آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رساله کوتاهي است در اصول دين شامل پنج باب کوتاه رساله اي کوتاه در اصول پنجگانه اعتقادي است در يک مقدمه و پنج باب و يک خاتمه و هر باب داراي فصولي است. فهرست اجمالي مطالب كتاب حياة النفس: باب اول در اصل اول. (مقصود از اصل اول توحيد است) داراي 17 فصل درباره ذات و صفات خداوند باب دوم در اصل دوم - عدل- باب سوم در اصل سوم - نبوت- باب چهارم در اصل چهارم - امامت - مطالب اين باب را در ضمن يك فصل بيان داشته. باب پنجم در اصل پنجم - معاد - در اين باب ده فصل است. نسخه اي كه در زمان زندگي شيخ احمد نوشته شده و در كتابخانه سيد محمد پسر سيد نعمة الله جزائري در نجف موجود است. حياة النفس دو ترجمه دارد يكي از ميرزا حسن عظيم آبادي متوفي در حدود 1260 و ديگري از سيد كاظم رشتي شاگرد معروف شيخ احسائي. خاتمه درباره رجعت. (عبدالحسين حائري) در معرفت اصول دين مشتمل بر مقدمه و پنج باب و خاتمه. در هر يک چند فصل. باب اول در توحيد و متعلقات آن. باب دوم در عدل و متعلقات آن از ثواب و عقاب و اختيار و بطلان جبر و تفويض. باب سوم در نبوت و مسائل مربوط به آن. باب چهارم در امامت و براهين امامت ائمه اثني عشر. باب پنجم در اثبات معاد جسماني و کيفيت قيامت. خاتمه در لزوم اعتقاد برجعت و ظهور و اينکه آجال و ارزاق و اسعار بدست خداوند است. اين کتاب چاپ شده است. تاريخ تأليف اين رساله 1232 هـ. ق. مي باشد. (فاضل) رساله اي است در اصول دين، مشتمل بر مقدمه و خاتمه و پنج باب وهر باب داراي چند فصل به شرح ذيل: الباب الاول: في معرفة الله، داراي 16 فصل. الباب الثاني: في العدل. الباب الثالث: في النبوة، مشتمل بر 4 فصل. الباب الرابع: في الامامة، حاوي سه فصل. الباب الخامس: في المعاد، داراي 12 فصل. الخاتمة: في الرجعة، داراي 4 فصل. (غلامي مقدم، براتعلي) چنانكه مؤلف مي گويد آنرا به درخواست گروهي از دوستان و برادران در اصول عقايد تأليف كرده است. اين رساله مشتمل بر يك مقدمه، پنج باب و خاتمه است. در نسخه مورد بحث ما «حيوة النفوس في حضرة القدس» ناميده شده و در «فهرست كتب مشايخ عظام» ص240 «حيوة النفس» معرفي گرديده همچنين در ذريعه ج7ص124ش664 بعنوان «حياة النفس في حضرة القدس» آمده است در «فهرست كتب مشايخ عظام» ذكر گرديده كه اين كتاب به تاريخ 1273 در تبريز با «جوامع الكلم» چاپ شده است (ص240) ابواب رساله مورد گفتگو پس از مقدمه بدين شرح است: باب اول: درتوحيد و متعلقات آن باب دوم: در عدل باب سوم: در نبوت باب چهارم: در امامت و براهين امامت ائمه اثني عشر (ع) باب پنجم: در اثبات معاد جسماني و كيفيت قيامت خاتمه: در لزوم اعتقاد به رجعت (علينقي منزوي) حياة النفس مشتمل است بر يك مقدمه، خاتمه و پنج باب و هريك از بابهاي اين كتاب خود داراي فصولي چند است. فهرست اجمالي مطالب كتاب حياة النفس: باب اول در اصل اول. (مقصود از اصل اول توحيد است) داراي 17 فصل درباره ذات و صفات خداوند. باب دوم در اصل دوم عدل. باب سوم در اصل سوم نبوت. باب چهارم در اصل چهارم امامت. مطالب اين باب را در ضمن يك فصل بيان داشته. باب