آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

«معرفت و باور مسیحی» عنوان تازه‌ترین کتاب فیلسوف دین معاصر الوین پلانتینگاست. این کتاب را در آوریل ۲۰۱۵ انتشارات Wm. B. Eerdmans در ۱۴۴ صفحه به بازار عرضه کرده است.

کتاب عقلانیت باور دینی از دیدگاه آلوین پلانتینگا به یکی از مباحث عمده فلسفه دین یعنی ربط و نسبت عقلانیت و باور دینی از دیدگاه یکی از مهم ترین فیلسوفان معاصر دین پرداخته و به تبیین و نقد و بررسی آن می پردازد. همچنین این کتاب در گستره یکی از شاخه‌های فلسفه دین، یعنی معرفت شناسی دینی می باشد. معرفت شناسی دینی دارای مباحث گسترده ای است که همواره مورد عنایت اندیشمندان قرار میگیرد. نمونه ای از آن عقلانیت باور دینی است. بنابراین کتاب حاضر به یکی از این مسائل، یعنی موجه یا ناموجه بودن و معتبر یا معتبر نبودن باور دینی از دیدگاه یکی از فیلسوفان معاصر دین، یعنی الوین پلانتینگا پرداخته است. این اثر مجموعه‌ای از آرای معرفت‌شناختی الوین پلانتینگا براساس آخرین آثار این فیلسوف بزرگ دین و معرفت‌شناسی کالوینیستی است. نویسنده با توجه به آرای نوین وی در معرفت‌شناسی باورهای دینی می‌کوشد ضمن شرح و تببین آرای وی به ویژه با تمرکز بر کتاب باور مسیحی تضمین‌شده ـ پاره‌ای از شبهات این حوزه را بررسی و نقد نماید. این اثر به دو بخش و پنج فصل تقسیم می‌شود.

آلوین پلانیتنگا از مهم ترین چهره های معرفت شناسی اصلاح شده است. مطابق دیدگاه وی، باورهای دینی نیز همچون باورهای حاصل از ادراک حسی، پایه به شمار می آیند؛ درنتیجه، نیازی به توجیه ندارند. اما این دیدگاه لوازمی دارد، ازجمله اینکه می تواند به بنیادگرایی دینی منجر شود. زیرا نظریه پلانتینگا هیچ معیاری درباب محتوای باورهای پایه تعیین نمی کند و شروطی که برای مشروعیت آن تعیین می کند، امکان داخل شدن باورهای بنیادگرایانه را نیز فراهم می سازد. بنابراین، درحالی که غربیان عموماً مسلمانان را مروج بنیادگرایی دینی معرفی می کنند، در این مقاله نشان داده شده است که معرفت شناسی اصلاح شده، که برآمده از مسیحیت است، می تواند توجیه کنندة بنیادگرایی دینی باشد. بنابراین، جهت اجتناب از اتهام جا بازکردن برای بنیادگرایی دینی، لازم است که معرفت شناسی دینی همچنان جانب قرینه گرایی را فرو نگذارد.

ترجمه ماشینی : مشکل ایمان و عقل به قدمت خود مسیحیت است. چالش های فلسفی، علمی و تاریخی امروز، مشکل معرفتی را برای مؤمنان اجتناب ناپذیر می کند. آیا ایمان می تواند ادعاهای خود را توجیه کند؟ آیا ایمان به ما اطمینان به حقیقت می دهد؟ آیا ایمان به یقین فضیلت است یا رذیله؟ در معضل معرفت‌شناختی الهیات، کوین دیلر با استناد به دو مورد از مهم‌ترین پاسخ‌ها در تفکر مسیحی اخیر به این مشکل می‌پردازد: الاهیات وحی کارل بارت و معرفت‌شناسی اعتقاد مسیحی آلوین پلانتینگا. با توجه به کلیشه های رایج هر دو متفکر، این امر به نظر بسیاری بعید خواهد بود. برخلاف سوء تفاهم گسترده، دیلر قرائتی از هر دو را به عنوان مکمل یکدیگر ارائه می دهد: بارت آنچه را که پلانتینگا در عمق الهیات فاقد آن است ارائه می دهد، در حالی که پلانتینگا آنچه را که بارت در وضوح فلسفی فاقد آن است ارائه می دهد. دیلر یک پیشنهاد واحد بارت/پلانتینگا برای معرفت شناسی الهیاتی ارائه می کند که قادر به پاسخگویی بدون اضطراب به سؤالاتی است که امروزه با ایمانداران روبرو هستند.

