آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سید کاظم رشتی از علمای بزرگ شیخیه و شاگرد و مفسر آراء شیخ احمد احسایی مؤسس طریقۀ شیخیه است. او پس از احسایی کرسی تدریس را به دست گرفت و دومین رهبر مکتب شیخیه بود. پس از وی چند تن شاگردان و پیروانش ادعای نیابت کردند از جمله حاج محمد کریم خان و ملاحسن میرزای گوهر و نیز محمدعلی باب مؤسس بابیه اشاره کرد. سید کاظم رشتی بر مبانی اعتقادات شیخیه چیزی نیفزود، بلکه به عنوان شارح و مفسر، از اقوال شیخ احمد احسایی دفاع میکرد و در بسط تعالیم او جزئیات تازه ای به میان آورد. وی بیش از احسایی، مفاهیم عرفانی و باطنی را در توضیح عوالم و اطوار وجود به کار گفت و آنها را با بحث از مقامات انبیا و امامان درآمیخت. نمونه ای از پرداختن او به جزئیات دور از ذهن و تعبیرها و نامهای غریب، در وصف او از شهر علم مشهود است. در باب معاد که از آراء پرمناقشه احسایی بود، کوشید تا رأی خاص او را در پرتو اعتقاد به جسمانی بودن معاد، تأویل و تفسیر کند. رشتی به پیروی از عقیده خاص استادش، جایگاهی از سببیت و قیومیت را به پیامبر نسبت میدهد. و اهل بیت علیهم السلام را وارثان شئون آن حضرت در اکوان و اعیان و همه قوای ظاهر و باطن در مراتب مختلف تکوین به شمار می آورد. از دیدگاه او، در انتقال این ولایت تفاوتی میان تشریع و تکوین نیست، همچنانکه صاحب این مقام از ید مبسوطی در تخصیص نعمتها و تقدیر امور خلایق برخوردار است. اعتقاد به ضرورت حضور ناطقی در هر عصر که نخستین بار شیخ احمد احسایی به آن اشاره هایی کرده بود، در آثار سید کاظم رشتی صراحت بیشتری می یابد. وی مراتبی از برگزیدگان خداوند را، با تعابیری مناسب اندیشه تصوف، برمیشمارد که طبقه ای از ایشان در دوران غیبت امام، حامل علوم و اسرار او و نیز واسطه فیض میان او و سایر مردم اند. در شرح القصیده او، بر اساس روایتی درباره ظهور سرآمدی در رأس هر سده، شیخ احسایی با تأویل اسم احمد، به تلویح، صاحب ریاست سده سیزدهم و مبین احکام ظاهری و باطنی معرفی شده است. تأکید بر حضور نایب خاص در عصر غیبت امام عصر، واکنش برخی علما را برانگیخت و او را به نوعی انحراف از اصول تشیع متهم کردند. پافشاری سید کاظم بر نزدیک بودن ظهور موعود و اینکه او شاید از همین رو جانشینی برای خود برنگزیده بود. زمینه را برای ادعای بابیت سید علی محمد شیرازی معروف به باب هموار ساخت و نخستین گروندگان به او همین گروه از شیخیه بودند. بابیان و سپس بهائیان میپنداشتند که خود سید کاظم در نوشته ها و گفته هایش به ظهور باب و بهاء الله اشاره کرده است.

از دیرباز مسائلی مانند معاد جسمانی، معراج جسمانی پیامبر، غیبت و امکان طول عمر امام زمان در بین اندیشوران مطرح بوده و نظراتی برای توجیه این باورها بیان شده است. از جمله نظرات احمد احسائی، که فرقه شیخیه منتسب به اوست، در این خصوص مطرح است. رهبران بابیت و بهائیت، به ویژه علی محمد شیرازی که از باورهای شیخیه متأثر بودند، با پر رنگ کردن مسائلی مانند رکن رابع یا مهدویت نوعی با تأثیر از نظریه جسد هورقلیایی شیخ احمد، ابتدا مدعی نیابت، سپس مهدویت و در نهایت، پیامبری شدند. از این رو، میتوان یکی از زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت را تأثیر پذیری از عقاید شیخیه دانست. این مقاله با رویکرد تحلیلی با هدف شناسایی بستر های پیدایش بابیت و بهائیت تدوین یافته است.

کتاب محاکمه و بررسی در عقاید و آداب و تاریخ باب وبهاء ، شامل جستارهایی است که در شناخت عقاید و افکار بهاییان که گاه رنگ و روی تاریخی هم به خود می گیرد . نویسنده در نگارش این کتاب فقط از کتابها و نوشته های خود با بیان و بهاییان به عنوان مدرک استفاده کرده و در تألیف کتاب از نزدیک به هفتاد کتاب گروه یاد شده بهره برده است . او در آغازین جلد کتاب ده اصل کلی و اساسی را که دین مقدس اسلام بر آنها استوار است ، مورد بحث و بررسی قرار داده تا با اثبات آنها تزلزل فرقه های ساختگی را عیان سازد . در جلد دوم ، تاریخ و آداب فردی و احکام و حدود مسلک باب و بها نقل شده است . جلد سوم نیز علاوه بر مباحثی درباره توحید و نبوت ، به مباحث اجتماعی و فقهی فرقه یاد شده اختصاص دارد . این کتاب در سه جلد ، به همت مرکز نشر آثار علامه مصطفوی در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است .