پنجم در اصل پنجم معاد. در اين باب ده فصل است. خاتمه درباره رجعت. نسخه اي كه در زمان زندگي شيخ احمد نوشته شده و در كتابخانه سيد محمد پسر سيد نعمة الله جزائري در نجف موجود است. حياة النفس دو ترجمه دارد يكي از ميرزا حسن عظيم آبادي متوفي در حدود 1260 و ديگري از سيد كاظم رشتي شاگرد معروف شيخ احسائي. (عبدالحسين حائري) در 1 «مقدمه» و 5 «باب» و 1 «خاتمه» و هر باب در چند «فصل» . در اصول دين و مذهب، باب 1. توحيد 2. عدل 3. پيامبري 4. امامت 5. معاد كه جسمي خواهد بود. خاتمه در رجعت و برخي اعتقادات ديگر. چاپ: تبريز، 1381ق. (احمد منزوي) در اصول دين تنظيم شده دريك مقدمه و 5باب (هر باب در چند فصل) و خاتمه: مقدمه: اعلم ان الله سبحانه لم يخلق العباد عبثاً لانه حكيم. الباب الاول: في الاصل الاول [التوحيد] در 17فصل الباب الثاني» في الاصل الثاني و هو العدل. الباب الثالث: في النبوة الباب الرابع: في الامامة الباب الخامس: في المعاد، در 10فصل. خاتمه: در لزوم اعتقاد به رجعت و ظهور و اين كه آجال و ارزاق و اسعار به دست خداوند است. (حكيم) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌. اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي، انه قد التمس مني بعض الاخوان الذين يجب اطاعتهم ان اكتب ... انجام كتاب: علي كرم عدله و آلائه و الرضا في كل حال بقدرة و قضائه فانه ولي كل خير و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين. تمت الرسالة بعون الله. في كل حال بقدرته و قضائه فانه ولي كل خير و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين. [التراث العربي 2/435؛ فهرست مشايخ 2/30؛ مشار عربي 326: چاپ تبريز 1381 ق؛ الذريعة 7/124رقم 664 و 4/98؛ مرعشي 24/37و20/102و2/200 و 3/134 و 5/371و 7/356 و 19/85 و 19/162 و 13/310 و 19/342 و 30/72 و 31/62و 28/483 و 29/557؛ مدرسه آية الله خوئي ص 68؛ مدرسه نمازي ص330 و 365 و 407؛ سپهسالار 4/352-353؛ الهيات مشهد 1/406؛ فهرست دانشكده ادبيات 215؛ فهرست مشار 1/399؛ كتابخانه مجلس شورا 5/11و 1/17/29؛ فهرست آستان قدس 4/97 و 11/336 و 11/358 و 17/435؛ ايضاح المكنون 1/425؛ مركز احياء ميراث 1/482؛ دانشگاه بوعلي ص 161؛ كتابخانه وزيري 3/882 و 4/1298 و 3/1109 و 3/1110؛ مدرسه فيضيه 1/103؛ كتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامي ص 39؛ كتابخانه ملي 5/223 و 7/48 و 11/192 و 10/246 و 16/453؛ كتابخانه ملك 5/102 و 5/423 و 5/425؛ فهرست دانشكده ادبيات 215؛ ذريعه ج 7-122و ج 4-98 و فهرست مشار ج 1-399؛ عكسي مركز احياء ميراث اسلامي 3/62 و 6/190؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1194؛ آية الله زنجاني ص 235؛ علامه طباطبايي 2/156؛ كتابخانه مدرسه آ خوند ص 1421؛ دليل المخطوطات 1/277؛ ابراهيمي 240؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي 1/94 و 6/666؛ الذريعة 7/124 و فهرست عربي مشار: 326 مجلس 5/11-14؛ مجلس شورا 9/568 و 7/113؛ ريحانة الادب ج 1: 39 ج 2: 77، فهرست مجلس ج 5 ص 7 دانشگاه ج 3: 400؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/467 