آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

از بنیادی‌ترین موضوعات در عقیده راهنماشناسی، باور به عصمت پیامبران است، با این وجود روایاتی- که مقدار آن‌ها نیز اندک نیست- در آثار فریقین انعکاس یافته است که لازمه پذیرش آن‌ها، خدشه دار شدن عقیده عصمت پیامبران الهی است. اگرچه پاره‌ای از این روایات را عالمان و پژوهشگران از نظر سند و متن نقد کرده‌اند، اما همچنان پاره‌ای دیگر از روایات بلا تکلیف مانده‌اند. از جمله چند روایتی است که برابر با مفاد آن‌ها حضرت یوسف (ع) به هنگام ملاقات پدرش یعقوب (ع) تحت تأثیر عظمت زمامداریش از مرکب فرود نیامد و خداوند با خارج کردن نور نبوت از دودمانش، او را تنبیه کرد. برخی از شارحان روایات نیز در صدد توجیه این روایات برآمده و رفتار یوسف (ع) را بر ترک اولی حمل کرده‌اند. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی تمام روایات از مصادر اولیه- که در کتاب‌هایی چون کافی، علل الشرایع و امالی گزارش شده- گردآوری گردیده است و آن‌گاه به بررسی اسناد و محتوایی آن‌ها پرداخته است. نتایج تحقیق در بررسی سندی از ضعف اسناد تمام روایات حکایت دارد و در بررسی محتوایی تعارض آن‌ها با دلایل نقلی و عقلی را نشان می‌دهد.

مذاهب کلامی مختلف، با توجه به اعتقادی که به عصمت انبیا: دارند، در بحث داستان‌های انبیا در قرآن، به تفسیر و تأویل آیات می‌پردازند. مفسران شیعه نیز با پیروی از آموزه‌های اهل بیت: با مبنا قرار دادن عصمت تام انبیا همین شیوه را پیش گرفته‌اند. از این رو، بیشتر برای آیاتی که در ظاهر، عصمت پیامبران را مخدوش می‌کند، تفسیری‌ را برگزیده‌اند که بر استواری‌ مقام عصمت انبیای الهی گزندی نرساند. آیه 24 سوره یوسف در شمار چنین آیاتی است که مفسران به گستردگی در تفسیر آن و تبیین مراد از «همّ» یوسف7 در آن اختلاف کرده‌اند. پاره‌ای از این تفاسیر _ که بعضی به روایاتی نا‌استوار مستند است _ با خدشه‌دار کردن عصمت یوسف7، از جنبه کلامی، در خور نقد است و برخی دیگر، به لحاظ تخصیص دو متعلق متفاوت به دو «همّ» به کار رفته در این آیه و یا ناسازگاری‌ با سیاق آیات و هم‌چنین نوع کاربرد «لو لا»، به دست نقد ادبی سپرده شده‌اند. در این معرکه آرا، رسیدن به تبیینی‌ قابل قبول از این آیات دشوار شده است، اما از ورای این سخنان، به نظر می‌رسد یکی از روایات، راهنمایی کارگشا برای نزدیک شدن به حقیقت باشد.

شیرین شفایی در مقاله «به سوی هرمنوتیک بین­الالهیاتی؛ مطالعه موردی خوانش از داستان‌های یوسف» قصد دارد از طریق تفسیر بینامتنی قرآن و کتاب مقدس تأثیر دو مقوله الهیاتی وحی و نبوت بر داستان حضرت یوسفG در این دو کتاب و خوانش پیروان اسلام و یهود از آن را بررسی کند. به اعتقاد وی از آنجا که داستان یوسفG در کتاب مقدس تکوینی الهی_ بشری است در بازتاب جنبه­های انسانی داستان این پیامبر الهی قوی­تر بوده و چون داستان یوسفG در قرآن حاصل وحی مستقیم خداوند است، جنبه­های الهی قصه وی را بهتر بازتاب داده است. ازاین‌رو با کنار هم قرار دادن این دو متن مقدس می­توان هر دو جنبه الهی و بشری این ماجرا را بهتر درک کرد. از سوی دیگر در نگاه وی مسلمانان با تحمیل آموزه عصمت انبیاء بر متن قرآن کریم یوسفG را از جایگاه بشری خارج ساخته و او را همچون یک فرشته تصور کردند. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-انتقادی به نقد آراء وی پرداخته و در نهایت مشخص شده که مهم­ترین آسیب­های پژوهش وی اطلاعات نادرست درباره کتاب مقدس، عدم نگاه کل­نگر به آیات قرآن و برداشت غیرصحیح از آموزه عصمت انبیاء می­باشد.