آلوين پلانتينگا درباره رابطه علم و دين، از اوایل قرن بيست‌ويکم ديدگاهي متفاوت نسبت‌به ديدگاه قبلي خود ارائه کرده است. خلاصه ديدگاه دوم او چهار ادعاي ذيل است: 1. همه تعارضات معروف ميان علم و دين يا غيرواقعي هستند يا سطحي. 2. توافق عميقي ميان علم و دين وجود دارد. 3. همه توافقات معروف ميان علم و طبيعت‌گرايي سطحي است. 4. تعارض عميقي ميان علم و طبيعت‌گرايي وجود دارد. درخصوص تکامل و فيزيک کلاسيک ادعاي تعارض مي‌شود، ولي تعارض آنها با دين واقعي نيست. در روان‌شناسي تکاملي و نقد کتاب مقدس، علم و دين تعارض دارند، ولي اين تعارض سطحي است و علم به‌علت آنکه شواهد مبنا و متفاوت از دين دارد، نمي‌تواند ناقض آن باشد. نظريه «تنظيم دقيق» و «طراحي هوشمند» بخش‌هايي از علم هستند که مي‌توانند براي باور ديني زمينه‌سازي کنند. همچنين پذيرش هماهنگ تکامل و طبيعت‌گرايي موجب بي‌اعتباري معرفت به آنها مي‌شود و از‌اين‌رو علم و طبيعت‌گرايي تعارض عميقي دارند.

در این مقاله ابتدا نشان می‌دهیم که در مقام پردازش، انتخاب و بررسی نظریه‌های علمی‌، دانشمندان تحت تأثیر جهان‌بینی خود عمل می‌کنند و این تأثیر هم در بعد نظری یعنی در شکل‌گیری و تنظیم نظریه و هم در بعد عملی یعنی در کاربرد نظریه در ایجاد فناوری و یا کاربرد آن در شکل‌دهی نظام فکری فرد و جامعه، بروز و ظهور دارد. در قدم بعدی به رابطه­ی دوجهان‌بینی اصلی رقیب‌، یعنی جهان‌بینی طبیعت‌گرایانه و جهان‌بینی دینی (جهان‌بینی توحیدی) با علم می‌پردازیم. در این بخش با تأکید بر آرای پلانتینگا و گلشنی، نشان داده خواهد شد که هم از نظر قدرت تأیید و توجیه نمودن نظریه‌های علمی‌ و هم از نظر تأیید شدن توسط داده‌های علمی‌، جهان‌بینی دینی بر جهان‌بینی طبیعت‌گرایانه برتری دارد. مآلا به این نتیجه خواهیم رسید که علم دینی نه تنها ممکن است بلکه تلاش در راستای ایجاد و پیش‌برد آن تلاشی معقول است.

