آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

از مقدمه کتاب: «از بخت شکر دارم و از روزگار هم». تا کنون سه کتاب در حوزه فلسفه ویتگنشتاین منتشر کرده‌ام؛ سکوت و معنا، زبان و تصویر جهان و ترجمه و شرح رساله منطقی فلسفی. دو کتاب نخست حاوی مقالاتی است درباره مضامین مختلفِ فلسفه ویتگنشتاین، سومی ترجمه یک اثر کلاسیکِ فلسفیِ قرن بیستم است، کتابی مشحون از ایده‌های نبوغ‌آمیز، و نگارش شرحی بر آن برای خوانندگان فارسی زبانِ علاقه‌مند به فلسفه ویتگنشتاین. افزون بر این، عام و خاص در اخلاق، درسگفتارهایی در فلسفه اخلاق و امر اخلاقی، امر متعالی در حوزه فلسفه اخلاق تحلیلی از نگارنده منتشر شده است. اثر پیش رو، پس از آثارِ یاد شده در می‌رسد و شامل مقالات و مقولاتی در تاریخ فلسفه تحلیلی، فلسفه ویتگنشتاین و فلسفه دین است و از تاملات و تتبعاتِ فلسفی‌ام در سالیان اخیر پرده برمی‌گیرد. روزگاری که ایران بودم، فلسفه تحلیلی چیست؟، اثرخواندنیِ هانس گلاک درباره تاریخ فلسفه تحلیلی و زمینه و زمانه پیداییِ این سنت مهم فلسفی و دل‌مشغولی‌های فکریِ آباء آن ( گوتلوب فرگه، برتراند راسل، جرج ادوارد مور و لودویگ ویتگنشتاین) را در موسسه «معرفت و پژوهش» تدریس کردم. «فلسفه تحلیلی چیست؟»، «فلسفه تحلیلی و متافیزیکی‌اندیشی»، «حلقه وین و فلسفه تحلیلی متاخر»، «روان­شناسی، طبیعت­گرایی و فلسفه تحلیلی»، «اخلاق، سیاست و سنت فلسفه تحلیلی» و «فلسفه تحلیلی و “شباهت خانوادگی”»، صورت منقحِ و ویرایش شده آن درسگفتارهاست که در قالب جستارهایی جداگانه ، از پی یکدیگر در این کتاب گنجانده شده‌اند.

کتاب «ماهیت بشر از دیدگاه ویتگنشتاین» اثر پیتر هکر1، یکی از بهترین پژوهش‌هایی است که می‌تواند تفاوت رویکرد فلسفی ویتگنشتاین با سایر فلاسفه به نمایش بگذارد. این کتاب پس از پیشگفتار مترجم و درآمد مؤلف، شامل هشت عنوان است و در پایان نیز فهرست کوته نوشت‌ها، فهرست راهنما، و واژه‌نامه آمده است. عناوین کتاب عبارتند از: مفهوم فلسفه از دیدگاه ویتگنشتاین، قدرت یک توهم فلسفی، مالکیت خصوصی تجربه، خلوتگاه شناخت، توصیف و اظهار، احوال درونی و معیار بیرونی، ذهن جسم و رفتار، و آیا ماشین هم می‌تواند فکر کند؟

کتاب «ماهیت بشر از دیدگاه ویتگنشتاین» اثر پیتر هکر1، یکی از بهترین پژوهش‌هایی است که می‌تواند تفاوت رویکرد فلسفی ویتگنشتاین با سایر فلاسفه به نمایش بگذارد. این کتاب پس از پیشگفتار مترجم و درآمد مؤلف، شامل هشت عنوان است و در پایان نیز فهرست کوته نوشت‌ها، فهرست راهنما، و واژه‌نامه آمده است. عناوین کتاب عبارتند از: مفهوم فلسفه از دیدگاه ویتگنشتاین، قدرت یک توهم فلسفی، مالکیت خصوصی تجربه، خلوتگاه شناخت، توصیف و اظهار، احوال درونی و معیار بیرونی، ذهن جسم و رفتار، و آیا ماشین هم می‌تواند فکر کند؟