کتاب «قراءة في وثائق البهائية» نوشته عائشة عبدالرحمن بنت شاطی، کتابی در باب بابیگری و بهاییگری است که در آن به نقد و بررسی دفاعیه و ردیه ها در این خصوص پرداخته شده است. همچنین تاریخ بهاییگری در کشور مصر نیز در این کتاب مورد تحلیل قرار گرفته است. بابیت و بهاییت در واقع به دنبال علم کردن نايب خاص جعلی براي امام زمان (ع) بودند تا از اين طريق بتوانند نفوذ مراجع تقليد و فقها را در ميان مردم بی اثر کنند. بدين منظور طلبه ای کم سواد از مکتب شيخيه به نام ميرزا علي محمد شيرازی را شناسایی و توانستند وی را تشويق کنند تا در سال 1260 هجری قمري خود را باب زمان (عج) بنامد. سپس او را به ادعاهای ديگری از جمله ادعای امام زمانی، نبوت و پيامبری و حتی ادعای خدايی وادار کردند. بدين وسيله آنها موفق شدند مردم رنج ديده و جنگ زده و شکست خورده را به جان هم اندازد و سرانجام فرقه بابيه و سپس بهائيه را به وجود آورند. فصل اول کتاب درباره بابیه و بهائیه است که در آن به زندگی علی محمد باب (سید علی محمد شیرازی) در شیراز اشاره شده است. در ادامه در چند دوره جریان بهائیه مطالعه و بررسی شده است، ابتدا حسین فارسی مازندرانی و نقش او در این جریان مورد بررسی قرار گرفته. سپس به عباس افندی و شوقی افندی نزد بهائیان پرداخته شده است. عباس افندی فرزند ارشد بهاءالله -بنیانگذار بهائیت- که به نام عبدالبهاء شناخته شده‌ است. سومین شخصیت محوری بهائیت است که پدرش، بهاءالله نوزده سال پیش از مرگش، آنچنانکه در کتاب اقدس و نیز در کتاب عهدی اشاره کرده‌ است، وی را به مقام جانشین، مبیّن و مفسر بهائیت برگزید. فصل دوم کتاب البهائیة فی الغزو الفکری بوده و سیر فکری بهائیان را بررسی کرده است که شامل البهائیة الصریحة، البهائیة الجدیدة است. عنوان فصل سوم کتاب الحدیث و السنة است که در آن بهائیه در قرآن و حدیث و سنت بررسی شده است. خاتمه کتاب نیز وصیة الی امتی است.

کتاب با گرایش جانبدارانه و مدافعانه توسط تعدادی از بهائیان و بدون ذکر نام مولفین تالیف گردیده، و در پی اسطوره سازی از قرة العین برای خواننده عرب است. به عنوان مثال به الحیاة مراجعه کنید: http://www.alhayat.com/details/579732

مهدویت و حقایق مرتبط به آن، گاهی دست آویز اقشار فرصت طلب قرار می‌گرفت. بابیه از جمله آن‌ها بود؛ فرقه‌ای انحرافی كه در دوران قاجار به رهبری علی محمد باب شكل گرفت. باب، برای خود، افرادی را به عنوان یاران اصلی‌اش در انتشار این مسلك برگزید. یكی از آن‌ها زنی به نام قره العین، از خاندان علم و اجتهاد بود.كه جایگاه و نقش مؤثری در فرقه بابیه داشته است. قرة العین با صدور دستورقتل عموی خود ـ یعنی مجتهد معروف محمد تقی برغانی ـ و مشاركت درقتل او، نیز با شركت در برخی جنگ‌های بابیه مثل واقعه طبرسی و تبلیغ بی‌رویه مرام علی محمد و از همه مهمتر با اعلام دوران فترت و نسخ دین اسلام و اعلام و اظهار كشف حجاب، نقش‌های مؤثری در ترویج فرقه بابیه و انحرافات آن، ایفا كرد.

در این مقاله سهم و جایگاه تفکرات و اندیشه های فرقه شیخیه در ظهور بابیه مورد بررسی قرار می گیرد. کوشش این مقاله بر آن است که با تکیه بر منابع اصلی شیخیه، خصوصا شیخ احمد احسایی، تأثیر این اندیشه ها را بر پیدایش جنبش بابیه نشان دهد. از این رو نخست، به طور اجمال، اصول و مبانی مکتب شیخی معرفی می شود و سپس سهم این اندیشه ها در تکون جنبش بابیه مورد بررسی قرار می گیرد.