آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پاسخ سوال شيخ عبدالحسين ابن شيخ يوسف بحراني است شيخ عبد الحسين بن يوسف بحراني مساله اي را در اقسام كفار از احسائي پرسيده، و شيخ به روش خود بدان جواب گفته و در شب 15 جمادي الثاني 1218 از آن فارغ شده است. (سيد جعفر و صادق حسيني اشكوري) در پاسخ پرسش شيخ عبدالحسين فرزند شيخ يوسف بحراني [بلادي]. در مسايل كفر و ايمان و اسباب دخول جهنم كه پرسش را به چند بخش درآورده هر يك را جداگانه پاسخ گفته است. در فهرست كتب مشايخ تاريخ تاليف 15 جمادي الثاني 1212ق آورده شده و افزوده شده كه در «جوامع الكلم»، تبريز، 1276ق چاپ شده است. (احمد منزوي) رساله اي كوتاه در پاسخ سوالاتي كه «عبدالحسين بحراني» نموده و او آنها را به صورت «قال - اقول» جواب داده است. پرسشها عمدتا درباره اقسام كفار و تفصيل آنها، عقايد بر همنان هندوستان، درباره حقيقت ايمان كه كاشف از اصول آن و حقيقت كفر كه كاشف از حقيقت آن بنمايد، پرسيده شده است (طيار مراغي) آغاز كتاب: الحمدلله الذي اوضح الحق باكمل بيان و اشبه مستوي صحية. . و بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي. انه قد ارسل الي الكفو الوقادة ... الشيخ عبدالحسين بن المرحوم الشيخ يوسف البحراني مسئلة اراد بها كشف نقابها. انجام كتاب: بصحة هذا القول و الاخبار و الاعتبار. و صلي الله علي محمد و‌ آله الطاهرين. و الحمدلله رب العالمين. [الهيات تهران ص 344؛ دانشگاه تهران 16/372؛ دائرة المعارف اسلامي 1/118 و 1/186 و 6/662: احسايي؛ ذريعه 5/208 «جوابات الشيخ عبدالحسين» بلادي بحراني، همانجا، 11/124 «رسالة في الايمان و الكفر» : كه بايستي همين كتاب باشد: فهرست كتب مشايخ، 241: مشار، مؤلفين 1/345؛ طبقات 13/88-89: ‌احمد احسايي؛ اعلام، 1/64: احمد احسايي؛ دانشگاه تهران 12/2626 و 12/2627؛ مجلس سنا 1/57؛ الهيات تهران ص 344؛ كتابخانه وزيري 4/1205؛ مدرسه حجتيه ص 117؛ عمومي مراغه ص 253؛ كتابخانه ملك 5/101؛ عكسي مركز احيا ء 4/240؛ شيخ علي حيدر 1/156؛ شورا 44/218]

در برابر پرسش کسی که نامش در پیشگفتار کوتاه نیامده، و در فهرست کتب مشایخ نام او سید ابوالحسن گیلانی آمده است. دربارۀ اینکه اگر ایمان و کفر در لوح محفوظ ثبت است، پس چرا باید کافر را تکلیف کنند، با اینکه از پیش سرنوشت او روشن است. تاریخ نگارش در انجامۀ نگارنده 8 ج 2/1223ق آمده است. آغاز: حمدله. صلاة. و بعد، فیقول العبد المسکین احمد بن زین‌الدین الاحسایی، انه قد ارسل الی مسألة و هو من غوامض الاسرار، و لکن یجب علی قبل الشروع. انجام: فاذا اطلق الف سنة من ادبه ما ذکرنا. و الحمدلله رب العالمین... و کتب احمد بن زین‌الدین فی الثامن من جمادی‌الثانیة سنة الثالث و العشرین من بعد المأتین و الالف... و الحمدلله رب العالمین.

