرهنگی اسلام و مسیحیت، با بررسی بیش از 157 آیه از آیات قرآن که ناظر به ارتباط با مسیحیان است، شیوه‌های متعدد تعامل با پیروان این دین به‌دست آمد. یافتهها و نتایج تحقیق الگوی قرآنی در موضوع ارتباط میانفرهنگی اسلام و مسیحیت، حاکی از آن است که برای ارتباطی کارآمد و موثر با مسیحیت میبایست براساس کلم? توحید و نفی شرک رابطه برقرار نمود. قرآن کریم الگو و ملاک اصلی در ارتباط با مسیحیان را در یگانگی خداوند میداند و هرکجا که مسیحیان به این اصل نزدیک شدند با بشارت و احترام از ایشان یاد میکند و هرجا که از کلم? توحید فاصله گرفتند با هشدار و گاه تهدید و گاه نفرین و مباهله با آن‌ها برخورد میکند. براساس این الگو، قرآن کریم هفت شیوه و راهکار ارائه میدهد که هرکدام بهترتیب و پس از هم محقق میشود. این راه‌کارها عبارت است از: تایید برخی از مبانی مسیحیان، دعوت به وحدت، بشارت به مسیحیان حقیقی، هشدار و تهدید مسیحیان، دعوت به تفکر مسیحیان، بیان ویژگی های مسیحیان کافر و وعده عذاب، دستور به مباهله و جنگ با مسیحیان. واژگان کلیدی:ارتباطات میان فرهنگی، قرآن، اسلام، مسیحیت، الگو

چکیدهدر دین اسلام، مسجد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. با مراجعه به متون تاریخی درمی‌یابیم که در زمان رسول گرامی اسلام?، مسجد مرکز تمامی فعالیت‌های عبادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بوده است. امروزه با وجود این‌که مساجد فراوانی در کشور ما ساخته شده اما متأسفانه اکثر آن‌ها فقط جهت اقامه‌ی نماز استفاده می‌شود و کارکردهای دیگر آن مغفول مانده است. این پژوهش با مراجعه به آیات و روایات، کارکردهای ارتباطی مسجدالحرام را بررسی کرده است. بدیهی است که بسیاری از کارکردهای مسجدالحرام را می‌توان به دیگر مساجد نیز تعمیم داد. درنتیجه‌ی این تحقیق، به دست آمد که مسجدالحرام فراهم‌کننده‌ی چهار نوع ارتباط اساسی انسان است؛ فلسفه‌ی وجودی خلقت که رسیدن به مقام عبودیت است، در مسجدالحرام و اعمال آن تجلی می‌یابد؛ و این، اصلی‌ترین نوع ارتباط انسان را رقم می‌زند؛ ارتباط با خدا. ارتباط با خویشتن، در خلوتی که مسجدالحرام برای انسان فراهم می‌کند قابل دست‌یابی است. احکام مربوط به احرام که هرکدام به‌صورت نمادین به اصلی از اصول اخلاقی و عرفانی اشاره دارد جلوه‌گاه ارتباط انسان با خویشتن است. امن بودن حرم الهی، حتی برای حیوانات و گیاهان، محترم بودن جای‌جای ساختمان مسجدالحرام، شفابخش بودن آب زمزم، حرمت حجرالأسود، حجر و رکن و مقام و ... همه و همه گویای چگونگی ارتباط انسان با طبیعت‌اند. روح اجتماعی آیین حج، نماز جماعت، طواف، روحیه‌ی تعاون و همکاری که بر اثر مراودات مسلمانان به دست می‌آید. آگاهی مسلمانان از وضعیت جهان اسلام، دست‌گیری از مستمندان و نیازمندان و ... ارتباط انسان با دیگران را در چهار حوزه‌ی فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بیان می‌کند. اساساً می‌توان مسجدالحرام را محمل بسیار مناسبی برای ارتباطات انسانی دانست و بالتبع این کارکردهای کارآمد را به سایر مساجد نیز انتقال داد و از مساجد به‌عنوان بهترین ابزار ارتباطی جهت گسترش مفاهیم و ارزش‌های اسلامی استفاده کرد.واژگان کلیدی: کارکرد ارتباطی، مسجدالحرام، ارتباط با خدا، ارتباط با خویشتن، ارتباط با طبیعت، ارتباطات انسانی، آیات و روایات.

