آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در تصویر کلاسیک از معرفت سه مقولة «واقع» و به‌تبع آن «صدق» و «توجیه» اموری مستقل از ذهن و ذهنیات فاعل شناسا محسوب می­شوند. اما نسبی­گرایان استقلال این امور را از ذهن و ذهنیات فاعل شناسا انکار می­کنند و بر این باورند که هر سه مقوله، یا دست‌کم برخی از آنها با توجه به نیازها، ارزش­ها و علائق اجتماعی شکل می­گیرند و به بیان‌دیگر «برساختة اجتماعی»‌اند، درنتیجه معرفت مقوله­ای نسبی است و از جامعه­ای به جامعه­ای و از جامعه­ای در یک زمان به همان جامعه در زمان دیگر متفاوت است. حاصل این نوع نگرش به معرفت، نظریه­ای است که امروزه با عنوان «نسیبی‌گرایی معرفت­شناختی» معروف است. "پل بوقوسیان"، فیلسوف معاصر از ناقدان برجستة نسبی­گرایی معرفت‌شناختی است. این مقاله با تکیه بر آرای پل‌بوقوسیان به بررسی و نقد نوعی از نسبی­گرایی معرفت شناختی می­پردازد که ناشی‌از «ساخته­انگاری واقع» است و ضمن نشان دادن مخدوش بودن این نظریه می­کوشد برخی آرای بوقوسیان در این زمینه را مورد بررسی و نقد قرار دهد.

تجربه دینی در حیات دینی مؤمنان نقش مهمّی را ایفا می کند. در این گونه تجارب که خداوند خود را به نحوی از انحأ بر انسان متجلی می کند، مسائل زیادی مطرح می شود، برای مثال اینکه ماهیت این تجارب چیست؟ که البته در این زمینه چهار نظریه مطرح است: 1) تجربه دینی نوعی احساس است.2) تجربه دینی نوعی تجربه مبتنی بر ادارک حسّی است.3) تجربه دینی ارائه نوعی تبیین مافوق طبیعی است.4) نظریه علم حضوری اما مهم ترین مسأله ای که در مباحث تجربه دینی مطرح است این است که آیا این تجارب از چنان قدرتی برخوردارند که بتوانند در کنار سایر ادله اثبات وجود خداوند قرار بگیرند یا خیر؟ اگر تجربه دینی را از جنس احساس بدانیم که در این صورت این تجارب ارزش معرفتی ندارند اما اگر تجربه دینی را مطابق شیوه ی سوم تفسیر کنیم، یعنی بگوییم تجربه دینی تجربه ای است که به اعتقاد فرد صاحب تجربه به مدد علل طبیعی قابل تبیین نیست. در این صورت تجربه دینی را نمی تون برای توجیه اعتقاد به وجود آن علت به کاربرد. و اما کسانی که معتقدند تجربه دینی نوعی تجربه حسی است، استدلال می کنند که می توان آن را در توجیه اعتقادات دینی به کار برد. بنابراین از بین نظریات پیرامون ماهیت تجربه دینی، هنگامی می توان به کارایی تجارب در توجیه باور دینی معتقد شد که آنها را از سنخ علم حضوری بدانیم، اما نظریه مشابهت با ادارک حسی بیشتر باید مورد بررسی قرار بگیرد. در زمینه ی علم حضوری می توان به این نکته اشاره کرد که اگر مکاشفات و تجارب دینی و عرفانی را از سنخ علم حضوری بدانیم، چون علم حضوری علمی است که عالم بی واسطه به معلول پی می برد، درنتیجه می تواند موجه کننده ی اعتقادات دینی باشد زیرا علم حضوری علمی خطاناپذیر، بی واسطه و یقینی است بنابراین کشف ها و شهودات عرفانی به شرط داشتن ملاک های صدق می توانند مبنایی دقیق و متقن برای توجیه اعتقادات دینی باشند. روش تحقیق در این رساله روش کتابخانه ای است.

