آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بر پایه ی نسبت خرقه ی شاه نعمت الله ولی در شجره نامه اش، طریقه ی احمدغزالی که رفتن این طریقت به مغرب از مسلّمات تاریخ است با چند واسطه به شیخ ابومدین در تلمسان الجزایر می رسد. وپس از او نیز با میانجیگری مشایخی به شاه نعمت الله ولی در ایران می رسد. ابن عربی به عنوان پدرعرفان نظری، ابومدین را در جای جای نوشته-هایش گرامی داشته و با عنوان شیخنا یا ابوالّنجا از او یاد می کند. فخرالّدین عراقی صوفی مکتب خراسان نیز پس از فراگرفتن فصوص الحکم نزد صدرالدین قونیوی کتاب خود به نام لمعات را بر سنّت سوانح العشاق احمدغزالی می نویسد که قونیوی پس از خواندن لمعات آن را شرح فصوص معرفی می کند. با یافتن مستنداتی دالّ بر نسَب طریقتی شاه نعمت الله می توان بر گسترش طریقت شیخ احمدغزالی تأکید کرد که بیشتر در قالب آثار نوشته شده ی پس از ابومدین قابل مشاهده است. نوشتار پیش رو به یکی از این زنجیره ها یعنی شیخ ابوالبرکات، شاگرد شاگردِ احمدغزالی اختصاص دارد. احتمالها مورد بررسی قرارگرفت و میزان اعتبار آنها با یادکرد دلیلها مشخص شد.

در میان عارفان و حكیمانی كه در ذیل عنوان «مكتب شیراز» قرار داده شده اند، معنای زیبایی از موضوع های اصلی است. آنان زیبایی را نه به مفهوم مدرنش كه با نام “aesthetics” شناخته می شود بلكه به معنایی خاص كه در عرفان و حكمت اسلامی از آن سخن گفته شده است، می شناسند. با توجه به این مقدمه، «هنر» هم كه درواقع امروزه مراد از آن «هنرهای زیبا» (fine arts) است، با در نظر گرفتن تغییر اساسی كه در معنای زیبایی در دوره مدرن رخ داده، مفهوم دیگری نزد حكمای شیراز داشته است. در این مقاله، حكمت زیبایی و هنر در مكتب شیراز با تكیه بر آرای یك عارف ـ روزبهان بقلی شیرازی (522 ـ606) ـ در موضوع زیبایی و یك حكیم برجستهٴ شیرازی ـ قطب الدین شیرازی (634ـ720) ـ در موضوع هنر از این حوزه و براساس كتاب كلیدی هر یك ـ عبهرالعاشقین و دره التاج ـ شرح داده خواهد شد.

اسنی‌ها فرقه‌ای‌ از یهود هستند که در قرن دوم پیش از میلاد در فلسطین و سوریه سکونت داشته ‌و در تاریخ یهود به‌عنوان‌ زهاد شناخته ‌شده‌اند. این ‌گروه ‌به‌علت تعالیم و آئین‌های‌ خاص خود که متمایز از دیگر فرقه‌های یهودی‌ است، منادیان ‌آئین‌ مسیحیت‌ به‌حساب‌ می‌آیند. آنچه در مورد تعالیم‌ و آئین‌های ‌این‌ فرقه‌ در اختیار محققان است، برگرفته از منابع یونانی اسناد قمران است که احتمال داده شده مربوط به جماعت اسنی می‌باشد. محور تعالیم این جماعت، براساس رعایت اصول اخلاقی و محور آئین‌های‌‌ آن‌ها تطهیر و عبادت است. هرچند اصول الهیاتی این فرقه به اصول رهبانی ‌دیگر ادیان شبیه است؛ اما قواعد نظری و عملی خاصی برای این‌ جماعت ذکر شده‌ که‌ آن‌را از دیگر فرقه‌های ‌رهبانی‌ و زاهدانه ‌متمایز می‌سازد. از آنجا که،‌ بعضی از این باورها و آئین‌ها بخشی از اصول الهیاتی جماعت مندائی ‌را که ‌در حال حاضر در مناطقی از ایران و عراق‌ به‌ حیات‌ خود ادامه ‌می‌دهند، تشکیل ‌می‌دهد، بعضی ‌از پژوهشگران‌ تصور می‌کنند، ‌میان ‌این ‌دو جماعت ‌ارتباط‌ وجود دارد. البته از طرفی به‌دلیل اینکه ‌اصول اعتقادی مندائی‌ ریشه در ادیان مختلف دارد و نیز پراکندگی اصول الهیاتی آن‌ها و تمایزات اساسی که‌ بین بعضی از اصول اعتقادی آن‌ها با تعالیم دینی اسنی وجود دارد، احتمال ارتباط میان این دو جماعت تنها درحد یک فرضیه است که توسط معدودی از محققان ارائه شده است. به هر حال، تصور اینکه ‌مندائیان، بازماندگان اسنی‌های قرن اول میلادی باشند، موجب شد تا مقایسه‌ای‌ میان باورها و آئین‌های ‌این دو فرقه انجام شود.‌

کتاب عرفان و هنر در دورهٔ مدرن، تألیف دکتر شهرام پازوکی، در واقع مجموعهٔ چند مصاحبه با ایشان است که در قالب یک کتاب، انتشارات نشر علم منتشر کرده است.. اگرچه مؤلف فردی صاحب اعتبار است و دیگر آثار ایشان نیز حکایت از دین جامعهٔ علمی کشور به ایشان دارد، اما نقد هر اثری بر استواری آن خواهد افزود. در خصوص کتاب حاضر، نخست باید گفت نقد کتبی با این اسلوب دشوار است؛ نخستین دشواری این است که کتاب فاقد موضوعی واحد است و از میان بیش از بیست عنوان مصاحبهٔ موجود در کتاب، با بیست موضوع مواجهیم؛ این یعنی یا باید بحثی مطول در باب تک‌تک بخش‌های کتاب داشته باشیم که مجال آن در یک مقالهٔ کوتاه نیست، یا به اجمال از آن گذر کنیم. دشواری دیگر نقد این کتاب این است که مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها است و معمولاً بیان شفاهی، به دلیل عدم دقّت ذاتی‌اش کمتر قابل نقد است. با وجود این، همین بیان شفاهی می‌تواند از نقاط قوّت کتاب باشد؛ زیرا گسترهٔ مخاطبان خود را افزایش می‌دهد. معمولاً کتب حکمی و عرفانی ما، برخلاف آثاری که امروزه به عرفان‌های کاذب مشهور هستند، بیان غامضی دارند و این باعث فاصله گرفتن از این کتاب‌ها می‌شود. اما بیان شفاهی طبیعتاً فهم‌پذیرتر است و می‌تواند مخاطبان بیشتری را جذب کند