آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سیر تدوین تاریخ حدیث اهل سنت با نگارش صحاح ستّه به اوج شکوفایی خویش رسید و در این میان کتاب «الجامع الصحیح» محمد بن اسماعیل بخاری از اهمیّت و جایگاه والایی برخوردار می باشد. با توجه به اهمیّت کتاب صحیح بخاری، در این پژوهش سعی شده است با روشی توصیفی _ تحلیلی، احادیثی از مجموعه احادیثِ صحیح بخاری در بوت? نقد و واکاوی قرار گیرد که، ابوعبدالله بخاری در مدح و ستایش صحابه کبار: علی بن أبی طالب (ع)، ابوبکر، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان، گردآورده است. بررسی این احادیث دیدگاهی نسبتاً کلی و جامع نسبت به صحت و سُقم و کیفیت احادیث «الجامع الصحیح» به دست خواهد داد. با پژوهش انجام یافته تمامی سلسله اسنادی که بخاری حدیث را بدان طرق نقل کرده است، به لحاظ علم رجال و مصطلح الحدیث مورد بررسی قرار می گیرد، همچنین حدیث به لحاظ علم فقه الحدیث، با توجه به: شرح لغات حدیث، بیان حدیث در جوامع روایی دیگر، توجه به صدر و ذیل حدیث، توجه به اضطراب روایت و... به صورت مفصّل بحث شد.

دین اسلام در راستای فراهم نمودن زندگی اجتماعی مسالمت‌آمیز و توأم با آرامش انسان، قوانینی را با نام اصول اخلاقی بیان می‌دارد. اگر چه این موضوع، مورد توجه نویسندگان مسلمان قرار گرفته است اما این نگرش به صورت تفکیکی بوده، و ارتباط این دو گزاره؛ یعنی ارزش‌های اخلاقی و امنیت اجتماعی، در این پژوهش‌ها مغفول مانده است. به نظر نگارنده با مراجعه به منابع اصیل دین اسلام، یعنی قرآن و سنت، می‌توان از وقوف به رابطه این دو موضوع، در تأمین امنیت اجتماعی بهره یافت. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی گردآمده، اصل ایمان را به عنوان پشتوانه اخلاق، و اصولی همانند اخوت، صبر، مسئولیت‌پذیری، وفای به عهد، تواضع، عدالت، احسان و نیکوکاری را نیز به عنوان اصول برجسته اخلاقی و تأثیرگذار در امنیت اجتماعی، دانسته و عمل بدانها را بهترین راهکار در ارتقای آرامش جامعه قلمداد می‌کند. کارآمدی این اصول در فراهم نمودن امنیت جامعه، منوط به تقید و پذیرش قلبی (ایمان) افراد جامعه نسبت به عمل نمودن به فرامین اخلاقی یاد شده می‌باشد.

حدود از زمره مجازاتی است که شارع مقدس در کلام خویش برای گروه خاصی از مجرمان (زناکاران، محاربان، سارقان و قاذفان) برای حفظ مصالح بشری وضع کرده است. شبهاتی برای حدّ برخی جرائم و کیفیت اجرای آن وارد شده، که مجازات وضع شده را مخالف با حقوق بشری معرفی می‌کنند. در مقابل این شبهات، علمای اسلامی خصوصاً مفسران عصری با پیامدشناسی جرائم مذکور، هدف خداوند را از وضع جزای حدود مشخص کرده و به بررسی شبهات پرداخته‌اند. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و الکترونیکی در پی بررسی ابعاد آیات حدود از منظر مفسران عصری براساس مقتضیات جامعه می‌باشد. براساس پژوهش انجام شده، حدود از جمله قوانین موثر برای بازداشتن مجرمان می‌باشد. هدف خداوند از تعیین مجازات براساس مصالح و اهداف کارآمد و مفیدی بوده که برای رعایت حقوق انسان‌ها در نظر گرفته شده است. هرگز حدود وضع شده با حقوق بشری در تناقض نمی‌باشد بلکه گاهی اوقات تنها راه حفظ حقوق انسان اجرای مجازات می‌باشد.

