آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در اسلام دو اصل به نام «تولی» و «تبری» وجود دارد که از فروع دین شمرده می‌شود. در آیات قرآن این دو اصل به‌عنوان نشانه ایمان و در روایات به‌عنوان محکم‌ترین دستگیره ایمان معرفی شده است. در همه‌ي اعمال و عبادات از جمله حج، تولی و تبری وجود دارد و بر اساس روایات دینی تولی و تبری دو رکن مهم حج محسوب می‌شوند. از آنجا که حج آینه تمام نمای اسلام و جلوه‌گاه شریعت اسلام است از ابعاد مختلفی می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش، کارکردهای ارتباطی تولی و تبری در حج، مورد بررسی قرار گرفته است. برای رسیدن به هدف مذکور، از روش تحقیق کیفی، از نوع اسنادی و کتابخانه‌ای، به شیوه تحلیلی با رویکرد کارکرد گرایانه با تکیه بر منابع اسلامی استفاده شده است. از آنجا که اندیشمندان اسلامی بر اساس منابع اسلامی، چهار گونه ارتباط را برای انسان در نظر گرفته و کارکرد اصول و فروع دین را در پاسخ به این چهار ارتباط می‌دانند، با تکیه بر منابع اسلامی کارکرد تولی و تبری در حج را در ارتباطات چهارگانه انسان مورد بررسی قرار دادیم. از مجموع مباحث مطرح شده در این تحقیق به این نتیجه رسیدیم که جای‌جای سرزمین وحی و حرم امن الهی و معارف و مناسک حج، تجلی‌گاه تولی و تبری هستند و همچنین التزام به «تولی و تبری» در حج در چهار بعد ارتباط «انسان با خدا»، «انسان با خود»، «انسان با انسان» و «انسان با طبیعت» دارای کارکردهای بی‌شماری است. برخی از این کارکردها در ارتباط «انسان با خدا» که از طریق انجام مناسک حج صورت می‌گیرد عبارت‌اند از: آمرزش گناهان، تشبه به ملائکه، کسب اخلاص، رسیدن به تکامل، شفاعت فرشتگان، استجابت دعا، کسب تقوی و ... و در بعد ارتباط «انسان با انسان» کارکردهایی چون؛ طرد فاصله طبقات اجتماعی، خدمت‌رسانی، تجدید پیمان با ولایت، آموزش تلاش و کوشش در زندگی، حفظ شعائر الهی، تبلیغ دین، نمایش قدرت اسلام، کمک به فقرا، بیداری و آگاهی بخشی، ترسیم خط‌مشی حکومت اسلامی، وحدت و انسجام بخشی در بین مسلمانان و کنار گذاشتن اختلافات، مجالست و مشابهت داشتن به اهل‌بیت و در بعد ارتباط «انسان با خود»، تولی و تبری باعث خودشناسی و معرفت نفس می‌شود؛ و در نهایت در بعد ارتباط «انسان با طبیعت» از مجرای قوانینی که در آن تشریع شده، التزام به تولی و تبری در حج، باعث قطع تعلق حبی از طبیعت در برابر ولایت الهی و همچنین باعث حفظ محیط‌زیست از جانب حج‌گزار می‌شود.

