آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

شرح الزیارة الجامعة الکبیرة، کتابی است چهارجلدی که با زبان عربی به شرح زیارت جامعهٔ کبیره می‌پردازد. این مجموعه اثر احمد بن‌ زین‌الدین احسایی است و انتشارات مؤسسة الإحقاقی نشر آن را به عهده داشته است. چهار انتشارات چاپخانهٔ س‍ع‍ادت‌ (ایران)، دار المفید‏‫ (لبنان)، مؤسسة البلاغ‫ (لبنان) و مکتبة العذراء (کویت) نیز این کتاب را در گونه‌های مختلف منتشر کرده‌اند. مؤلف نخست فرازهای این زیارت را ذکر و معانی آن را بیان کرده است، سپس با نگاهی عرفانی و فلسفی، به شرح آن پرداخته است. وی در تفسیر زیارت، از احادیث اهل‏‌بیت (ع) و آراء علما و مفسران شیعه بهره می‌‏گیرد و در پایان هر فقره، نظر خود را بیان می‌کند. این کتاب در نوبت‌ها و گونه‌های متعدد تک‌جلدی (چاپخانهٔ سعادت)، دوجلدی (مؤسسة البلاغ)، چهارجلدی (دارالمفید) و پنج‌جلدی (مکتبة العذراء) به چاپ رسیده است. / درباره مولف: احمد بن‌ زین‌الدین احسایی معروف به «شیخ اوحد احسائی» (متولد ۱۱۶۶ ق، احساء و متوفای ۱۲۴۲ ق، مدینه)، تحصیلات خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد باقر وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، مهدی شهرستانی، سید مهدی بحرالعلوم و جعفر کاشف‌ الغطاء پیگیری کرد. پیروان مکتب شیخیه او را بنیانگذار این مکتب می‌دانند. وی به تألیف آثار فراوان با موضوعات دینی و اعتقادی مبادرت داشت. «العصمة و الرجعة»، «مختصر الرسالة الحیدریة فی فقه الصلوات الیومیة»، «تلویح الإشارة فی تلخیص شرح الزیارة»، «جوامع‌الکلم»، «حیاةالنفس فی حظیرة القدس»، «شرح العرشیه»، «شرح المشاعر»، «الفوائد»، «الرسالة الخطابیة فی جواب بعض العارفین»، «الفائدة فی الوجودات الثلاثة» و «الفائدة فی کیفیة تنعم أهل الجنة و تألم أهل النار» برخی از آثار او است.

شرح الزیارة الجامعة الکبیرة، کتابی است چهارجلدی که با زبان عربی به شرح زیارت جامعهٔ کبیره می‌پردازد. این مجموعه اثر احمد بن‌ زین‌الدین احسایی است و انتشارات مؤسسة الإحقاقی نشر آن را به عهده داشته است. چهار انتشارات چاپخانهٔ س‍ع‍ادت‌ (ایران)، دار المفید‏‫ (لبنان)، مؤسسة البلاغ‫ (لبنان) و مکتبة العذراء (کویت) نیز این کتاب را در گونه‌های مختلف منتشر کرده‌اند. مؤلف نخست فرازهای این زیارت را ذکر و معانی آن را بیان کرده است، سپس با نگاهی عرفانی و فلسفی، به شرح آن پرداخته است. وی در تفسیر زیارت، از احادیث اهل‏‌بیت (ع) و آراء علما و مفسران شیعه بهره می‌‏گیرد و در پایان هر فقره، نظر خود را بیان می‌کند. این کتاب در نوبت‌ها و گونه‌های متعدد تک‌جلدی (چاپخانهٔ سعادت)، دوجلدی (مؤسسة البلاغ)، چهارجلدی (دارالمفید) و پنج‌جلدی (مکتبة العذراء) به چاپ رسیده است. / درباره مولف: احمد بن‌ زین‌الدین احسایی معروف به «شیخ اوحد احسائی» (متولد ۱۱۶۶ ق، احساء و متوفای ۱۲۴۲ ق، مدینه)، تحصیلات خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد باقر وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، مهدی شهرستانی، سید مهدی بحرالعلوم و جعفر کاشف‌ الغطاء پیگیری کرد. پیروان مکتب شیخیه او را بنیانگذار این مکتب می‌دانند. وی به تألیف آثار فراوان با موضوعات دینی و اعتقادی مبادرت داشت. «العصمة و الرجعة»، «مختصر الرسالة الحیدریة فی فقه الصلوات الیومیة»، «تلویح الإشارة فی تلخیص شرح الزیارة»، «جوامع‌الکلم»، «حیاةالنفس فی حظیرة القدس»، «شرح العرشیه»، «شرح المشاعر»، «الفوائد»، «الرسالة الخطابیة فی جواب بعض العارفین»، «الفائدة فی الوجودات الثلاثة» و «الفائدة فی کیفیة تنعم أهل الجنة و تألم أهل النار» برخی از آثار او است.

