آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در ملاحظه‌ی سیر تکاملی آثار هانری برگسون به موازات گذر از فلسفه‌ی نظری به فلسفه‌ی عملی، گذر از جبر به آزادی نیز تحقق می‌یابد و ضمن نقد دیدگاه جبرگرایانه، بنیادهای آزادی مستحکم می‌گردند. برگسون معتقد است با رعایت شروط تحقق معرفت راستین، به اهداف عملی مهمی از جمله دین پویا، جامعه‌ی باز، و مهم‌تر از همه آزادی، رهنمون خواهیم شد. او مبانی معرفت‌شناسانه و مابعدالطبیعی خود را به نحوی ساماندهی می‌کند که زمینه‌ی مساعدی برای تحقق آزادی در جامعه‌ی باز فراهم شود. این جستار در پی آن است که آزادی مورد نظر برگسون را در پرتو نظام دوگانه‌انگارانه‌ی اندیشه‌ی او تفسیر کند و با نشان دادن جایگاه آزادی در نظام ثنوی او، هم مفهوم مورد نظر برگسون از آزادی و هم نحوه و شرایط تحقق آن را تبیین نماید. همچنین مقاله‌ی حاضر درپی آن است که نشان دهد با کنار گذاشتن بخش نادرست دوگانگی‌های مورد نظر برگسون، یعنی در پرتو دین پویا، با روش معرفتی شهودی که ناظر به دیرند است، و در جامعه‌ای باز، آزادی محقق خواهد شد؛ در حالی که جامعه‌ی بسته، دین ایستا و نگاه معرفتی ناظر به هوش و زمان مکانی شده، مانع تحقق آزادی خواهند بود. بنابراین مبنای معرفتی درک آزادی اراده با رویکردی دوگانه‌انگارانه لحاظ می‌گردد که در آن قطب مثبت (حیات) آزادی را تحقق می‌بخشد و قطب منفی (ماده) به جبرگرایی منجر می‌شود.

کتاب حاضر به بررسی زندگینامه ، شخصیت و نظریات فلسفی و عقاید هنری برگسون می پردازد.

هانري لوئيس برگسون در کتاب «دو سرچشمه اخلاق و دين» نشان مي دهد که براي اخلاق و دين، دو سرچشمه وجود دارد و به تبع آن دو نوع اخلاق و دين وجود دارد: 1. اخلاق بسته که دين مربوط به آن «ايستا» است، 2. اخلاق گشوده که دين آن «پويا» است. اخلاق بسته و دين ايستا مربوط به انسجام اجتماعي اند و اخلاق گشوده و دين پويا با خلاقيت و پيشرفت ارتباط دارد. اخلاق گشوده کلي و فراگير است و هدفش صلح و صفاست. وي سرچشمه اخلاق گشوده را «عواطف خلاق» مي نامد. اما اخلاق بسته بر چيزي استوار است که برگسون آن را «کارکرد يا نقش وهم انگيز» مي نامد، نقش خاصي است که توهم هاي خودخواسته را پديد مي آورد و اين معنا را القا مي کند که ناظري بر اعمال ما وجود دارد و انگاره هاي ايزدان را ابداع مي کند. دين ايستا همراه و همنشين عقل است، اما دين پويا همراه و همنشين شهود و تحول خلاق است. در بينش برگسون، توسعه ماشيني مي تواند با شهود عرفاني هم جهت شود و در صورتي که بتواند جهت حقيقي خود را پيدا کند و خدماتش متناسب با قدرتش صورت گيرد و بشريت بتواند به واسطه آن توفيق ايستادگي و نظاره کردن بر آسمان را بازيابد، مي تواند عرفان را ياري کند. در اين مقاله به شيوه پيوند ميان تحول خلاق با دين پويا و اخلاق گشوده و شيوه توافق ميان عرفان و اخلاق با ماشين در عصر مدرن توجه شده است.

این کتاب به گفتارهایی در باب دین، اخلاق، عرفان، شر، بقاء پس از مرگ، جامعه، جامعه‌های طبیعی و دموکراسی، ماشین و عرفان و مباحث از این قبیل می‌پردازد و در این نوشتار از سه فصل آن به معرفی فصل دوم و سوم اشاره می‌نماییم.