اخلاق و منش و روش هر انسانی، در هر عرصه‌ای که به فعالیّت بپردازد، جلوه‌های مبانی عقیدتی و گرایش‌های قلبی و درونی او است. بدین ترتیب شعار جدایی رسانه و عرص? هنر و تخیّل از اخلاق و عقل و دین، جز حربه‌ای برای سکولاریزاسیون نمودن نهاد رسانه نبوده و نیست. طبق آموزه‌های اسلامی یک مسلمان متعهّد در همه-جا و در هر حال خود را در محضر ربوبی دیده و هم? همّ و غمّ خود را مصروف جلب رضای إلهی و کسب توشه برای آخرت خود با تبلیغ و دفاع از حریم دین و انسانیّت می‌نماید. حال چه در فضای رسانه ایفای نقش بنماید یا هر عرص? دیگر فردی، خانوادگی یا اجتماعی.«رسانه» به معنی پیامی است که از طریق وسائل ارتباط جمعیبه جهت اطّلاع رسانی و القاء فرهنگ و معارف و اخلاق، در قالب‌های خبری، فیلم و سریال سینمایی یا مستند، مسابقات و موسیقی و مانند این‌ها، با محتواهای متنوّع و آمیخته با نوعی زیبایی و هنر و جذّابیّت، به مخاطبان در گستر? جهانی، ارائه می‌گردد. لکن به جهت تغلیب استعمال امروزه به خود وسائل ارتباطی و پیام‌رسانی اعمّ از الکترونیکی مثل: سینما، رادیو و تلویزیون، ماهواره؛ یا مطبوعاتی مثل: روزنامه‌ها، مجلّات، گاه‌نامه‌ها اطلاق می‌گردد.نقش رسانه‌ها در تبلیغات، الگوسازی رفتاری، سبک‌زندگی، اخلاقیّات، فرهنگی و حتّی تأثیرات سیاسی در عرص? داخلی و بین‌المللی بسی برجسته شده است. سرمایه‌داران سودجوی غربی عمد? رسانه‌های غربی را تحت سیطره داشته و صهیونیزم بین‌الملل در پی جهانی‌سازی، بلکه آمریکایی‌سازی دنیا، یعنی سیطر? فرهنگ لیبرال محافظه‌کار آمریکایی بر سراسر جهان از طریق همین رسانه‌ها می‌باشند. از این سو جهانی‌شدن، یعنی بهره‌وری از صنایع و فنون جدید دنیا و در تعامل قرار گرفتن بین‌المللی، برای جهانیان یک ضرورت شده است. رسانه‌های فعّال در ایران اسلامی، به جهت نبود متون و کارگاه‌های آموزشی متناسب با فرهنگ اسلامی، در اغلب موارد با آموزه‌های غربی دمساز شده، نظریّه‌های ارتباطی آنان را أخذ و عملکرد رسانه‌ای غرب را الگوی خود قرار داده؛ با همان سبک به آموزش مخاطبین می‌پردازند. ثمر? این روند، تعارض و تضادّ داده‌ها و عملکرد رسانه‌ها با آموزه‌ها و داده‌های شیعی و فرهنگ ملّی ایرانی در بسیاری از موارد است. استفاد? مدام و بی‌رویّه و الگوگیری شدید مخاطبان از رسانه‌ها، سبب خودباختگی یا دوگانگی هویّت در مخاطبان و بخصوص نسل نو، چه در حیط? بینش‌ها و گرایش‌ها و چه در حیط? عملکردها و رفتارها و حالات شده است. بدین جهت، از آن‌جا که فرهنگ حاکم بر نوع رسانه‌های جهان، حتّی ایران اسلامی، لیبرالیزم غربی می‌باشد، در این رساله بطور فشرده به بررسی مبانی و اصول اخلاق از منظر لیبرالیزم پرداخته شده تا با شناسایی دشمن، شاخصه‌های آن اخلاق منحطّ مثل: فردگرایی، آزادی حیوانی، اقتدار و خشونت‌گرایی، نژادپرستی و طبقه-گرایی، انسان‌محوری، تجمّل‌گرایی و مصرف‌زدگی و بالاخره سکولاریزم از عرص? رسان? اسلامی زدوده شوند. سپس با شناسایی مبانی اسلامی اخلاق رسانه مانند خدامحوری، آخرت‌گرایی، اصالت روح و معنویّت، تمسّک به آموزه‌های وحیانی و الگوهای برین انسانیّت برای وصول به قلّ? رفیع خلافت إلهی؛ نیز با بکارگیری اصول و قواعد اخلاق اسلامی، مثل: زهد و قناعت، رعایت حریم خصوصی افراد و مصالح امّت اسلامی و جامع? ایرانی، رعایت امانت و صداقت و مانند این‌ها، اخلاق کریمانه جایگزین اخلاق غربی گردد. کلید واژه‌ها: اخلاق، اسلام، رسانه، مبانی اخلاق، اصول اخلاق، اخلاق رسانه و لیبرالیزم .