«زندگی پدیده‌ای روانشناختی یا فیزیولوژیک نیست که شاخه‌های مقتضی علم بتوانند مطالعه و کنترل‌اش کنند. با وجود این، ما همچنان تمایل داریم زندگی را «یک معما، مسئله‌ای مربوط به شناخت» تلقی کنیم که یک‌بار برای همیشه باید حل شود. امروز، در دورانی که به نظر می‌رسد زندگی، حتا بیشتر از طبیعت، در کانون اندیشه قرار گرفته است، در دورانی که چنان به‌نظر می‌رسد که گویی تلاش برای کنترل طبیعت به تلاشی جدید برای کنترل زندگی تبدیل شده است، به‌خاطر آوردن این اظهار نظر ویتگنشتاین اهمیتی تعیین‌کننده دارد: «ما احساس می‌کنیم که حتا هنگامی‌که به همه‌ی پرسش‌های علمیِ ممکن پاسخ داده شود بازهم مسائل زندگی دست‌نخورده باقی می‌ماند.» بنابراین، اگر ما عادت‌مان در خواندن کتاب طبیعت را تغییر دهیم، آیا واقعا می‌توانیم آن‌چه را هرگز در کتاب زندگی نوشته نشده است تغییر دهیم؟ ولی اگر زندگی مفهومی علمی نباشد، آیا می‌تواند به‌منزله‌ی مفهومی فلسفی احیا شود؟» «در اخلاق نمی‌توانیم بگوییم چه‌چیزی بخشی از زندگی است یا باید باشد و چه‌چیزی بخشی از زندگی‌های ما نیست یا نباید باشد. نمی‌توانیم برخی از امکان‌ها را از زیستن کنار بگذاریم. انجام چنین کاری مستلزم این است که بیرون زندگی بایستیم و جدا از شکل‌اش به آن فکر کنیم، چنان‌که گویی داریم از بالا به آن نگاه می‌کنیم. اما البته این مهمل محض است.»

تأملات فلسفی ویتگنشتاین درباره زبان و تأثیرات فراوان آن در حوزه‏های گوناگون معرفتی و فلسفی، اندیشمندان حوزوی را نیز به مواجهه با این اندیشه‏ها واداشته است. بررسی این مواجهات و شناخت انواع آن برای شناسایی ظرفیت‏ها، خلأها، آسیب‏ها و خطرات ممکن در این مواجهه ضروری می‏نماید. پژوهش حاضر با بررسی آثار اندیشمندان حوزوی که به مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین پرداخته‏اند، می کوشد تا صورت‏بندی منظمی از این آثار ارائه کرده، انواع این مواجهه را شناسایی نماید. در گردآوری اطلاعات با روش «گلوله‏برفی» 52 اثر، اعم از مقاله، کتاب و پایان‏نامه به ‏دست آمد که از سال 1372 تاکنون نگارش شده است. داده‏ها با روش «فراتحلیل کیفی»، در دو بخش یافته‏های توصیفی با پنج شاخص (بازه زمانی، مراکز علمی، قالب آثار، دسته‏بندی پژوهشگران و نقش پژوهشگران) و در بخش بررسی کیفی نیز با معیار «نحوه مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین»، آثار در هفت دسته قرار گرفته و براساس آن، هفت نوع مواجهه با فلسفه ویتگنشتاین در حوزه علمیه قم شناسایی شده است. طبق نتایج فراتحلیل، بیشترین حجم آثار نگاشته‏ شده (50%) به شرح و بسط فلسفه ویتگنشتاین پرداخته‏ و 21% آن آثار را نقد کرده؛ نقدها نیز بیشتر در سطح مباحث منطق، معرفت‏شناسی و الفاظ بوده و چندان به سطح فلسفی نمی پردازند. ازاین رو، خلأ وجود یک نظریه منسجم فلسفی برای مواجهه با بنیادهای فلسفی نظریه ویتگنشتاین کاملاً محسوس بوده و موجب شده تا جدی‏ترین مواجهه حوزویان که در جهت بهره‏گیری و مقایسه دیدگاه‏های وی با مباحث اصول فقه (17%) بوده، با خطر گرفتار شدن در مبانی و لوازم معرفتی نظریات وی مواجه شود و این مسئله ضرورت مواجهه جدی در سطح بنیادی فلسفی با فلسفه ویتگنشتاین را می نماید که به‏نظر می‏رسد نظریه «اعتباریات» علامه طباطبائی بستر مناسبی برای آن فراهم کرده است.

لودویگ ویتگنشتاین ، فیلسوف اتریشی (1951-1889)و شخصیتی بسیار تأثیرگذار بر فلسفه قرن 20 بود. این فیلسوف جسور و رادیکال در «رساله فلسفی-منطقی» مجموعه ای از گزاره های دقیق و شماره گذاری شده در مورد رابطه بین زبان ، منطق و واقعیت را با استفاده از یک سیستم شماره گذاری برای نشان دادن روابط تو در تو بین گزاره ها ایجاد می کند.این نسخه که یکی از کارهای مهم در زمینه فلسفه است و بدون تردید با مقدمه درخشان برتراند راسل ، تاثیر او دو چندان خواهد بود، اولین بار در سال 1922 منتشر شد ، که ویتگنشتاین خود در تهیه نسخه خطی انگلیسی زبان آن کمک کرد. دانشجویان فلسفه و کسانی که شیفته تاریخ ایده ها هستند می توانند دانش و یافته های پیشین ذهن خود را به واسطه مباحث مطرح شده در این جستار عمق دهند. اگر به دنبال پاسخ این سوال بغرنج هستید که چطور می شود به واسطه زبان، ایده ها را بیان کرد؟ سریع به سراغ ویتکنشتاین بروید. او شما را در دالانی از روابط گسترده زبانی قرار می دهد که نحوه کارکرد آن برایتان مشخص خواهد شد. اما نه ساده انگارانه مانند زبان شناسان معاصر. او شما را با یک بحث فلسفی عمیق رو به رو می کند.