با عنایت به اینکه کاربست نظریه‌های جدید زبان‌شناسی در تحلیل متون دینی، افق‌های جدیدی را در برابر پژوهشگران هر دو حوزه قرار می‌دهد، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی، بر اساس نظریه جان سرل، کنش‌های گفتاری را در داستان حضرت یوسف(ع)، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. نتایج، نشان از آن دارد که نظریه مذکور می‌تواند لایه-های عمیق‌تری از آیات قرآن کریم را آشکار سازد و از گزاره‌ها و اسلوب‌های شایع در قرآن با توجّه به سیاق و بافت آیات، معانی متعدّدی را برداشت کرد. از میان کنش‌های پنجگانه سرل، کنش‌های اظهاری و ترغیبی از بسامد بالاتری برخوردارند. علّت این بسامد بالا که بیشتر به صورت کاربرد غیرمستقیم و استفاده از معانی ثانوی استفهام، امر و نهی و نیز استفاده از جملات خبری به جای انشائی جلوه‌گری کرده است، نشان دادن عنایت ویژه خداوند متعال به بندگان مخلص خود، ترغیب و تشویق مخاطب به تفکّر عمیق در دین با عبرت گرفتن از حوادث این داستان و درک عقلایی داشتن از مسائل مختلف است. از نکات قابل توجّه در کنش‌های تعهّدی، عاطفی و اعلامی می‌توان به توکّل و اعتماد به خدا، پایبندی به اخلاق و پاکدامنی، بیان حالات روحی و عاطفی شخصیّت‌های داستان و ابراز همدردی با آنان، اعلام وحدانیت خداوند و بیزاری از مشرکان اشاره نمود که فضایی کاملاً معنوی را در داستان مذکور ایجاد کرده است.

در ذیل آیۀ شریفۀ <وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَن رَّأَیٰ بُرْهَانَ رَبِّهِ> روایات نسبتاً پرحجمی در شماری از منابع تفسیری عامه گزارش شده که حاکی از آن است که حضرت یوسف؟ع؟ را به قصد ارتکاب گناه متهم می‌دارد، در حالی که آیات متعددی از سوره یوسف؟ع؟ با دلالت‌هایی روشن، حاکی از عدم ارتکاب هر نوع گناه توسط آن حضرت است. بر اساس این آیات، شش شاهد بر پاک بودن حضرت یوسف؟ع؟ گواهی می‌دهند: خدای متعال، خود آن حضرت، زلیخا، یکی از اقوامش، عزیز مصر و گروهی از زنان مصر. حتی خود آیۀ مورد بحث نیز بر اساس برخی تحلیل‌ها، حاکی از بی‌گناهی آن حضرت است. آیۀ 53 سورۀ یوسف نیز نه حاکی از اعتراف یوسف؟ع؟ به گناه، بلکه دلیل بر تواضع و اخلاص آن حضرت و ناشی از اندیشۀ توحیدی اوست.

این پژوهش به بررسی تطبیقی قصه ی حضرت یوسف در قرآن و تورات پرداخته و مشتمل بر شش فصل با این عنوان هاست: فصل اول، مدخل: نگاهی گذارا به دین یهود، فرقه های یهود، قصص قرآن، مقایسه ی قصص قرآن با قصص عهدین، غرض سوره ی یوسف و شأن نزول آن و...؛ فصل دوم، یوسف در کنعان؛ فصل سوم، یوسف در مصر؛ فصل چهارم، یوسف در زندان؛ فصل پنجم، یوسف در منصب وزارت و صدارت؛ فصل ششم، خاتمه: عبرت آموزی های این قصه، خلاصه ی قصه ی یوسف در قرآن، خلاصه ی قصه ی یوسف در تورات،

این پژوهش مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل با این مباحث است: مقدمه: پیشینه ی تحقیق، سازماندهی تحقیق، بیان مسئله، سؤال های تحقیق؛ فصل اول، شناخت تورات: نگاهی اجمالی به تورات، شواهد و مدارک تحریف تورات، تورات از دیدگاه قرآن؛ فصل دوم، جایگاه قصه در قرآن: معنای لغوی قصه، معنای اصطلاحی قصّه، تعریف قصص قرآنی، تفاوت قصص قرآن با دیگر قصص، اهداف قصص قرآنی؛ فصل سوم، داستان حضرت یوسف(ع) در قرآن و تورات: دوران پرمخاطره ی کودکی، یوسف در خانه ی عزیز مصر، یوسف و زندان (ارشاد و تبلیغ در زندان، تدبّر یوسف، پیشنهاد وزارت)، یوسف و برادران، وصل یاران؛ فصل چهارم، خلاصه گیری و پیشنهادها

هدف از این تحقیق رفع شبهه استنساخ, تبعیت و رنگ پذیری قرآن از تورات, به ویژه در داستان حضرت یوسف بوده است. نویسنده بر این باور است که بین قرآن و تورات در زمینه نقل داستان حضرت یوسف تفاوت هایی ماهوی و عمیق وجود دارد. وی نقاط اختلاف را به تفصیل در دو مورد کلی متن داستان و شخصیت های آن ارایه داده است. پژوهشگر در بخش دیگری از تحقیق, با اشاره به مسئله نفوذ اسراییلیات و احادیث جعلی به متون اسلامی, به ویژه در مورد این داستان, آن را ریشه بسیاری از تهمت های ناروا به رسول خدا (ص) دانسته است.