شرح الزیارة الجامعة الکبیرة، کتابی است چهارجلدی که با زبان عربی به شرح زیارت جامعهٔ کبیره می‌پردازد. این مجموعه اثر احمد بن‌ زین‌الدین احسایی است و انتشارات مؤسسة الإحقاقی نشر آن را به عهده داشته است. چهار انتشارات چاپخانهٔ س‍ع‍ادت‌ (ایران)، دار المفید‏‫ (لبنان)، مؤسسة البلاغ‫ (لبنان) و مکتبة العذراء (کویت) نیز این کتاب را در گونه‌های مختلف منتشر کرده‌اند. مؤلف نخست فرازهای این زیارت را ذکر و معانی آن را بیان کرده است، سپس با نگاهی عرفانی و فلسفی، به شرح آن پرداخته است. وی در تفسیر زیارت، از احادیث اهل‏‌بیت (ع) و آراء علما و مفسران شیعه بهره می‌‏گیرد و در پایان هر فقره، نظر خود را بیان می‌کند. این کتاب در نوبت‌ها و گونه‌های متعدد تک‌جلدی (چاپخانهٔ سعادت)، دوجلدی (مؤسسة البلاغ)، چهارجلدی (دارالمفید) و پنج‌جلدی (مکتبة العذراء) به چاپ رسیده است. / درباره مولف: احمد بن‌ زین‌الدین احسایی معروف به «شیخ اوحد احسائی» (متولد ۱۱۶۶ ق، احساء و متوفای ۱۲۴۲ ق، مدینه)، تحصیلات خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: محمد باقر وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، مهدی شهرستانی، سید مهدی بحرالعلوم و جعفر کاشف‌ الغطاء پیگیری کرد. پیروان مکتب شیخیه او را بنیانگذار این مکتب می‌دانند. وی به تألیف آثار فراوان با موضوعات دینی و اعتقادی مبادرت داشت. «العصمة و الرجعة»، «مختصر الرسالة الحیدریة فی فقه الصلوات الیومیة»، «تلویح الإشارة فی تلخیص شرح الزیارة»، «جوامع‌الکلم»، «حیاةالنفس فی حظیرة القدس»، «شرح العرشیه»، «شرح المشاعر»، «الفوائد»، «الرسالة الخطابیة فی جواب بعض العارفین»، «الفائدة فی الوجودات الثلاثة» و «الفائدة فی کیفیة تنعم أهل الجنة و تألم أهل النار» برخی از آثار او است.