از نظر طبیعت‌گرایی و تکامل‌باوری، هدف و کارکرد نهایی قوای شناختی، سازگاری، بقا و تولید مثل است. لذا، قوای شناختی ما نه برای تولید باورهای صادق، بلکه برای رفتار سازگار به‌وجود آمده‌اند. آلوین پلنتینگا با این انگاره‌ی طبیعت‌گرایی مشکل دارد. از نظر او، اِشکال اصلی طبیعت‌گرایی آن است که درک درستی از نحوه‌ی ارتباط بین باور و رفتار را ندارد و اصولاً چنین ارتباطی را ردّ می‌کند. پلنتینگا با بررسی و نقد پنج دیدگاهِ طبیعت‌باور درباره‌ی ارتباط بین باور و رفتار، نتیجه می‌گیرد که اعتبارپذیریِ قوای شناختی بنابر تکامل‌باوری طبیعت‌گرایانه، پایین است و چون هر استدلالی علیه این قوا اقامه شود، نخست، نیاز به اطمینان‌بخشیِ قوای ادراکی دارد و دوم، اگر هم به عدم اعتمادپذیری این قوا برسیم، باوری خودشکن ایجاد کرده‌ایم، در هر دو صورت، طبیعت‌گرایی با انتقاد مواجه است. نقد پلنتینگا بر دیدگاه طبیعت‌گرایانه در اعتبار قوای شناختی از سوی برخی از فلسفه‌دانان با اِشکالاتی مواجه شد که عبارتند از: 1. بالا بودن احتمال ربط علّی باور با رفتار، 2. استدلال مبتنی بر ناباوریِ شخصی، 3. عدم تمایز میان معرفت تأملی و غیرتأملی، 4. یافتن شواهد مستقل برای اعتبارپذیری به‌منظور فرار از خودشکنی، 5. خارجی بودن جایگاه حالات ذهنی و 6. مشکل دور. ما معتقدیم غیر از اِشکال دور، پلنتینگا به‌درستی توانسته پاسخ مناسبی برای هریک پیدا کند. هدف این نوشتار، تحلیل، تکمیل، توسعه و نقد دیدگاه پلنتینگا در ردّ طبیعت‌گراییِ خداناباورانه از طریق قابلیت اطمینان‌بخشیِ‌ قوای شناختی است تا سازگارپذیریِ یافته‌های علم جدید با باورهای دینی را نشان دهیم.

الوین پلنتینگا درباره‌ی رابطه‌ی علم و دین دو رویکرد کلی دارد: تدافعی و تهاجمی. در رویکرد اول سعی می‌کند نشان دهد تعارض عمیق و جدی‌ای میان علم و دین وجود ندارد. اما در رویکرد دوم می‌کوشد که نشان دهد برخلاف نظر مشهور، میان علم و طبیعت‌باوری تعارض عمیقی وجود دارد. او استدلالی را با عنوان «استدلال تکاملی علیه طبیعت‌باوری» مطرح می‌کند. ایده‌ی اصلی استدلال او این است که احتمال اعتمادپذیربودن قوای شناختی انسان، با پذیرش توأمان طبیعت‌باوری و نظریه‌ی تکامل، اندک است و این شامل همه‌ی باورهایی می‌شود که قوای شناختی انسان تولید می‌کند، ازجمله باور به طبیعت‌باوری؛ لذا پذیرش هم‌زمان طبیعت‌باوری و نظریه‌ی تکامل معقول نیست، درحالی‌که این مشکل در پذیرش هم‌زمان خداباوری و نظریه‌ی تکامل وجود ندارد. استدلال پلنتینگا با واکنش‌ها و انتقادهای فراوانی مواجه شده است. ارنست سوسا با نوشتن دو نقد، از جمله‌ی این منتقدان است. او با ارجاع به دکارت و تمایزگذاشتن میان معرفت تأملی و غیرتأملی، اشکال پلنتینگا را اساساً ناظر به حوزه‌ی معرفت تأملی و نه غیرتأملی می‌داند و آن را نادرست تلقی می‌کند. ازنظر سوسا، از این جهت وضعیت خداباوری و طبیعت‌باوری یکسان است. در مقابل، پلنتینگا مشکل اصلی را در معرفت تأملی می‌داند و معتقد است خداباوری از این جهت بر طبیعت‌باوری ترجیح دارد؛ چراکه طبیعت‌باوری برخلاف خداباوری، با ناقض مواجه است.