لودویگ ویتگنشتاین ، فیلسوف اتریشی (1951-1889)و شخصیتی بسیار تأثیرگذار بر فلسفه قرن 20 بود. این فیلسوف جسور و رادیکال در «رساله فلسفی-منطقی» مجموعه ای از گزاره های دقیق و شماره گذاری شده در مورد رابطه بین زبان ، منطق و واقعیت را با استفاده از یک سیستم شماره گذاری برای نشان دادن روابط تو در تو بین گزاره ها ایجاد می کند.این نسخه که یکی از کارهای مهم در زمینه فلسفه است و بدون تردید با مقدمه درخشان برتراند راسل ، تاثیر او دو چندان خواهد بود، اولین بار در سال 1922 منتشر شد ، که ویتگنشتاین خود در تهیه نسخه خطی انگلیسی زبان آن کمک کرد. دانشجویان فلسفه و کسانی که شیفته تاریخ ایده ها هستند می توانند دانش و یافته های پیشین ذهن خود را به واسطه مباحث مطرح شده در این جستار عمق دهند. اگر به دنبال پاسخ این سوال بغرنج هستید که چطور می شود به واسطه زبان، ایده ها را بیان کرد؟ سریع به سراغ ویتکنشتاین بروید. او شما را در دالانی از روابط گسترده زبانی قرار می دهد که نحوه کارکرد آن برایتان مشخص خواهد شد. اما نه ساده انگارانه مانند زبان شناسان معاصر. او شما را با یک بحث فلسفی عمیق رو به رو می کند.

کتاب «ویتگنشتاین و اختلاف نظر میان دینی» سه تفسیر متمایز از لودویگ ویتگنشتاین، تفاسیر جرج لیندبک، دیوید تریسی و دیوید بورل را به طور انتقادی بررسی می‌کند، در حالی که توجه ویژه‌ای به موضوع اختلافات بین مذهبی دارد. لودویگ ویتگنشتاین در کار کلامی و فلسفی در زمینه ارتباطات بین ادیان به شیوه های بسیار متفاوت و گاه متناقض تفسیر شده است. این تا حدی به دلیل ماهیت تحقیق فلسفی ویتگنشتاین است که شامل نظریه ای نیست و تزهایی در مورد دین ارائه نمی کند، بلکه شامل چندین تصور متفاوت از دین است. در این جلد، گورازد آندریچ نشان می‌دهد که چگونه برداشت‌های گوناگون از مفاهیم ویتگنشتاین از دین، و دیدگاه‌های الهیات متفاوت نویسندگانی که آن‌ها را صورت‌بندی کرده‌اند، تفسیرهایی از اختلافات و گفت‌وگوهای بین‌ادیانی را شکل می‌دهند. این کتاب با الهام از دیدگاه‌های برگزیده الهیات فلسفی تیلیشی، روش جدیدی را برای درگیر کردن جنبه‌های توصیفی و هنجاری مفاهیم ویتگنشتاین از دین در تفسیر اختلافات بین مذهبی پیشنهاد می‌کند. کتاب «ویتگنشتاین و اختلاف نظر میان دینی» نوشته گورازد آندریچ با ترجمه جواد طاهری توسط نشر «کتاب طه» منتشر شده است.

کتاب «ویتگنشتاین و اختلاف نظر میان دینی» سه تفسیر متمایز از لودویگ ویتگنشتاین، تفاسیر جرج لیندبک، دیوید تریسی و دیوید بورل را به طور انتقادی بررسی می‌کند، در حالی که توجه ویژه‌ای به موضوع اختلافات بین مذهبی دارد. لودویگ ویتگنشتاین در کار کلامی و فلسفی در زمینه ارتباطات بین ادیان به شیوه های بسیار متفاوت و گاه متناقض تفسیر شده است. این تا حدی به دلیل ماهیت تحقیق فلسفی ویتگنشتاین است که شامل نظریه ای نیست و تزهایی در مورد دین ارائه نمی کند، بلکه شامل چندین تصور متفاوت از دین است. در این جلد، گورازد آندریچ نشان می‌دهد که چگونه برداشت‌های گوناگون از مفاهیم ویتگنشتاین از دین، و دیدگاه‌های الهیات متفاوت نویسندگانی که آن‌ها را صورت‌بندی کرده‌اند، تفسیرهایی از اختلافات و گفت‌وگوهای بین‌ادیانی را شکل می‌دهند. این کتاب با الهام از دیدگاه‌های برگزیده الهیات فلسفی تیلیشی، روش جدیدی را برای درگیر کردن جنبه‌های توصیفی و هنجاری مفاهیم ویتگنشتاین از دین در تفسیر اختلافات بین مذهبی پیشنهاد می‌کند. کتاب «ویتگنشتاین و اختلاف نظر میان دینی» نوشته گورازد آندریچ با ترجمه جواد طاهری توسط نشر «کتاب طه» منتشر شده است.