در بخش نخست از کلیات و مفهوم‌شناسی بحث شده مانند واژه‌های مسوولیت، اجتماع و انسان. در بخش دوم، جایگاه وظیفه‌ی عظیم انسان و گستره‌ی مسوولیت‌های او تبیین گشته است، هم‌چنین انواع مسئولیت‌ها و این که در برابر چه کسانی مسوولیت دارد نیز مورد بحث قرار گرفته است.در ادامه از قلمرو مسئولیت انسان بحث می‌شود که این مسولیت در برگیرنده‌ی محیط‌های خانواده، تحصیل، کار و ... می‌باشد. در بخش آخر رساله که گسترده‌ترین و حجیم‌ترین بخش رساله‌هاست ابعاد مسئولیت انسان مدنظر بوده و در این رابطه مباحث مفصلی مطرح گشته است. در این بخش، طی فصولی به بررسی پنج بعد مسئولیت انسان پرداخته شده است که این ابعاد عبارتند از فرهنگی، سیاسی-اجتماعی، اقتصادی، دفاعی و بهداشت و محیط زیست. در خلال بحث از این ابعاد روشن می شود که انسان در برابر والدین اقارب، دولت و حاکم و رهبر وظایف به عهده دارد که باید رعایت نماید و همچنین در مورد تعلیم و تربیت دیگران و بالخصوص اولاد و شاگردان- در محدوده تحصیل و نیز در اداره‌ی مملکت و حکومت‌داری و رفاه و امنیت مملکت و دفاع و پاسبانی از سرحدات کشور و مقابله با تهاجمات دشمنان اسلام و بیگانگان وظایفی وجود دارد که کوتاهی از آن عواقب دنیوی و اخروی ناگواری دارد؛ و باید به خوبی انجام وظیفه گردد. و نیز در رابطه با مسئله‌ی بهداشت، و حفظ محیط زیست تکالیفی بر عهده‌ی انسان هست، که رعایت آن آثار بسیار مثبتی در زندگی فردی و اجتماعی انسان می‌گذارد و زندگی را گوارا و دوست‌داشتنی می‌سازد و متقابلا عدم رعایت آن باعث بروز خطرات جدی برای زندگی انسان خواهد بود. و در کل هرگاه افراد جامعه، به وظایف خود-در همه‌ی ابعاد- خوب عمل نمایند دارای جامعه‌ای آباد، معتدل، آرام، دارای رفاه، آسایش، و اعتدال خواهد بود. و در آخرت نیز از جایگاه رفیع ابدی بهره‌مند خواهند گشت.

در این پژوهش به سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه ماندگارى و انتقال پیام عاشورا پرداخته مى‏شود با این سوال که سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه ماندگارى و انتقال پیام عاشورا چگونه بود و از چه روش‏هایى در این زمینه استفاده مى‏کردند؟ و در جواب سعى شده است که این مطلب با کمک شاخه‏اى از علوم اجتماعى یعنى دانش ارتباطات و با استفاده از مدل ارتباطى هایدر معروف به مثلث هایدر به دست بیاید. هایدر معتقد است که گونه مطلوب هنجارآورى توسط یک نوآور یا پیام‏فرست زمانى است که اضلاع سه‏گانه مثلث فرضى (یعنى پیام‏فرست، پیام و مخاطب) مثبت باشد و بدترین حالت زمانى است که منفى باشد. و ما در این پایان‏نامه فرض را بر این گرفته‏ایم که ارتباط میان پیام‏فرست و پیام، و پیام‏فرست و مخاطبان مثبت مى‏باشد یعنى اهل‏بیت علیهم‏السلام خود در درجه اول نسبت به پیام عاشورا عامل بودند و همچنین ائمه اطهار علیهم‏السلام مورد اعتماد و وثوق مخاطبان خویش بودند به عنوان اینکه افرادى عالم و از فرزندان رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم مى‏باشند و تمرکز ما بر روى سیره اهل‏بیت صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و روش‏هایى که آنها در زمینه انتقال پیام عاشورا به مخاطبین انجام داده‏اند مى‏باشد یعنى رابطه بین پیام و مخاطبین را مى‏خواهیم مورد بررسى قرار بدهیم. هایدر مى‏گوید: زمانى رابطه میان پیام و مخاطبان مثبت مى‏باشد که پیام مطابق با نیازهاى اساسى مخاطبان باشد لذا در این پژوهش این فرضیه مطرح شد که چون اهل‏بیت علیهم‏السلام از روش‏هایى استفاده مى‏کردند که مطابق با نیازهاى اساسى مخاطبان بوده است به همین دلیل در ماندگارى و انتقال پیام عاشورا موفق عمل کردند در نتیجه پى بردن به چگونگى انجام این کار و شناخت روش‏هایى که اهل‏بیت علیهم‏السلام براى رسیدن به این هدف بهره برده‏اند از اهمیت بسیار زیادى برخوردار مى‏شود به همین لحاظ این پژوهش در قالب پنج فصلِ: 1ـ علم ارتباطات و الگوى ارتباطى هایدر 2ـ بحثى پیرامون سیره 3ـ پیام عاشورا از منظر امام حسین علیه‏السلام 4ـ روش‏هاى انتقال پیام عاشورا در سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام5ـ چگونگى و امکان الگوبردارى از سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه قیام عاشورا، مطرح گردید تا ما نیز با تأسى به سیره ایشان و الگوبردارى از آن و رسیدن به روشى نظام‏مند براى وصول به هدفِ ماندگارى و انتقال پیام عاشورا به منظور صیانت از آن و انتقال به آیندگان موفق عمل نماییم.