ادوارد جاناتان لو (Lowe, Edward Jonathan) که یکی از فیلسوفان بریتانیایی عصر حاضر است که تحقیقات گسترده‌ای روی کلی‌ها انجام داده است. وی دیدگاه‌های نام‌گرایی، شباهت‌انگاری، تروپیزم و نظریۀ کلاف را مورد نقد قرار می‌دهد و در مقابل واقع‌گرایی را مبنای خوبی برای توجیه پدیده‌های جهان و قانون طبیعت می‌داند. از نظر لو کلی‌ها در عین وابستگی به افرادشان، اموری انتزاعی هستند، یعنی به قلمرو خارج از زمان و مکان تعلق دارند. از نگاه وی همراهی کلی با مصادیقش در زمان و مکان، مستلزم توالی فاسدی مانند اتصاف امر واحد به صفات متضاد است، لذا کلی‌ها نباید در زمان و مکان حضور داشته باشند. نگارندگان این مقاله، جاناتان لو را در تبیین نحوۀ وجود کلی‌ها و جایگاه آن‌ها ناموفق می‌دانند. هرچند که او می‌کوشد از طرفی با نام­گرایی و از سوی دیگر با مُثُل افلاطونی مخالفت ورزد امّا انتزاعی دانستن کلی‌ها مستلزم یکی از این دو نظریه است. نگارندگان بر این باورند که امور کلی در ضمن زمان و مکانِ افراد حاضر هستند و اشکال‌هایی که متوجه حضور کلی‌ها در زمان و مکان است، ناشی از خلط احکام جزئی‌ها با کلی‌ها است.

دفاع از دیدگاه دکارتیِ علیت ذهنی - بدنی، با توجه به یافته‌های امروزۀ عصب‌شناسان از مغز انسان و همچنین انتقادهایِ جدیِ فلسفی‌ به آن، به نظر دشوار می‌رسد. باوجود‌ این، جاناتان لو می­کوشد، با بازبینی در برخی از مفروضات دکارت و نیز ارائۀ طرحی نوین از علیت ذهنی - بدنی، دیدگاه متفاوتی را در قالب دوگانه‌انگاری جوهری ارائه کند. در این مقاله برآنیم تا برتری دیدگاه وی را نسبت به تقریر دکارتی نشان دهیم. به این منظور، در ابتدا اهم مشکلات پیش‌روی دوگانه‌انگاری جوهری، اعم از مسئلۀ ارتباط علّی، مسئلۀ جفت‌شدن و مسئلۀ بستار علّی، را توضیح خواهیم داد. سپس نشان می­دهیم که جاناتان لو، با تجدیدنظر در برخی از مفروضات دکارتی، مسئلۀ ارتباط علّی و مسئلۀ جفت‌شدن را حل می‌کند. همچنین توضیح خواهیم داد که لو، با توجه به جایگاه و نقشی که برای ذهن در جهان مادی قائل است، می‌تواند علاوه‌ بر تبیین حرکات ارادی انسان، طرح خود را با اصل بستار علّی نیز سازگار کند، اگرچه به نظر می‌رسد طرح او در این زمینه همچنان نیازمند شفافیت بیشتری است.

تحلیل وجود شناختی جزئی‌های انضمامی به ارتباط میان یک شیء انضمامی با صفات آن می­پردازد. دو نظریة هسته‌ای پیتر سیمونز و نظریه مقولاتی جوهر ارسطویی ازجمله نظریه‌هایی هستند که می‌توانند تبیین نسبتاً قابل‌قبولی برای سه مسئله «این‌همانی تمیز ناپذیرها»، «ضرورت‌گروی تندروانه» و «تغییر» ارائه دهند. برغم برتری‌های این دو نظریه نسبت به سایر نظریه‌های موجود، هر یک با اشکالاتی روبرو هستند. به نظر می‌رسد که نظریه ارسطویی در نشان دادن غیرقابل تحویل بودن انواع چندان موفق نیست یا دست‌کم توضیحی دراین‌باره ارائه نمی‌دهد. نظریه سیمونز نیز به نوعی به نظریه ارسطویی بازگشت می­کند. ضمن نشان دادن چالش های پیش روی هر نظریه، پیشنهاد نهایی مقاله آن است که می‌توان با الهام از نظریه سیمونز و معرفی نمودن رابطه‌ای بین کلی‌های چیستی، اصلاحی در نظریة ارسطویی پدید آورد تا بتواند از چالش تحویل‌ناپذیر بودن انواع عبور کند.