و 1/589 و 2/204 و 2/258 و 2/262؛ فهرست كتب احسائي 30؛ ادبيات تهران 1/215؛ كتابخانه ملي تبريز 1/442؛ دانشگاه تهران 12/2604 و 12/2906 و 17/411 و 16/576؛ مدرسه خان ص 93؛ سريزدي 1/181؛ مجتهد الزمان ص 34؛ فهرست مشايخ 2/30؛ اصغر مهدوي 2/114؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامي2/92 و 1/158و 6/662؛ طبقات 13/88 -91؛ مرعشي - اشكوري 2/200؛ اعلام 1/64؛ احسايي؛ ذريعه 7/124 «حياة النفس»، همانجا، 4/98 « ترجمه حياة النفس» ؛ اعلام، 1/164: احسايي؛ طبقات 13/88-91: احمد احسايي؛ فهرست كتب مشايخ 240؛ مشار، عربي 326؛ مرعشي 2/200 «حياة ... » ؛ نشريه 3/222 و 5/591 و 5/596 و 5/647 و 7/719 و 13/356 و 11/722؛ چهار كتابخانه مشهد ص 292؛ سه كتابخانه اصفهان ص 58؛ نسخه پژوهي 3/80 و 3/176؛ عمومي مراغه ص 259؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 231مدرسه فيضيه 3/92؛ مجلس شورا 7/284؛ شيخ علي حيدر 1/108 و 2/89؛ تراثنا س2ش/4 42 و س13ش2و/3 323؛ رايانه ملي ص 274؛ دارالحديث ص 229؛ مكتبة اميرالمؤمنين 2/451؛ شورا 1/150/33؛ جامع گوهرشاد 5/618؛ رايانه آستان قدس] شرح و حواشي: حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه) (-) العقايد الخمس في شرح حياة النفس (-) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه) = ترجمه رساله اصول عقايد (-) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه دوم) رشتي، كاظم بن قاسم (1212-1259) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه) مرندي، علي محمد (-1259) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه اول) نظام العلماء تبريزي، محمود بن محمد (-1271) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه) رشيد يزدي، محمد بن علي (-13) اصول الدين (ترجمه) تبريزي، محمد بن محمد (-13) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه) حايري عظيم آبادي، حسن (-1260) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه سوم) جوانرودي، محمد (-14) حياة النفس في حظيرة القدس (ترجمه) دامغاني عمرواني، محمد (-)

شیخ احمد احسائی به عنوان مهمترین شخصیت­ فرقه شیخیه، بر این باور بود که ائمه(ع) انجام دهنده همه امور عالم از جمله آفریدن مخلوقات و روزی دادن به آنها در نظام آفرینش‌اند و امامان، علت فاعلی حقیقی همه چیز در هستی‎ به حساب می‎آیند که تبیین این دیدگاه احسائی و نقد و بررسی ادله او، مسئله این تحقیق بوده و به روش تحلیلی و انتقادی به این موضوع پرداخته شده است؛ از این‎رو پس از تبیین دیدگاه احسائی و تحلیل نظریه او در علت فاعلی دانستن ائمه(ع) مبانی، مؤیّدات و ادله مورد استناد او نیز، مورد بررسی قرار گرفت و آشکار شد که شیخ احمد احسائی به روایاتی تمسک کرده که نظریه او را اثبات نمی‏ کنند و از طرفی اینکه او امامان را انجام دهنده همه‌ امور عالم معرفی کرده و آنان را علت فاعلی حقیقی در آفرینش دانسته است، ریشه در عدم تحلیل صحیح احسائی از فاعلیت خداوند در نظام آفرینش و اشکالات او در این زمینه دارد.

