آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

آیت‌الله محمدهادی معرفت یکی از علمایی است که به بحث تفسیر علمی قران پرداخته است. ایشان یکی از علمای مشهور شیعه و پژوهشگر قرانی است که آثار علمی ایشان، در باب شناخت قران و مفسران و همچنین تفسیر قران کریم، مورد مراجعه‌ی بسیاری از دانش‌پژوهان در حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های اسلامی قرارگرفته است؛ این نوشتار تلاشی اندک است در جهت تعریف صحیح تفسیر علمی از دیدگاه آیت‌الله معرفت و تبیین مبانی و اصول و بیان ملاک و معیارهایی که از دیدگاه این عالم بزرگوار در تفسیر علمی قرآن نیاز است تا مفسر در هنگام تفسیر آیات علمی قرآن آن‌ها را مبنا قرار دهد. دلایل موافقان و مخالفان این نوع از تفسیر قرآن در حد ظرفیت این نوشتار موردبررسی قرارگرفته و راهکارهای اساسی برای داشتن تفسیری صواب و معتدل از آیات علمی با توجه به دیدگاه‌های آیت‌الله معرفت ارائه و بیان‌شده است. در فصل اول کلیات پژوهش و مفهوم شناسی بیان‌شده است و در فصل دوم تفسیر علمی در اندیشه و آثار آیت‌الله معرفت بررسی‌شده است. فصل سوم تحت عنوان «مبانی تفسیر علمی » و فصل چهارم «ضوابط تفسیر علمی » از دیدگاه آیت‌الله معرفت سخن به میان آمده؛ در فصل پنجم نیز بررسی تفسیر علمی و بیان امتیازات و آسیب‌های آن اشاره‌شده و در پایان نتیجه‌گیری ارائه گردیده است.

اندیشمندان علوم قرآنی، دیدگاه‌های گوناگونی در باب تفسیر عرفانی مطرح کرده‌اند. از جملۀ این اندیشمندان محمدهادی معرفت می‌باشد. به نظر او، مستند تفاسیر اهل معرفت، ذوق و سلیقه شخصی بوده و تفاسیر آنان از مقوله تفسیر به رأی است. همچنین منظور از واژه بطن که در روایات آمده، دلالت التزامی غیر بیّن کلام است و نیز تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی هستند. در مقاله پیش رو، پس از گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای، این دیدگاه وی پیرامون تأویل و تفسیر عرفانی به روش تحلیلی مورد ارزیابی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده که: اولاً بخشی از تفاسیر عرفا بیان معانی باطنی قرآن است و آنان در تفسیر و تأویل آیات از روش‌های متداول فهم متن بهره برده‌اند. ثانیاً تأویل قرآن از باب دلالت التزامی غیر بیّن نیست، بلکه غالباً به معنای باطن کلام وحی و گاهی جری و تطبیق است. ثالثاً تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی نیست، بلکه اشارات و لطایفی است که پس از تلاوت باطنی قرآن بر قلوب اهل معرفت وارد شده و فهم نو و جدید محسوب می‌شود و در بیشتر موارد، هیچ پیش‌زمینه ذهنی پیرامون آن وجود نداشته تا از باب تداعی معانی به شمار آید.

صحابه بعد از پیامبر و امام علی (ع) نخستین افرادی هستند که با تأثیر­پذیری از تعلیمات آن دو بزرگوار، اقدام به تفسیر قرآن نمودند. استاد معرفت در کتاب «التفسیر الاثری الجامع» با استناد به روایات اهل بیت(ع)، تعریف جدیدی از معنای اصطلاحی «صحابه» ارائه کرده و بر اساس آن، به تعدیل و توثیق تمام صحابه پرداخته و اعتبار مطلق آثار تفسیری ایشان را نتیجه گرفته‌اند. این نوشتار پس از مفهوم­ شناسی «صحابی» و بیان و بررسی دیدگاه استاد در این باره، به نقد سندی و متنی آن دسته از روایات عترت که مستندِ ایشان برای اثبات حجیّت و اعتبار تفسیر صحابی بوده، پرداخته و برداشت استاد از این روایات را مورد بررسی قرار داده است. به نظر نگارنده، مفهوم «صحابی» یک حقیقت لغوی یا عرفی است که گستره معنایی آن محدود به عده‌ای انگشت‌شمار نمی‌شود. همچنین در روایات اهل بیت (ع) هیچ دلیلی بر اعتبار ویژه تفسیر صحابه از آن جهت که صحابه‌اند، وجود ندارد؛ زیرا این روایات اشکال سندی و دلالی دارند.