از شیخ احمد احسایی در پاسخ پرسش‌های شیخ احمد فرزند شیخ صالح طوق قطیفی (د پس از 1245ق)، احسایی در چند گفتار جداگانه به پرسش این کس پاسخ داده است (نک‍ : فهرست مشایخ 231، 250، 272، 277 و 279). با سربندهای «قال سلمه‌الله ... » و «اقول» پرسش و پاسخ‌ها شماره ندارند. برای نشانی: 1. ما الوجه فی تعدد جهات المشیة، 2. ما وجه اختصاص لفظ الله و الرحمان به تعالی، 3. ما الفرق بین الاسم و الصفة، 4. ان کان المشخص للموجودات عدماً فهو فی نفسه غیر متشخص، 5. هل جزئیات النفوس حادثة بالبدن، ام سابقة علیه... آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول العبد المسکین... الاحسائی انه قد ارسل الی الشیخ الارشد الشیخ احمد بن صالح بن طوق القطیفی مسائل قد تعصب علی الاذهان و قد اقر بالعجز عن اکثرها العلماء الاعیان و طلب الجواب عنها و بیان غامضها. انجام: اما تری حجر الاسود و اقوالهم. لاتوخذنی بما یقولون، و اجعلنی خیراً مما یظنون، و اغفرلی ما لایعلمون، انک انت الغفور الرحیم، ستار العیوب، غفار الذنوب، و انت حسبنا و نعم الوکیل، والحمدلله. تمت الرسالة القطیفیة.

چند سؤال مختصر است كه درباره عمل به ظن، غنا، اختلاف احاديث و آيات دال بر امامت ائمه؛ با عناوين «قال، اقول» نگارش يافته است. (سيد محمود مرعشي) پاسخ پرسشهاي حاج محمد مهدي ابن حاج محمد ابرقوئي است. حاج محمد ابرقوئي از شيخ احمد احسايي پرسشهايي مي كند و شيخ بجواب پرسشهاي او مي نشيند و سرانجام اين رساله تهيه ميشود. اما پرسشهاي حاج محمد اسئله اربعه زير است: 1-ان الظن الغائب الغريب كاف من العقائد الاماميه و به يحصل الايمان ام لا. 2-الغناء و ماهو و ما الفرق بينه و بين الصوت الحسن المباح. 3-ما سبب اختلاف الاحاديث فان الاختلاف من شأن المجتهدين لا المعصومين. 4-ان تاتي بايات القران المحكمة من الدلالة علي امامة الائمة عليهم السلام و حجيتهم بامرالله حسن الوجوه و ابين الدلالات و بآخر رساله مسأله ابتلاء طفلان به پاره اي از امراض مفصل بحث ميشود (عبدالله انوار) شيخ احمد مي نويسد كه حاج محمد ابرقوئي شيخ ماو مولاي مامسائلي چند را طرح كرده است كه آنها را در ايمان دخلي نيست و از من خواسته است كه بحل آنها كوشم: 1- ظن غالب و نزديك بعلم آيا كافي است در عقايد اماميه و ايمان بآن حاصل مي شود يا نه. 2- فرق بين غنا و صوت احسن چيست، 3- آيا محكمه اي بر ما عرضه كنيد كه دلالت بر امامت كند. شيخ بپاسخ يكايك آنها مي كوشد. (عبدالله انوار) اجوبة عن مسائله حول التكليف و نطاقه، و قدم مسئلة في طهارة طين الطرق، كتبها في 1230. آغاز كتاب: قال محمد المهدي ... شيخنا و مولانا أشكل علي مسائل انجام كتاب: أن يقول لا أله ألا الله محمد رسول الله علي ولي الله كلما عرض شئ من ذلك فانه يذهب عنه [مرعشي 30/551؛ جوامع الكلم 2/130؛ ريحانة الأدب 1/81؛ نسخه پژوهي 3/176؛ شيخ علي حيدر 2/62]