دانش‌آموختگان علوم دینی پس از یک دوره فراگیری عمومی معارف دینی در حوزه‌های علمیه، غالباً در پوششی متمایز از مردم به لباس روحانیت درمی‌آیند. امروزه، این لباس، پوشش سازمانی روحانیت و نماد نقش روحانیت در جامعه ما محسوب می‌شود.این «لباس متفاوت»در کنار«نقش اجتماعی خاص» دو عنصرتمایز بخش روحانیت شیعهرا تشکیل می‌دهند. باورها و احساسات و تمایلات رفتاری نسبت به این لباس درحقیقت بازتاب اقتضاءات ساختاری ، نقش‌شناسی شخصیو چگونگی ایفای نقش روحانیت،توسط حوزویان است.در این رساله با هدف بررسی جامعه شناختی نگرش دانش آموختگان حوزوی به لباس رسمی خود، ابتدا جایگاه لباس در تعریف روحانیت، اجزاء، تاریخچه، شرایط، ضرورت ،آثار و کارکردهای این لباسبررسی شد.سپس با توجه به نظریه‌های نقش اجتماعی در جامعه شناسی، با روش پیمایشی به سنجش نگرش حوزویان به این لباسپرداختیم . فرضیه اصلی تحقیق ( هر چه پذیرش نقش اجتماعی روحانیت کاملتر انجام شود نگرش مثبت حوزویان به لباس بیشتر خواهد شد.) در کنار فرضیه های فرعی بر اساس داده های جمع آوری شده با ابزارپرسشنامه با استفاده ازنرم‌افزار spss18 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.ونتایج زیر به دست آمد:ا) نگرش حوزویان به لباس روحانیت مثبت و نزدیک به خیلی زیاد(4/13) است.آنها معتقدند این لباس زیبا و با شکوه(89%) ،مفید (83/8%) ، ضروری (60/3%)، مقدس (83/08%) و مایه افتخار(50/8%) است. آمادگی رفتاری برای پوشیدن لباس نیزبسیار مناسب(67/66%) است.ب)بر اساس یافته هایهای تحقیق، بین پذیرش همه جانبه نقش روحانی و نگرش به پوشیدن لباس روحانیت رابطه مستقیم وجود دارد . همانگونه که بین داشتن صلاحیت نقش ، اشتغال فعال به نقش ، وابستگی به نقش و بهره مندی از امکانات نقش ،به عنوان متغیرهای مستقل و نگرش به پوشیدن لباس روحانیت رابطه مستقیم وجود دارد. همچنین بین وجود محدودیتهای نقش و نگرش به پوشیدن لباس رابطه همبستگی معکوس وجود دارد .ج)انجام تحلیل نیز نشان داد وابستگی به نقش بیشترین سهمتاثیر مستقیم ( 0/515) و محدودیت های نقش بیشترین تاثیر معکوس ( 0/31-) را در نگرش به پوشیدن لباس دارد

در اسلام دو اصل به نام «تولی» و «تبری» وجود دارد که از فروع دین شمرده می‌شود. در آیات قرآن این دو اصل به‌عنوان نشانه ایمان و در روایات به‌عنوان محکم‌ترین دستگیره ایمان معرفی شده است. در همه‌ي اعمال و عبادات از جمله حج، تولی و تبری وجود دارد و بر اساس روایات دینی تولی و تبری دو رکن مهم حج محسوب می‌شوند. از آنجا که حج آینه تمام نمای اسلام و جلوه‌گاه شریعت اسلام است از ابعاد مختلفی می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش، کارکردهای ارتباطی تولی و تبری در حج، مورد بررسی قرار گرفته است. برای رسیدن به هدف مذکور، از روش تحقیق کیفی، از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای، به شیوه تحلیلی با رویکرد کارکرد گرایانه با تکیه بر منابع اسلامی استفاده شده است. از آنجا که اندیشمندان اسلامی بر اساس منابع اسلامی، چهار گونه ارتباط را برای انسان در نظر گرفته و کارکرد اصول و فروع دین را در پاسخ به این چهار ارتباط می‌دانند، با تکیه بر منابع اسلامی کارکرد تولی و تبری در حج را در ارتباطات چهارگانه انسان مورد بررسی قرار دادیم. از مجموع مباحث مطرح شده در این تحقیق به این نتیجه رسیدیم که جای‌جای سرزمین وحی و حرم امن الهی و معارف و مناسک حج، تجلی‌گاه تولی و تبری هستند و همچنین التزام به «تولی و تبری» در حج در چهار بعد ارتباط «انسان با خدا»، «انسان با خود»، «انسان با انسان» و «انسان با طبیعت» دارای کارکردهای بی‌شماری است. برخی از این کارکردها در ارتباط «انسان با خدا» که از طریق انجام مناسک حج صورت می‌گیرد عبارت‌اند از: آمرزش گناهان، تشبه به ملائکه، کسب اخلاص، رسیدن به تکامل، شفاعت فرشتگان، استجابت دعا، کسب تقوی و ... و در بعد ارتباط «انسان با انسان» کارکردهایی چون؛ طرد فاصله طبقات اجتماعی، خدمت‌رسانی، تجدید پیمان با ولایت، آموزش تلاش و کوشش در زندگی، حفظ شعائر الهی، تبلیغ دین، نمایش قدرت اسلام، کمک به فقرا، بیداری و آگاهی بخشی، ترسیم خط‌مشی حکومت اسلامی، وحدت و انسجام بخشی در بین مسلمانان و کنار گذاشتن اختلافات، مجالست و مشابهت داشتن به اهل‌بیت و در بعد ارتباط «انسان با خود»، تولی و تبری باعث خودشناسی و معرفت نفس می‌شود؛ و در نهایت در بعد ارتباط «انسان با طبیعت» از مجرای قوانینی که در آن تشریع شده، التزام به تولی و تبری در حج، باعث قطع تعلق حبی از طبیعت در برابر ولایت الهی و همچنین باعث حفظ محیط‌زیست از جانب حج‌گزار می‌شود.