آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«وجوه» و «نظائر» یکی از شاخه های علوم قرآن است که نخست به گونۀ پراکنده در میان تفاسیر می آمد و پس از چندی نگاشته هایی ویژۀ این رشته سامان گرفت. نویسندگان در این نگاشته ها که کمابیش آن را وجوه و نظائر می نامیدند، الفاظ دارای چند معنا و معانی آن ها، و الفاظ هم معنا را گرد می آوردند؛ اما هیچ یک مراد خود را از وجوه و نظائر روشن نکردند یا اگر چنین کردند، آیندگان بدان راه نبردند. بدین روی آیندگان دربارۀ مراد این نگارندگان از وجوه و نظائر، دچار دودستگی شدند و باز از آنجا که تعریف دستۀ دوم که سیوطی نامورترین چهرۀ آن هاست، درست برداشت نشد، این دودستگی به چنددستگی تبدیل شد. اینک خوانندۀ امروزین با شماری از تعریف ها و برداشت های گونه گون و ناساز روبه روست و برایش روشن نیست که کدام درست است و کدام نادرست. این جستار به روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به روشنگری در این باره پرداخته و تعریف درست وجوه و نظائر را روشن ساخته است و آن، این است که وجوه، معانیِ قرآنیِ لفظ دارای بیش از یک معناست و نظائر، الفاظ هم معنا در قرآن.

شناسایی قواعد تفسیر لغوی به معنای راهکارهای ضابطه‌مند در معناشناسی واژه‌های قرآن کریم، ضرورتی است که با توجه به پیش‌فرض‌های مفسر و برخی نقائص در عملکرد لغویان، در نظر داشتن آن در فرایند تفسیر نتایج شگرفی به دنبال دارد. در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی، قواعد از کتب تفسیری و لغوی استخراج و بررسی شده‌اند. مهم ترین این قواعد عبارتند از: کاربرد غالب ، تقدیم معنای شرعی بر عرفی و لغوی، عدم اعتماد به مجرد لغت، تقدم اقوال مفسران متقدم بر لغویان. یافته‌ها نشان می‌دهد که توجه به همه قواعد، منابع و قرائن در تفسیر لغوی تأثیرگذار هستند و مجرد لغت کارآیی ندارد. این قواعد با اصول ادبی و واژه‌شناسی منطبق بوده و با اجرای آن، مفاهیم و مدالیل قرآنی همیشه قابل استفاده خواهند بود. به منظور شناسایی قواعد تفسیر لغوی از نتایج به دست آمده در این پژوهش استفاده شود.

چکیده:برجسته کردن یاران و صحابه بزرگوار پیامبر اسلام (ص) یکی از راه های ترویج دین و نشر اسلام است، یکی از این یاران سلمان فارسی است که در علم و تقوی بی نظیر و در عبادت و شجاعت بی بدیل بود. این پژوهش که به شیوه توصیفی تحلیلی سازمان یافته است، این هدف را پی می گیرد که این صحابه برجسته را از دیدگاه قرآن و روایات معرفی و جایگاه او را در میان علمای فریقین بیان کند، و احادیث مرتبط با او را ارزیابی نماید. احادیث منقول از سلمان فارسی در موضوعات مختلفی از جمله: توحید و امامت، فقهی، تفسیری، اخلاقی، تاریخی و نوادر طبقه بندی می شوند. بیشترین احادیث وارده از وی در زمینه توحید و امامت و پیرامون جانشینی امام علی (ع) می باشند، با کم بودن روایات فقهی و تفسیری وی معلوم می شود که وی دارای چهره فقهی نبوده و به عنوان مفسر به وی نیز نگریسته نمی شده است.