رساله بسيار مختصر يست که درپاسخ به سؤال ملارشيد نگاشته است. وي اين رساله را درجواب سؤالات آخوند ملا رشيد نوشته است. که سؤالات او چنين بوده: 1- آيا ائمه عليهم السلام از وجود مقيدند يا وجود مطلق، و معناي حديث «إن روح القدس في جنان الصاقورة ذاق من حدائقنا الباکورة» 2- اينکه حقيقت محمديه علي صاحبها چگونه نفس مشيت است و اسامي وجود حق مثل ذات بحت ومجهول النعت و «عين کافور» و «ذات ساذج» چگونه به آن حقيقت اطلاق مي شود 3- اين که ائمه عليهم السلام چگونه مقامات الله و ذات ظاهره به صفاتند. جواب سؤال، در اينکه محمد و آل محمد وجود مطلق يا مقيد هستند، اين رساله در 29 شعبان 1225 تأليف شده است. جواب از سه سؤالي است كه ملارشيد ازشيخ پرسيده و وي به روش خود بدانها پاسخ داده و در عصرروز پنجشنبه 19شعبان 1225از آن فارغ شده است. پاسخ سه پرسش است پيرامون آنكه: اهل بيت (ائمه عليهم السلام) وجود مقيد يا مطلق اند، حقيقت محمديه، مقامات آنحضرت. اين پاسخ روز پنجشنبه 29 شعبان 1225 نگاشته شده است. (سيد احمد اشكوري) پرسش از ملارشيد، پاسخ از شيخ احمد احسائي، با عنوان قال، اقول ملا رشيد از شيخ احمد احسائي پرسشهاي زير را مي كند و از او جواب مي خواهد: اما پرسشها: اول: آيا محمد صلوات الله عليه از وجود مطلق است يا وجود. دوم: حقيقت محمديه بر چه سانست كه مشيت مي باشد و چگونه آنها مقامات الهي اند كه بر آنها اسامي وجود واقع مي شود سوم: روشن كنيد كه آيا ائمه از مقامات الله مي باشند شيخ با پاسخ گويي خود رساله زير را مي پردازد (عبدالله انوار) در پاسخ ملارشيد، ساخته پسين روز پنجشنبه 19 شعبان 1325 (پايان رساله) نوشته 1258 «دانش پژوه، افشار» در پاسخ سه پرسش ملا رشيد مورخ روز پنجشنبه 19 شعبان 1225. (12: 2) در پاسخ 3 پرسش آخوند ملا رشيد (يا ملا محمد رشيد ملقب به رشيد): 1. ائمه (ع) از وجود مقيدند يا وجود مطلق، معني حديث «ان روح القدس في جنان ... » . 2. كيفيت حقيقت محمدي و مشيت و اسامي وجود حق ... 3. چگونه ائمه (ع) مقامات الله و ذات ظاهره به صفات اند. در انجامه تاريخ به پايان رسيدن 19 شعبان 1225ق آمده است. و به نوشته «فهرست كتب مشايخ 223» در «جوامع الكلم» چاپ شده است. (احمد منزوي) آغاز كتاب: الحمدلله رب العالمين. . ان ذا الراي السديد الملا رشيد قد عرض علي مسائل طلب مني الجواب عنها و القلب غير مجتمع. انجام كتاب: و اعصمنا فيما بقي من اعمارنا برحمتك يا ارحم الراحمين. . [الذريعه 5/181؛ مرعشي 30/76و 26/298 و 23/199؛ مركز احياء ميراث 1/484؛ كتابخانه وزيري 4/1214؛ كتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامي ص 39؛ مدرسه فيضيه 2/41؛ كتابخانه ملي 8/253؛ كتابخانه ملك 5/363؛ آستانه حضرت عبدالعظيم 1/25؛ مدرسه صدر بازار 1/88 و 1/203؛ دائرة المعارف اسلامي 1/182 و 6/662؛ احسايي؛ مشار، عربي 259 «جوامع الكلم» ‌: كه نشاني 2 چاپ آن را داده؛ فهرست كتب مشايخ، 223 «رساله رشيديه» ؛ ذريعه 21/144 «مطالع الانوار» ؛ سيد رشتي كه براي همين ملا محمد رشيد ساخته است؛ اهدائي به آستان قدس ص 327؛ نشريه 7/274؛ شيخ علي حيدر 1/159؛ تراثنا س 13ش2و/3 335؛ رايانه ملي 1190؛ دانشگاه تهران 17/528؛ مكتبة اميرالمومنين 1/48]