شیخ احمد احسایی (م 1241ق) در کنار عالم مجردات (ملکوت) و مادیات (ملک)، عالم دیگری به نام «عالم هورقلیا» قائل است. او مبتنی بر همین دیدگاه کلامی، نظریۀ «هورقلیایی بودن بدن اخروی» انسان را مطرح کرد و به تبیین «معاد جسمانی» پرداخت. احسایی طبق مبنای خود برای انسان دو جسم و دو جسد قائل است؛ جسد عنصریِ متشکل از اعراض دنیوی و جسد هورقلیایی که پیش از مرگ در باطن جسد اول نهفته است و با زوال آن باقی می‌ماند. این جسد از نظر احسایی، همان طینتی است که انسان از آن آفریده شده و در روایات بازتاب فراوان دارد. جسم لطیفی که حامل روح در عالم برزخ تا نفخ صور اول است و جسم لطیف هورقلیایی که قبل از مرگ در دل جسم اول نهفته بوده و پس از مرگ به‌صورت مستدیر باقی می‌ماند و در قیامت محشور می‌شود. بدن اخروی که متشکل از جسم دوم و جسد دوم است، همان بدن دنیایی است، با این تفاوت که بدن دنیایی کثیف و متراکم است، ولی بدن اخروی تصفیه شده و لطیف است. وی از همین‌جا نتیجه می‌گیرد که به معاد جسمانی برخاسته از متن شریعت اسلامی معتقد است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، جوابی برای این سؤال اصلی فراهم کرده که «احسایی، معاد جسمانی را چگونه با نظریۀ هورقلیایی بودن جسم اخروی، تبیین و اثبات می‌کند».

شیخ احمد احسائی از اندیشمندان جریان‌ساز قرن سیزده سازواره فکری خود را با رویکرد نقلی و با منابع معرفتی قرآن، تأویل، کشف، شهود، تحلیل عقلانی، رؤیا و مخالفت با روش فلسفی بنا نهاده است. وی با سرمایه علمی خود چیستی، جایگاه، استعدادها، کمالات، توانایی‌های بعد غیرمادی، راه سعادت و شقاوت انسان را تفحص و تدوین کرده است. بعد از مرگ وی عده ایی از طرفدارانش با تآکید بر آرای وی و تفسیر و تغییر دیدگاه‌هایش زمینه‌ی ایجاد تشخص اجتماعی و شخصیت کاریزماتیک وی را تشکیل داده و وی را بنیانگذار فرقه شیخیه نامیدند که منشأ فرقه‌های متعددی می‌باشد. تحلیل و نقد مبانی انسان‌شناسی او سؤال اصلی رساله بوده که با روش تحلیل محتوایی، اسنادی، نقد نقلی و عقلی داده‌ها، بررسی شده است. هدف از تدوین رساله کشف سازواره فکری، همگونی یا ناهمگونی دیدگاه‌ها، تطبیق یا عدم تطبیق آرای شیخ با دیگر اندیشمندان شیعی و تعمیق بخشیدن به شناخت انسان است. احصای مبانی معرفتی، ماهیت انسان، مبانی انسان‌شناسی قبل و بعد از آفرینش، بعد از مرگ و تحلیل و نقد موارد فوق از نوآوری‌های رساله می‌باشد. عدم اعتماد به برخی از مبانی معرفتی شیخ در مکتب تشیع از جمله تأویل، کشف، شهود، رؤیا و عدم ارایه‌ی دلیل منطقی به مخالفت با فلسفه، عدم قبول محدودیت عقل به دلیل حجیت نقل حتی از نوع بدون سندش از نتایج رساله است. همچنین در نظر شیخ انسان کامل به عنوان اولین مخلوق علت مادی، به دلیل حمل فعل الاهی علت فاعلی، به دلیل پدر امت بودن علت صوری و همچنین علت غائی هستی است. دو جسم و دو جسد داشتن انسان، یکی از خاک و دیگری از عالم هورقلیا، مستقل بودن روح، نفس و عقل، انسان در عالم ذر، سیر انسان به سمت ائمه، نحوه‌ی مکلف بودن انسان، رنگ دینی زدن به تحلیل‌های عقلانی، خوب تبیین نشده و شیخ در این موارد ابداعاتی نیز دارد، متغییر بودن فطرت، کرامت انسانی، مجهول مطلق بودن و عدم شناسایی ذات خداوند خوب تبیین شده است.

براي شيخ علي بن شيخ احمد پسر خودش. [كتابخانه مدرسه آخوند ص 1421؛ ]