ترجمه‌هایی که نسبت به قرآن‌حکیم انجام گرفته، خالی از خطا و اختلاف نیستند؛ و از آنجایی که این کتاب عزیز الهی با این‌گونه اشتباه‌ها و اختلاف‌ها مناسبتی ندارد، اهمیت لزوم ترجمه صحیح بیشتر مشخص می‌گردد. بی‌تردید روایات معتبر اهل‌بیت (علیهم‌السلام) معیار مفید و ارزشمندی در این رابطه به شمار می‌روند، چرا که معلّم کتاب بهتر از دیگران می‌تواند بیانگر محتوای آن باشد. به بیان دیگر، به دلیل ارتباط عمیق و ناگسستنی عترت طیّبه با کتاب الهی -آن‌طورکه در حدیث ثقلین به عنوان عدم جدایی این دو ثقل ارزشمند منعکس شده-، آن چیزی هم که به قرآن‌کریم مرتبط می‌شود -از قبیل تفسیر یا ترجمه- روا نیست که با سخنان اهل‌بیت (علیهم‌السلام) مخالفت کند، چنانکه بین خود آن دو مخالفتی نیست. اما با وجود اهمیت موقعیت اهل‌بیت عصمت (علیهم‌السلام) و احادیث معتبرشان نسبت به قرآن‌مجید، اثر مستقلی در میان پژوهش‌های پیرامون بررسی ترجمه‌های قرآن‌کریم بر این اساس صورت نگرفته است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که نقش روایات معصومان (علیهم‌السلام) در ترجمه صحیح قرآن چگونه است؟ در این رساله، که به روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته، ضمن بررسی هجده ترجمه مشهور معاصر از قرآن‌کریم، تلاش شده تا نقش مذکور نمایانده شود، و این خود می‌تواند گامی ‌جهت کمک به مترجمان قرآن‌کریم برای ارائه ترجمه‌ای دقیق‌تر باشد. برای دستیابی به این هدف، ابتدا آیاتی از پنج جزء اول قرآن‌مجید که اختلاف قابل توجهی در ترجمه آنها میان مترجمان وجود داشت، گزینش شده و سپس بر مبنای روایات معتمد معصومان (علیهم‌السلام) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. از آن جهت که اصل مبحث حاضر، بیان نقش روایات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در ترجمه صحیح قرآن است، احراز اعتبار روایات ایشان ضروری می‌نماید؛ ازاین‌رو، بحثی پیرامون حجیت روایات تفسیری نیز ارائه شده است. عمده نتایج حاصل شده از پژوهش حاضر از این قرار است که: استناد به کلام اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در ترجمه قرآن‌کریم نه تنها منعی ندارد، بلکه مهمترین ملاک در این زمینه هستند و حتی باید گفت، جایز نیست ترجمه‌ای مخالف و معارض با بیان مبیّنان حقیقی کلام الهی باشد. همچنین در برخی ترجمه‌های قرآن‌مجید، اختلاف‌ها و اشتباه‌های قابل توجهی مشاهده گردید که با میزان روایات معتبر اهل‌بیت (علیهم‌السلام) سنجیده شد، و موارد سازگار با کلام معصومان (علیهم‌السلام) به عنوان مراد واقعی آیات کریمه معرفی گردید.

رساله حاضر در هفت فصل به بررسی نظریه گلدزیهر در زمینه وجود تعارض در قرآن پرداخته است. فصل اول، کلیات: زندگی نامه گلدزیهر، شرق و شرق شناسی؛ فصل دوم، پیشینه بحث: شیوه های تخریب و تشکیک در قرآن از سوی مخالفان، دفاع قرآن از خود، برخی از کتب در زمینه تنزیه قرآن از تناقض؛ فصل سوم، قرآن در نگاه گلدزیهر؛ فصل چهارم، ادله گلدزیهر در تعارض نصوص قرآن کریم؛ فصل پنجم، رعایت مقتضای حال در آیات و سور مکی و مدنی؛ فصل ششم، بررسی آیات متعارض نما و علل توهم تعارض در آنها؛ فصل هفتم، قانون در تعارض آیات و علل اشتباه گلدزیهر.

نقل به معنا یکی از موضوعات کاربردی در علوم حدیث و اصول فقه می باشد . نقل به معنا؛ یعنی بیان کلام معصوم علیه السلام با الفاطی دیگر یا ساختاری مشابه با رعایت اصل معنا و لذا نقل به معنای کلام معصوم با الفاظی دیگر به شرطی که مخلّ به معنا نباشد، مورد توافق اکثریت محدثان وعلمای فقه واصول است .موافقان به ادله ای چون؛سیره ی صحابه وتابعان ، سیره ی عقلاء، عسر وحرج در نقل الفاظ واز همه مهمتر جواز نقل به معنا از سوی معصومین علیه السلام اشاره کردعه اند .با وجود جوازآن ، این پدیده پیامدها و افات بسیاری را در فهم حدیث بوجود آورده است و نیز فصاحت وبلاغت کلام معصوم علیه السلام را خدشه دار نمود .دراین رساله ضمن تبیین نقل به معنا و بیان ارتباط آن با تحریف ، وضع و تقطیع ، تلاش شده رواج و عدم رواج آن را با تتبع در پیشینه ی تاریخی موضوع ، اثبات نموده و به شاخصه ها و ملاکهای تشخیص آن پرداخته و سرانجام پیامدهای مثبت ومنفی آن را از جهت بلاغی و فقه الحدیثی بررسی کند.

