آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ویتگنشتاین متاخر و گادامر معتقدند فهم متضمن کاربرد است. در اندیشه آنها، حضور «دیگری» در فهم راستین نمایان می شود. ویتگنشتاین برآن است که ما نمی توانیم هیچ شکل زندگی خاصی را مستقل از شکل های دیگر زندگی بفهمیم. گادامر نیز می گوید «من» نسبت به گفته های دیگری گشوده است، زیرا گفتگوی واقعی فقط با چنین گشودگی ای میسر می شود. از دیدگاه ویتگنشتاین، اساسا داشتن زبان خصوصی برای انسان مقدور نیست، زیرا قواعد حاکم بر کاربرد واژه های مبین حسیات، قواعدی همگانی و اجتماعی اند. ما این قواعد را در صحنهجامعه و در گفتگو با دیگران یاد می گیریم و به کار می بندیم. نزد گادامر نیز زبان محیطی است که در آن، دو طرف گفتگو به فهم متقابل می رسند و ویژگی هر گفتگوی راستین این است که دو طرف گفتگو برای دیدگاه و گفته های یکدیگر ارزش قائل باشند.

دکارت مبانی اصلی اندیشه مدرن را پایه-گذاری کرد. گادامر در مقام منتقد اندیشه مدرن، طبیعتا به فلسفه دکارت رویکرد انتقادی دارد. بسیاری از مضامین فلسفه گادامر بدون التفات به این نکته قابل فهم نیست. معرفت‌شناسی دکارت منشاء پیدایشِ ایده عقل مطلق و در عین حال بشری‌ای در تاریخ فلسفه مدرن است که از چشم‌انداز آن می‌توان به معرفت و حقیقت همه‌شمول و یقینی دست یافت. اندیشه‌های گادامر در باب فهم و حقیقت به طور مستقیم به این رویکرد دکارتی در معرفت‌شناسی مدرن انتقاد دارد. انتقاد گادامر به رویکرد دکارتی معرفت‌شناسی مدرن، مبانی اصلی اندیشه دکارت را هدف قرار می‌دهد؛ از جمله مفهوم عقل مطلق، مبناگرایی، معرفت یقینی، و رد اعتبار سنت. در اینجا رویکرد انتقادی گادامر به این مضامین دکارتی را مطالعه می‌کنیم و سپس سعی خواهیم کرد گادامر را در برابر مساله‌ی دکارتی اعتبار و توجیه معرفت‌شناختی قرار دهیم و پاسخ ماخوذ از آثار او را بررسی کنیم.

هرمنوتیک آوردگاه نظریه‌‌های جدید در حوزۀ فهم و تفسیر است. شناخت مبانی نظریه‌‌های هرمنوتیکی از‌آن‌رو اهمیت دارد که بستر مناسبی برای نقد و تحلیل فراهم می‌کند. فهم و تفسیر به‌عنوان محور کانونی مباحث هرمنوتیکی بر ارکان چهارگانۀ مؤلف، متن، مفسر و زمینه استوار است. تمایز رویکرد‌های هرمنوتیکی به میزان نقش هریک از ارکان چهارگانه در فرایند فهم و تفسیر بستگی دارد. در این مقاله مبانی آرای هرمنوتیکی اندیشمند معاصر اسلامی، محمد مجتهد شبستری، و هرمنوتیست معاصر غربی، هانس گئورگ گادامر، بررسی و تحلیل شده است. بررسی تطبیقی در محور‌های چهارگانۀ یادشده نشان می‌دهد اختلاف آرای شبستری و گادامر در اولین رکن از ارکان چهار‌گانۀ فهم و تفسیر، یعنی نقش مؤلف، قطعی و مطلق است؛ ولی مبانی آن دو در سه رکن دیگر، هم وجوه اشتراک دارد و هم افتراق. اهم اشتراکات شبستری و گادامر در مقوله‌‌های قرائت‌پذیری متن، تاریخ‌مندی فهم، ضرورت استنطاق، دور هرمنوتیکی و تأثیر پیش‌دانسته‌‌ها در فرایند فهم و تفسیر است و اهم اختلافاتشان بر سر تأثیر نقش قصد مؤلف یا حذف آن در فرایند فهم و روش‌مندی یا ناروش‌مندی فرایند فهم است.

دیلتای و گادامر به عنوان دو اندیشمند مهم در هرمنوتیک مدرن دارای آراء متفاوتی هستند که این تفاوت‌ها به جهت اختلاف در مبانی و اهداف هر یک از این دو فیلسوف می‌باشد. این پایان‌نامه به بررسی نظریات این دو اندیشمند در سه محور عینیت، روش و تاریخ پرداخته و دستاوردهای اندیشه‌ی هریک را در این سه محور مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. دیلتای که فیلسوفی عینی‌گراست معتقد به روشمندی در علوم انسانی است و این روش را همدلی می‌داند و به عینیت در تفسیر و رسیدن به نیت‌مولف باورمند است و با توجه به این مبانی به تفسیر برتر در میان تفاسیر معتقد می‌باشد تفسیری که هر چه بیشتر به نیت مولف نزدیک است، درحالیکه گادامر روش در تفسیر را به شکل سنتی آن نفی می‌نماید و برآن است که دیالکتیک یا گفتگو شیوه برخورد با متن در واقع فهم می‌باشد و تنها بدین طریق است که فرآیند فهم شکل می‌گیرد یعنی از طریق گفتگوی مفسر با متن و تقرب افق‌ها و درنهایت امتزاج افق‌ها فرآیند فهم روی می‌دهد وی در فرآیند فهم، متن و تاریخ را همانند دیلتای و هرمنوتیک سنتی صامت نمی‌داند بلکه فرآیند فهم را واقعه‌ای دوسویه می‌داند که تاریخ نیز با مفسر سخن می‌گوید و عملا تفسیر از حالت یک سویه و سوبژکتو به شکلی دوسویه و سوژه-سوژه درمی‌آید که در آن متن یا تاریخ نیز از حالت ابژه محض خارج شده و خود مانند یک سوژه در فرآیند فهم سهیم می‌گردد و بدین گونه است که تاریخ در گادامر کاملا نقشی موثر در جریان تفسیر و فهم دارد.

در نوشتار حاضر ما با دو فیلسوف پدیده‌شناس مواجه هستیم که در دو سنت فکری متفاوت یعنی هرمنوتیک و پدیده‌شناسی به مفهوم «دیگری» به مثابه امکان‌های بنیادین فرد اشاره داشته‌اند. دیگری، به عنوان مفهومی هستی‌شناختی و مشترک در اندیشه گادامر و لویناس، نقطه عطف شرط امکان فهم و اخلاق است. این نوشتار با تمرکز بر مفهوم دیگری، ضمن پرداختن به نکات افتراق و اشتراک میان دیدگاه گادامر و لویناس، نشان خواهد داد دلمشغولی لویناس، به عنوان فیلسوف دیگری، رجوع به بنیادهای اخلاق است و شرط امکان بنیادهای اخلاق مواجهه با دیگری است. در هرمنوتیک فلسفی گادامر، دیگری نقطه عطف تعین امکان‌های فهم در روابط دیالکتیکی و گفتگومحورانه است. بدون دیگری در اندیشه لویناس اخلاق و امر اخلاقی، و در اندیشه گادامر فرایند فهم در قالب امتزاج افق‌ها رخ نخواهد داد. بنابراین، این مقاله نشان می‌دهد که دیگری مفهومی مشترک بین این دو فیلسوف است که هر دو در تحلیل‌های فلسفی خودشان از اخلاق یا فرایند فهم گریز و گزیری از آن ندارند.