«طبیعت­گرایی» دیدگاهی است که جهان را صرفاً پدیدآمده از جواهر مادی می­داند. یکی از مهم‎ترین شاخه­های این دیدگاه در حوزه­ ذهن و بدن، دیدگاه «دوگانه­انگاری ویژگی­ها» است. بر مبنای این دیدگاه، جواهر مادی علاوه بر ویژگی­های فیزیکی، در شرایط معینی می­تواند واجد ویژگی­های ذهنی (غیرفیزیکی) نیز باشند. همبستگی بین این دو دسته ویژگی، به واسطه آموزه «وقوع تبعی منطقی جهانی» قابل تبیین است. در این نوشتار ضمن بیان دیدگاه دوگانه­انگاری ویژگی­ها می­کوشیم چالش­های پیش روی آن را مطرح کنیم. به این منظور استدلال­های «تصورپذیری زامبی» و «طیف معکوس» که علیه دیدگاه مورد بحث­اند، بیان می­شوند و نشان داده می­شود که اگرچه این استدلال­ها نمی­توانند چالشی برای رویکرد «یگانه­انگاری راسلیِ» دیدگاهِ دوگانه­انگاری ویژگی­ها به شمار آیند، همچنان می­توان نشان داد که دوگانه­انگاری ویژگی­ها در هر دو شکل راسلی و غیرراسلی آن، به «شبه­پدیدارانگاری» می­انجامد که از یک سو دیدگاهی خلاف شهود است و از سوی دیگر می­توان شاهدی بر نادرستی آن ارائه داد.

چگونگی تأثیر اراده بر باورهای آدمی و نتایج حاصل از آن یکی از موضوعات مهم در حوزه ی معرفت شناسی باورهای دینی است که مورد بررسی اندیشمندان بسیاری قرار گرفته است. اثبات ارادی بودن باور،خواه مستقیم و خواه غیرمستقیم، به این می انجامد که انسان ها را برای باورهایشان سزاوار ارزیابی اخلاقی و ارزش گذاری وظیفه گرایانه بدانیم و از مفاهیمی همچون سرزنش، تشویق، وظیفه، التزام و توبیخ در مورد آن ها استفاده کنیم. از سوی دیگر،اثبات غیرارادی بودن باور، منجر به نفی هرگونه ارزش گذاری اخلاقی در مورد افراد خواهد شد. مبانی دو نظریه ی اخلاق باور و ایمان گرایی، بر ارادی بودن باورهای آدمی قرار گرفته است. اخلاق باور، نظریه ای است که برای نخستین باور دبلیو. کی. کلیفورد آن را مطرح کرد و ویلیام جیمز به اصلاح و بازنویسی آن پرداخت. بر اساس دیدگاه کلیفورد همیشه، همه جا و برای همه کس اشتباه است که باوری را بدون شواهد کافی اختیار کند. ایمان گرایی، دیدگاهی است که در آن باورهای دینی به طور ارادی و فارغ از وجود هر گونه شواهد و قرائن عقلانی مورد پذیرش قرار می گیرد. بر اساس نظریه ی ایمان گرایی شأن گزاره های دینی فراتر از آن است که بتوان آن را مورد ارزیابی های عقلانی قرار داد. از آن جا که ارادی بودن باور، پیش فرض هر دو نظریه ی اخلاق باور و ایمان گرایی است، رد اراده گرایی در ساحت باور، به رد هر دو نظریه ی مذکور منجر خواهد شد. این نوشتار، با نفی هرگونه اراده گرایی در ساحت باور، به نقد دو نظریه ی اخلاق باور و ایمان گرایی می پردازد.