شیخ اَحْمَد بْن زَیْنُ الدّین بْن اِبْراهیم (رجب ۱۱۶۶-ذیقعده ۱۲۴۱ق معادل مه ۱۷۵۳-ژوئن ۱۸۲۶) معروف به احمد احسائی عالم، حکیم و فقیه معروف امامی که جماعت شیخیه به او منسوبند و اساس تعالیم خود را از او گرفته‎‎اند. مشرب و وقایع زندگی احسائی، دامنۀ تأثیر او را به پس از حیاتش رسانده و تحولاتی را در تاریخ امامیه به بار آورده است. عقاید احسایی: الف) وصف کلی: وصف کلی اندیشه احسایی را می‌توان در این خلاصه کرد که وی علوم و حقایق را به تمامی نزد پیامبران و امامان می‌داند و از دیدگاه او حکمت - که علم به حقایق اشیاء است- با باطن شریعت و نیز با ظاهر آن از هر جهت سازگاری دارد. او معتقد است که عقل آنگاه می‌تواند به ادراک امور نایل شود که از انوار اهل بیت روشنی گیرد و این شرط در شناختهای نظری و عملی یکسان وجود دارد. درست است که تعقل در اصول و معارف واجب است، اما از آنجا که حقیقت با اهل بیت همراهی دارد، صدق احکام عقل در گرو نوری است که از ایشان می‌گیرد. وی از یکسو موضع اهل ظاهر را در اکتفا به ظاهر شریعت نمی‌پذیرد و از سوی دیگر پرداختن به باطن شریعت و از پایبندی به ظاهر آن بازماندن را مردود می‌شمارد. در آثار وی معارضه‌هایی سخت با ابن عربی آمده است. و به ملاصدرا و فیض کاشانی ایراد می‌گیرد. احسایی می‌گوید تمسکش به اهل بیت در دریافت حقایق سبب شده است که در برخی مسائل با بسیاری از آراء حکما مبانی فلسفی را تا آنجا پذیرفته است که از دید او با باطن تعالیم شریعت در تعارض نباشد. / ب) معاد و اطوار جسم: معروف‌ترین نظریه احسایی در باب کیفیت معاد جسمانی است. او ظاهر شریعت را که می‌گوید معاد جسمانی با همین کالبد طبیعی است، نمی‌پذیرد و آن را ناساگار با تغییر و تباهی در کالبد ظاهری می‌داند. راه حلی که احسایی ارائه می‌دهد، جداسازی جسم و جسد است. بر این اساس می‌گوید آدمی دو جسم و دو جسد دارد. جسد اول کالبد ظاهری ماست که از عناصر زمانی تشکیل شده است. این جسد در قبر زوال می‌یابد. جسد دوم جسد هورقلیایی است که مثل جسد اول فناپذیر نیست و در قیامت برانگیخته می‌شود. این جسد مرکب از عناصر مثالی و لطیف زمین هورقلیا است که عناصری برتر از عناصر دنیاست. جسد دوم پیش از مرگ در باطن جسد اول نهفته است و پس از زوال آن در خاک، خلوص یافته و در قبر برجا می‌ماند، اما به سبب لطافتش قابل رؤیت نیست. مرگ آدمی مفارقت از این دو جسد است. جسم اول حامل روح در عالم برزخ است و مفارقت روح از دو جسد با جسم اول صورت می‌گیرد. جسم اول جسمی لطیف و اثیری که صورت دهنده آثار و قوای روح در حیات برزخی انسان است. جسم دوم جسم اصلی و حقیقی انسان است و در همه این نشآت هویت شخص را ثابت می‌دارد. این جسم مرکب از هیولا و مثال و حامل طبیعت مجرد و نفس و عقل است و انسان حقیقی هموست. احسایی در جایی ازاین جسم به «‌نفس‌» نیز تعبیر کرده است. با دمیدن نفخه نخست جسم اول از روح جدا می‌گردد و از میان می‌رود و آنچه پس از نفخه دوم، حشر می‌یابد، جسم دوم به همراه جسد دوم است. سیری که احسایی برای جسم آدمی وصف می‌کند، سیری است دو سویه: جسم حقیقی همچنانکه در هبوط از عالم غیب به دنیا ناگزیر به شائبه جسم اول و جسد اول آمیخته شده است، باز در سفر اخروی خویش از آن دو عاری می‌گردد. احسایی شبهه انکار معاد جسمانی را در نظریه خود، بدین گونه پاسخ می‌دهد که مقصود از جسم دوم که معاد خواهد داشت، در واقع همین پیکر محسوس است، اما با ساختی خلوص یافته که