مسأله امامت یکی از مسائل مهمی است که در جهان اسلام بعد از رحلت رسول اکرم (ص) سبب ظهور شکاف میان مسلمین گردید. در خصوص جانشین پیامبر (ص)، و وجوب تعیین امام، بین شیعه و سنی اختلافی نیست، ولی در نوع وجوب و شیوه‌ی تعیین امام، اختلاف نظر وجود دارد. امامیه، امامت را از اصول مهم اعتقادی دانسته و معتقد است که نصب امام بر خداوند متعال واجب است که راه شناخت آن هم با توجه با کتاب و سنت روشن می‌شود و امامت جایگاه رفیعی نزد شیعه دارد که وجود صفاتی چون عصمت را در امام شرط کرده‌اند، اما اهل سنت به ویژه آلوسی، نصب امام را به حکم شرع بر مردم واجب دانسته، ولی وجود صفاتی چون عصمت را در امام لازم نمی‌دانند. مقوله امامت اگر چه در مباحث اعتقادی و کلامی دارای قدمتی دیرینه است، اما همیشه یکی از مهم‌ترین و چالش بر انگیز‌ترین مباحث کلامی در بین متکلمان و مفسران اسلامی است. و چون مهم‌ترین آیات قرآن مورد استناد امامیه در اثبات اصل امامت و جانشینی پیامبر (ص)، آیات ولایت، تبلیغ، اکمال، تطهیر، مودت و مباهله می‌باشند و بیشتر اشکالات از طرف اهل سنت در مورد امامت در رابطه با این آیات وارد شده است، در این پژوهش محقق با مراجعه به منابع تفسیری با روش توصیفی _ تحلیلی سعی می‌نماید که به بررسی مسأله امامت از نظر آلوسی در تفسیر روح المعانی و علامه طباطبایی در تفسیر المیزان پرداخته، دیدگاه‌های این دو مفسر بزرگ از شیعه و اهل سنت را مورد ارزیابی قرار دهد.

از دیدگاه ویلیام تسدال گفت‌وگوی میان هابیل و قابیل در آیات 27-32 سورۀ مائده، به اشکال مختلف در ترگوم جاناتان و اورشلیم بیان شده است. همچنین وی بر این باور است صحنۀ تدفین هابیل در قرآن، در کتاب پیرقه ربی الیعزر نیز آمده و آیۀ 32 سورۀ مائده، تقریباً ترجمۀ تحت‌اللفظی فرازی از متن میشناه سَنهِدرین از کتاب تلمود است. مقالۀ پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته، در پی آن است تا پس از بررسیِ دقیق زمان تاریخ‌گذاری آثار فوق، به نقد و ارزیابی دیدگاه تسدال در مورد اقتباس آیات یادشده از محتوای کتب مذکور بپردازد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نظریۀ تأثیرپذیری پیامبر (ص) از آموزگاران یهودی، احتمال نسنجیده و شاذی است که از عدم تسلط کافی تسدال بر متون روایی و تاریخی مسلمانان حکایت دارد. همچنین منابعی را که او ادعا می‌کند اساس آیات فوق قرار گرفته، در زمان پیامبر (ص) مطرح نبوده و تاریخ‌گذاری برخی از آنها پایه و اساس روشنی ندارد. در آیۀ 32 سورۀ مائده نیز قرآن مفهومی فراتر، عام‌تر و عمیق‌تر از آنچه که میشناه سنهدرین بدان اشاره نموده، بیان فرموده است و با دیدگاه مد نظر تسدال همخوانی ندارد.

از جمله آیاتی که آراء و نظرهای گوناگونی نزد مفسران درباره آن ارائه شده است، آیات ابتدایی سوره إسراء پیرامون دو فساد بنی‌إسرائیل در زمین است. درباره اینکه دو فساد بنی‌إسرائیل چه بوده یا چه خواهد بود و اینکه چه کسانی مصادیق این دو وعده الهی هستند و چه کسانی نابودکننده این فساد در هر مرتبه می‌باشند، دیدگاه‌های متفاوت و فراوانی مشاهده می‌گردد. این مقاله در ابتدا تفاسیر و مصادیق مختلف در ذیل این آیات را بیان کرده و پس از بررسی مصادیق یادشده، در پایان با بیان شروط تحقق این دو وعده الهی و با استفاده از نظریه عدم ترادف در ترکیب وصفی «عباداً لنا» و ذکر أحادیثی از ائمه أطهار^ و تطبیق این روایات با حوادث و وقایع روز، بیان شده است که هم‌اکنون در زمان تحقق وعده نخست قرار داشته و وعده دوم هم‌زمان با ظهور امام عصر# محقق خواهد گشت.