رساله اي است درپاسخ به سؤالات شاهزاده محمود ميرزا که از احسايي 7 سؤال درموضوعات اعتقادي پرسيده بود از جمله درباره کلامي از امام سجاد (ع) که فرمود: فهي بمشيتک دون قولک مؤتمرة و بارادتک دون نهيک منزجرة، و حديث حقيقت، عالم برزخ و مثال و حشر و بعث و قيامت، فرق کلام و کتاب و ... . جواب استدلالي مختصري است بر هفت سؤالي که شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي مؤلف فرستاده که بعضي درمسائل اعتقادي و بعضي در مشکلات بعضي احاديث است. تأليف اين کتاب - چنانچه در نسخه حاضر آمده- در روز هفتم رجب 1241 به پايان رسيده است. در پاسخ همان شاهزاده محمود ميرزا قاجار (نك: بالا)، 7 «مسألة» است با سربندهاي «المسائلة الاولي؛ الجواب؛ المسائلة الثانية؛ الجواب ... » ‌نمايه اين هفت پرسش در «فهرست كتب مشايخ» ص 237 زير نام «رساله» آمده است. (احمد منزوي) پاسخ هفت پرسش: 1- بيان فرمايش امام سجاد ع: « فهي بمشيتك دون قولك موتمره» . 2-بيان معني « ان الله خلق آدم علي صورته » . 3-بيان معني حديث كميل در حقيقت معرفت 4-در بيان حقيقت عالم برزخ و ... . 5-فرق بين كلام و كتاب 6-معني حديث فرجه در توحيد 7-شجاعت با اين كه كمال است چرا در اسماء خدا وارد نشده. (علي اوسط ناطقي و رمضانعلي انتظاري) آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين. . قد أنهي الي الجناب المنيع و الشأن الرفيع منصور الجنود ذوالطالع المسعود» [التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ دائرة المعارف اسلامي 1/128؛ ‌مرعشي 5/162 «اجوبة مسايل محمود ميرزا الاولي» ؛ عكسي مركز احياء 7/47]

آن را بخواهش محمد علي قاجار نگاشته [الهيات مشهد 1/273]

پرسشهائي است راجع به جبر و اختيار، معني ماشاءالله كان، معني لاحول و لاقوة الا بالله. مؤلف اين پرسشها را متن قرار داده و بطور مزجي آنها را شرح مينمايد. (سيد احمد اشكوري) پرسش و پاسخ هائي در خصوص جبر و اختيار است. (سيد محمود مرعشي) در پاسخ پرسشهاي سيد اسماعيل به هنگام شرح الزياره. بروزگاري كه شيخ احمد بشرح زيارت جامعه سرگرم بود شيخ اسماعيل مسائلي مي فرستد بنزد شيخ احمد و از او پاسخ پرسشهاي خود را مي خواهد. شيخ احمد مي گويد بدان روزگار برآن بودم كه جز شرح زيارت جامعه كار ديگر نكنم و خود را مشغول دل بپاسخ گويي ننمايم پس جواب پاسخ او فروگذاشتم تا شرح زيارت جامعه بپايان آمد. آنگاه بسؤالهاي او رو كردم و درين رساله شرح آن مي دهم او يكايك سؤالهاي آقا اسماعيل را مي آورد و بهر يك جداگانه جواب مي دهد (عبدالله انوار) هنگامي كه به گزارش زيارت جامعه مي پرداخته است. پرسشهايي است راجع به جبر و اختيار، معني ماشاءالله كان، معني لاحول و لاحول و لاقوه الا بالله؛ مؤلف اين پرسشها را متن قرار داده و بطور مزجي آنها را شرح مي كند. (زهره معيري) رساله ايست متضمن جوابهاي شيخ احمد احسائي متوفي 1142- هـ به سئوالات يكي از شاگردان خويش بنام سيد اسمعيل درباره اوراد و اذكار و تفسير كلمه ماشاء الله اين رساله با دو رساله ديگر ضمن يك مجموعه است. (عبدالحسين حائري) پرسش ها از سيد اسماعيل، همانكه در «فهرست كتب مشايخ» ص 255 نشان داده شده است. پرسش هايي درباره مسايل اين جهاني و آن جهاني و فلسفي. از آن ميان امر بين الامرين و جبر و تفويض معني ماشاء الله كان. لاحول و لاقوة بالله. با سربندهاي «قال، اقول». در ديباچه مي گويد اين پرسش ها هنگامي بدو رسيده كه دست اندر كار نگارش «شرح الزيارة» (هفـ) بوده است. (احمد منزوي) در پاسخ به سؤالات سيد اسمعيل درباره اصلاح دين و دنيا و معاش و در معني امر بين الامرين و معني لاحول و لاقوة الا بالله و معني ما شاء الله كان و ما لم يشاء لم يكن. (عبدالحسين حائري) پاسخ به چند سؤال درباره اصلاح دين و دنيا، معني امر بين امرين، لا حول ولا قوة الا بالله؛ ماشاءالله كان و ما لم يشأ لم يكن است. (غلامي مقدم، براتعلي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة. و بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي ان قد بعث الي السيد الجليل سيدنا السيد اسماعيل بخط التمس مني الجواب لمسائل كتبها و قد ورد علي في حال اشتغالي بشرح الزيارة الجامعة ... قال سلمه الله تعالي فاليك اشكو ضعف نفسي عن المسارعة. انجام كتاب: اكثر من هداية النجدين و المعونة اذا شاءالله. و له الحمد علي كل حال و الحمدلله رب العالمين و لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم و صلي الله علي محمد و‌ آله الطاهرين. [مرعشي 3/138و 28/479؛ الذريعة 5/187؛ كتابخانه ملي 18/99؛ دائرة المعارف اسلامي 1/111؛ فهرست كتب مشايخ 255؛ مرعشي 3/338؛ چهار كتابخانه مشهد ص 207؛ فهرست احسائي 2/47؛ نسخه پژوهي 3/176]