یکی از موضوعات شایان توجه در حوزه پژوهش‏های حدیثی، «سبب ورود» و یا به عبارتی «سبب صدور احادیث» می‏باشد. از آنجا که احادیث معصومان? در شرایط زمانی و مکانی متفاوت و با انگیزه‏ها و اهداف خاصی از زبان مبارک آنان صادر شده‏ است، فهم مراد و مقصود معصوم (علیه السلام) در این دسته از احادیث، بدون توجه به علل و عواملی که باعث صدور حدیث اززبان آن انوار مقدس گشته، بسیار سخت و چه بسا غیر ممکن است؛ بر این اساس، این نوشتار با بررسی و گردآوری احادیث دارای سبب ورود از منابع و متون حدیثی شیعه و دسته‏بندی و موضوع‏بندی علمی، به بررسی مسایل مختلف پیرامون سبب ورود حدیث و کارکردها و فواید مترتب بر آن در حوزه حدیث شیعه پرداخته است.در مواردی که حدیثی مورد استناد علمای شیعه بوده، ولی در منابع حدیثی شیعه یافت نشد، به متون حدیثی عامه مراجعه و به آن منابع استناد گردیده است. روش پژوهش در این رساله، توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‏ای و نرم‏افزاری است

مترجمان معاصر، واژه «مَوْقُوتاً» در آیه 103 سوره نساء ﴿... إِنَّ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَی الْمُؤْمِنینَ کِتاباً مَوْقُوتاً﴾ را به نحوی متفاوت از همدیگر ترجمه کرده­اند. این کلمه در برخی ترجمه‌ها به معنای «وقت‌هاى معین نماز» و در دیگر ترجمه‌ها به معنای «واجب یا لازم و ثابت بودن نماز» آمده است. برخی از این ترجمه‌ها، بر مبنای ظاهر الفاظ آیه و بدون توجه به قرائن دیگر مانند سیاق و روایات معتبر انجام گرفته و مراد اصلی خداوند به طور دقیق منتقل نشده است؛ چنانکه روایات قابل توجهی از معصومان (ع) نیز معنای دیگری برای آیه شریفه بیان نموده‌اند. در نوشتار حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته، میزان تطابق ترجمه‌های معاصر در ترجمه این واژه با بیان اهل‌بیت (ع)، یعنی آگاهان به مراد واقعی خداوند، ارزیابی شده و در نهایت، ترجمه دوم سازگارتر با روایات تشخیص داده می­شود. در همین راستا، نقش کلام معصومان (ع) در تشیخص ترجمه صحیح قرآن مجید نمایان می‌گردد.

الهیات قرآن بیش از هرچیز بر یگانگی خداوند تکیه کرده است و شعار نخستین قرآن کریم «لا إله إلا الله» می باشد. شعاری که چندین بار درقرآن تکرار شده و اولین سخن پیامبر(ص) کلمه توحید واخلاص می باشد.اصل توحیدیک امرالهی است که خداوند توسط همه پیامبران خود،کلّ بشر را به توحید و یگانگی وپرستش خود فرا خوانده است.توحید به معنای یکتا دانستن و یکتا شمردن خدا آمده است. برای وجود چنین خدای بی همتایی نشانه هایی وجود دارد. علاوه بر فطرت انسانی، براهینی در آفاق ( عالم خارج از انسان) و انفس(عالم درون انسان)، می توان یافت که دلیلی آشکار است بر وجود او. مثلاً نظم موجود در آفرینش آسمان و زمین و آفرینش شب وروز وخورشیدوماه وستارگان وکوهها و دریاها و ... و آفرینش آدم از خاک واختلاف زبان ورنگهاو... و هزاران موارد دیگری که هرکدام به تنهایی دلیلی است محکم بر وجود خداوند. لذا این پژوهش درپنج فصل به بررسی مسأله توحید از نگاه شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی که از مفسران شیعی به حساب می آیند، پرداخته شده است.فصل اوّل: شامل کلّیاتی درمقوله توحید «مقدمه، تعریف مسأله، اهمیت وجایگاه توحید، پیشینه، حدود، طرح سوالات اصلی وفرعی، فرضیات، اهداف وروش پژوهش، مشکلات، مطرح گردیده است.درفصل دوم: مبانی نظری تحقیق شامل زندگی نامه شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی وتفاسیرآنها سپس ادبیات تحقیق شامل واژه شناسی توحید،معنای لغوی واصطلاحی توحید،اقسام ومراتب توحید،ادله توحید،مطرح گردیده وسپس معنای توحید از دیدگاه صاحب مجمع البیان والمیزان به طور جداگانه مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. فصل سوم:که به نشانه های توحید درقرآن اختصاص دارد به دو دسته ازآیات خداوند(آیات آفاقی وآیات انفسی) اشاره شده است که در هر قسم از این آیات، نویسنده نشانه های خدا را نام برده و به آیات قرآن هم استشهاد کرده ودرذیل هرآیه، نظر شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی به طور جداگانه شرح داده شده است. درفصل چهارم: که به آثار وموانع توحید درقرآن اختصاص دارد، ابتدا به آثارتوحید پرداخته ودر قسمت بعد به موانع توحید اشاره شده است. همچنین درذیل هرآیه نظرشیخ طبرسی وعلامه طباطبایی آورده شده است. و فصل پایانی(فصل پنجم): نویسنده از مجموع چند فصل نتیجه کلی را ارائه می دهد . بنابراین توحید اگر به معنای اصیل اسلامی آن مورد بررسی قرار گیرد به صورت مسأله ای ریشه دار جلوه می کند که نه تنها در سرلوحه امور اعتقادی قرار گرفته است بلکه در تمام برنامه های زندگی موثر است . بنابراین اعتقاد به توحید ضامن سعادت انسان در دنیا و آخرت می باشد.