با توجه به تمایز معنایی دو مفهوم «فرهنگ» و «ارتباطات» صورت‌بندی فلسفۀ «فرهنگ و ارتباطات»، به‌عنوان فلسفۀ مضافِ بسیط، و دانش درجه اول، به فهم عمیق این موضوع میان‌‌رشته‌‌ای کمک به سزایی کرده و زمینه را برای مطالعات بعدی، با رویکرد اسلامی، برای دانشجویان، فراهم می‌‌کند. از آنجا که تاکنون در ادبیات علوم اجتماعی، فلسفه مفهوم ترکیبی «فرهنگ و ارتباطات» تنقیح نشده است، نگارنده در صدد است با عطف توجه به ادبیات موجود و با الهام از اندیشوران این حوزه، با معناکاوی دو مفهوم «فلسفۀ‌‌ فرهنگ» و «فلسفۀ‌‌ ارتباطات»، به‌عنوان فلسفه مضاف بسیط، فلسفه مفهوم اعتباری «فرهنگ و ارتباطات» را، بازسازی نماید. در این راستا، با تحلیل و نسبت سنجی دو مفهوم «فرهنگ» و «ارتباطات»، در راستای کشف ربط منطقی میان دو مفهوم، «فلسفه فرهنگ و ارتباطات»، به‌عنوان «مطالعه فرانگر و عقلانی احکام کلی فرهنگ و ارتباطات، در سطوح هستی شناختی، معرفت شناختی، و روش شناختی» تعریف ‌شده است.

مسئله اصلی این نوشتار روش شناسی مکتب مطالعات فرهنگی بیرمنگام است. هدف از انجام این پژوهش بررسی ریشه‌های بنیادین این مکتب دلالت‌های معرفتی آن در مطالعات فرهنگی و سپس نقد آن‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت حکمت اسلامی است. در این نوشتار، زمینه‌های وجودی و معرفتی، مبانی نظری و روش‌‌های کاربردی این مکتب را بررسی کرده‌ا‌یم و به این نتیجه رسیده‌ایم که مکتب بیرمنگام متأثر از جنبش‌های اجتماعی و جریان‌های معرفتی نیمه دوم سده بیستم از جمله فرهنگ‌‌گرایی، نئومارکسیسم، ساختارگرایی و پساساختارگرایی است. فروکاستن معرفت به ساحت‌‌های فرهنگی ـ اجتماعی، ضعف استدلال‌های مربوط به خود بنیادی فرهنگ، عدم توجه کافی به مسائل ساختاری ـ اجتماعی، عدم تلقی روشن از فرهنگ و فروکاستن آن به مثابه امری سیاسی و فقدان روش و قلمرو نظری مشخص از جمله انتقادات وارد بر این مکتب است.