از شیخ احسایی، در پاسخ شیخ محمد حسین بن شیخ سلطان نجفی، نمایۀ 15 پرسش و پاسخ این مجموعه در «فهرست کتب مشایخ» (ص 263-264) آورده شده است. 1. ضروریات پنجگانه دین کدام است، 2. ارکان دهگانه و فروع دهگانۀ دین، 5. مسألۀ حسابگر، 10. جواهر خمسۀ حکما و چهارگانه نزد متکلمان، اجسام سه‌گانه و اعراض بیست و چهارگانه، 15. میراث خنثی. آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول العبد المسکین احمد بن زین‌الدین الاحسائی انه قد وصلت الی مسائل جلیلة من الشیخ محمدحسین بن المرحوم الشیخ سلطان النجفی علی حالة زلزال محاولة انتقال. انجام: فیکون نصیب ذکر الاربع نصیب و هو الظاهر و الحمدلله رب‌العالمین.

در پاسخ پرسش هاي ميرزا محمد علي بن محمد نبي خان. درباره مراتب توحيد و مشيت و جز آن. با سربندهاي «قال سلمه الله» و «اقول» . پرسش ها را پايه و سخنان خود را گزارش گونه آورده است. در انجامه تاريخ به پايان رسيدن 24 شعبان 1239ق در شهر كربلا آمده است. (احمد منزوي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة ... . فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي الهجري انه قد عرض علي الاكرم العارف الصفي الميرزا محمد علي بن المرحوم محمد نبي خان ... قال سلمه الله تعالي. ان المقرر من الاحاديث و من بيانكم ان الذات سبحانه جل عن المشابهة بالفعل و المفاعيل. انجام كتاب: موفقا راشداً مسدداً. و الحمدلله رب العالمين. وقع الفراغ من تسويد هذا الكلمات ضحي الرابع و العشرين من شعبان سنة تسع و ثلاثين بعد المأتين و الالف ... العبد المسكين احمد بن زين الدين الهجري الاحسايي في بلدة الحسين (ع) حامداً مصلياً [دائرة المعارف اسلامي 1/120؛ فهرست كتب مشايخ 234 «رساله» رديف 35]