ابو محمد اسماعیل بن عبد الرحمن بن ابی کریمه معروف به سُدّی کبیر، از مفسران امامیّه و از اصحاب سه تن از ائمه اطهار؛ حضرت سجاد، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام به شمار می‌رود. سدّی از جمله تابعین و تریبت شدگان مدرسه کوفه است که علاوه بر تفسیر، عالم به حدیث و آشنا به وقایع و حوادث تاریخی بوده است. وی درعلم قرائتنیز صاحب نظر بوده است. او را در تفسیر می‌توان در ردیف مجاهد و قتاده به شمار آورد. توجه فریقین، مخصوصاً مفسّرین اهل سنّتبه تفسیر او، یکی از وجوه برجسته این مفسّر بزرگ شیعی است تا آنجا که سیوطی، تفسیر او را بهترین تفسیر دانسته است. عموم علمای عامه، سدّی را صدوقو موثّق می‌دانند؛ امّا از دیدگاه رجالی شیعه، وی مجهول الحال است. سُدّی در تفسیر خود از روش‌های تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن با سنت، تفسیر قرآن با نظر صحابه، تفسیر قرآن با نظر تابعین و تفسیر قرآن با عقل و اجتهاد خویش بهره برده است. در این تحقیق ابتدا، زندگی و شخصیت سُدّی کبیر و مبانی، اصول و روش تفسیری وی با استفاده از منابع مختلف رجالی، حدیثی و تفسیری مورد کنکاش و تحلیل قرار گرفته و سپس به جمع‌آوری و بررسی آراء تفسیری او که مورد عنایت دو مفسّر بزرگ عالم تشیّع؛ علامه طباطبایی و امین الاسلام طبرسی بوده پرداخته شده است.تحقیق حاضر در یک مقدمه و پنج فصل تنظیم و تدوین گردیده است.

بهره گیری ازقرآن مجید و رهنمود گرفتن از این پیام الهی در گرو فهم دقیق و صحیح آیات آن است. برخی از آیات قرآن برای هم? آشنایان به زبان عربی قابل فهم است و برخی از آیات با تدبر و دقت قابل فهم می شوند؛ در مقابل بعضی از آیات وجود دارد که نیازمند توضیح و تفسیر افرادی است که به هم? معانی و معارف قرآن کریم و ظاهر و باطن آن آگاه بوده و توان تفسیر هم? معانی و معارف واقعی آیات را داشته و در فهم معانی قرآن و تفسیر آن از هر خطا واشتباهی مصون باشند و مصداق این گروه جز اهل بیت عصمت وطهارت (علیهم السلام) که ثقل اصغرقرآن به شمار می آیند، نمی باشند. لذا تفسیر این گروه عیناً همان معنایی است که خدای متعال قصد کرده است.با این وصف می توان گفت روایات تفسیری معصومین (علیهم السلام) (که همان سنت است)، بهترین منبع تفسیری است که در فهم مراد پروردگار می توان از آن کمک گرفت. به همین علت است که مشاهده می شود بسیاری از روایات تفسیری منسوب به آنان در تفاسیر روایی جمع آوری شده است، ولی چون آمیخته به روایات ضعیف است برای استفاده از آن تحقیق و بررسی لازم است. هدف اصلی نگارنده در این پژوهش بیان جایگاه سنت در فهم آیات سوره مائده و بررسی دلالی روایات تبیین کننده فهم قرآن است.

بر اساس روایات، معرفت و عمل یک حقیقت واحده و مبنای حیات انسانی و ایمانی شمرده شده‌‌اند. معرفت، گام اول در عبودیت و تحقق عمل صالح و عمل صالح در بستر ایمان و عبودیت، عامل ازدیاد و تکامل معرفت می‌باشد. در لسان روایات، تفکیک و جدا دانستن‌ معرفت و عمل از همدیگر، گمراهی آشکار می‌باشد؛ چراکه این دو عنصر به طور کامل در ایجاد و بقا به هم وابسته‌اند و وجود هر یک بدون دیگری، نه تنها ارزش و حقیقتی ندارد و مقبول درگاه الهی نیست؛ بلکه گمراه‌کننده و آسیب‌زا نیز می‌باشد.