پیوست در منابع دیجیتالی

چکیده هدف از انجام این پژوهش دست یافتن به الگویی قرآنی برای مدیریت پیام در رسانههای دینی است؛ که در رأس آنها صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قرار دارد. بی شک بیشترین و والاترین حجم زندگی انسانها را ارتباطات تشکیل میدهد وقرآن، کتاب کاملی از سوی خداوند متعال برای انسانها است که بیشترین حجم آن مربوط به ارتباطات انسانی و پیامهای مبادلهشده در آن است. این تحقیق بهدنبال شناسایی فرایندهای مدیریتی نیست؛ بلکه بهدنبال شناسایی شاخصها و اصولی است که بتواند به الگویی نسبتا جامع برای به نظم کشیدن مدیریت پیام در ارتباطات انسانی (اعم از رسانه ای و ...) در چارچوب آموزه های روح بخش و نجاتبخش اسلامی دست یابد. بر این اساس مراجعه به تفاسیر معتبر شیعی برای در امان ماندن از تفسیر به رأی و ارتکاب اشتباهات احتمالی الزامی مینمود؛ که به لطف خدا این کار با گزینش آیات با استفاده از کلیدواژههای قرآنی انجام گرفت و پس از مطالعات، فیشبرداریها و همچنین تدوین نکات تفسیری، سراغ مطالعات ارتباطی رفتیم تا بهوسیله آنچه از قرآن و تفاسیر مربوط به آن یافتهایم، بتوانیم نظریات ارتباطی موجود را نقد کنیم و یافتههای قرآنی خود را بهجای آن بگذاریم. این کار در فصول اول و دوم به اتمام رسید و در فصل سوم، الگوی مورد نظر خود را که از آیات منتخب (بیش از 1000 آیه) استنباط شده بود، با توضیح بیشتر ارائه نمودیم. الگوی مذکور تا حدودی میتواند دورنمایی به ارتباطگران اسلامی در زمینههای مختلف ارتباطی ارائه کند تا بتوانند ارتباطات خود را در چارچوب آموزههای قرآنی و اسلامی مدیریت کنند و از افراط و تفریطهای بیجا در مسائل اجتماعی بپرهیزند و به پیام ارائهشده یا دریافتشده به صورت جامع و همه بعدی بنگرند. ارتباطگر باید بداند هیچ پیامی بیاثر نیست و اثر ایجادشده در مخاطب یا فرستنده، بهراحتی قابل کنترل نیست. بنابراین پیام باید قبل از تولید یا مواجهه، حسابشده و جامع باشد و در ادامه فرایندهای مدیریت نیز باید بهشدت بر آن نظارت و کنترل صورت بگیرد تا اثرات ناخواسته آن کنترل و مدیریت شود؛ چه اینکه این اثرات ناخواسته، بسته به کارکردهایی که دارند، مثبت یا منفی تلقی شده و نسبت به از بین بردن اثرات منفی و تقویت اثرات مثبت آن اقدام لازم صورت میگیرد.

با توجه به حضور همه جانبه رسانههای غربی برای تبلیغات ضد دینی که نتیجه آن ترویج بیدینی و الحاد خواهد بود، و با توجه به اهمیت و نقش پیامفرست که یکی از ارکان مهم ارسال پیام است، در این پژوهش ویژگیهای پیامفرست از دیدگاه قرآن کریم بررسی شده است. برای رسیدن به هدف مذکور از روش تفسیری قرآن به قرآن استفاده شده است. از مجموعه مباحث مطرح شده میتوان نتیجه گرفت که: ویژگیهای پیامفرست به سه عنوان کلی؛ ویژگیهای فردی، اجتماعی و زمینهای تقسیم شده و در فصل سوم، ذیل هر یک از این عناوین، برخی از ویژگیها و اوصافی که برای یک پیامفرست لازم است، تا با متخلّق شدن به این ویژگیها بتواند اهداف الهی و دینی خود را محقق سازد، بررسی شده است. به عنوان مثال از جمله ویژگیهای فردی پیامفرست میتوان به نرمخوئی، عدالت، مهرورزی، صداقت، حسن خلق و خیر خواهی نسبت به مخاطبین اشاره نمود، که هر کدام از این موارد میتواند عاملی باشد در اثر گذاری بر مخاطب و همچنین از جمله ویژگیهای اجتماعی پیامفرست میتوان به شهامت و انتقاد پذیری و در عین حال متواضع و آراسته بودن اشاره نمود که بحق این موارد نیز در انجام وظیفه پیامرسانی بسیار مهم و با اهمیت خواهد بود. و در ادامه بررسی ویژگیهای پیامفرست، برخی از ویژگیهای زمینهای پیامفرست، همچون مخاطب شناسی، مردمی بودن، اخلاص و توکّل بررسی شده است که یک پیامفرست با احاطه و عملی نمودن این معارف قرآنی در خود، خواهد توانست به اهداف تبلیغی و دینی که ترویج دین مبین اسلام است نائل گردد.