بر خلاف جسد دنیوی تباهی در آن راه ندارد. او حکم تباهی کالبد در قبر دربارۀ پیامبر(ص) و امامان(ع) را نیز صادق می‌داند. اما این کالبد از جسم اصلی ایشان که در غایت لطافت است، جداست و امری است عارضی که دیدار و استفادۀ خلق را از ایشان امکان پذیر ساخته است. پس اگر در احادیث از بقای اجساد امامان(ع) در قبر سخن رفته است، مقصود جسدی است بدون صورت عنصری، یعنی همان جسد هورقلیایی که این جسد تنها برای امامان دیگر قابل مشاهده است. قول به جسد هورقلیایی که در تفکر احسایی تبیین کننده معاد جسمانی است، در نظام اعتقادی شیخیه مبنای تبیین مسأله معراج پیامبر(ع) و غیبت امام زمان(ع) نیز قرار گرفته است./ ج) امام در آفرینش: احسایی در آثار خود سهم شایانی به مباحث امامت داده است که نمونه آن را در شرح مبسوطی که بر زیارت جامعه کبیره نوشته است، می‌توان دید. شاخص اندیشه وی در این زمینه، توجه خاصی است که به جنبه‌های تکوینی مقامِ امام نشان می‌دهد. از جمله در بازگوکردن این عقیده که پیامبر و امامان برترین مخلوقات خداوند و واسطه فیض ویند، آنان را علل اربعه کائنات -یعنی علت‌های فاعلی، مادی، صوری و غایی - معرفی می‌کند. در فلسفه ارسطویی و حکمت اسلامی، هر یک از این اقسام چهارگانه گویایی جنبه‌ای از نیازمندی پدیده به علت است. احسایی به استناد مضامین حدیثی، کمال هر یک از چهار جنبه علیت را در وجود پیامبر و امامان نشان می‌دهد و نتیجه می‌گیرد که علل اربعه کائنات، ایشانند. د) وجود و ماهیت: احسایی در باب اصالت وجود و ماهیت قول خاصی دارد. او هر دو را اصیل می‌داند. هر یک از وجود و ماهیت بعدی واقعی از شیء را تشکیل می‌دهند. هستی یافتن شیء، یک جنبه‌اش فعل خداست که همان وجود است و جنبه دیگرش انفعال خود فعل یعنی ماهیت شیء، بنابراین هر ممکنی به معنی حقیقی زوجی ترکیبی است. او دیدگاهی انسان‌شناسانه در این باره دارد. از دوگانه اطاعت و معصیت در سرشت انسانی، به این نتیجه می‌رسد که نمی‌توان هر دو را به یک امر منتسب کرد. نحوه ترکیب وجود و ماهیت را می‌توان از راه شناخت گرایش ترکیبی انسان و فعل اختیاری او دریافت. این ترکیب به گونه‌ای است که که هیچ یک از دو جزء آثار خود را از دست نمی‌دهند. چنانچه اصالت دو جنبه گرایش انسان مانع آن نیست که فعل را به کل مجموعه نسبت دهیم، اصیل دانستن وجود و ماهیت به وحدت شی لطمه‌ای نمی‌زند. در این صورت وجود و ماهیت دو اعتبار برای شی واحدند. با این همه ماهیت جدای از وجود عدمی است. جعل شیء ابتداً به وجود تعلق می‌گیرد، اما وجود در تحقق و ظهور خویش محتاج ماهیت است. احسایی می‌گوید خدا نیازی به ماهیت ندارد؛ زیرا سنخیتی میان او و مخلوقاتش نیست. چه اگر وجود او از سنخ وجود آنها دانسته شود، ترکب در آن راه خواهد داشت. از این رو وحدت وجود نفی می‌شود. احسایی در مواضع گوناگون بر ابطال هرگونه‌اندیشه متمایل به وحدت وجود اصرار ورزیده، و آن را منافی توحید شمرده است. ه) زندگی امام مهدی در عالم هورقلیا: احسائی همانند دیگر عالمان شیعه، وجود و ظهور امام زمان را از اصول مسلم و ضروری دین می‌داند؛ اما بر خلاف آنان، معتقد است كه زندگی و بقای امام نه در این جهان، بلكه در عالم هورقلیا تحقق دارد. آثار: احسایی آثار فراوانی در زمینه‌های گوناگون دارد. فهرست تفصیلی آنها را در دو کتاب شناسی مستقل می‌توان دید. ۱. فهرست تصانیف تالیف ریاض طاهر ۲. فصلی از فهرست کتب مشایخ عظام تالیف ابوالقاسم ابراهیمی که دقت و تفصیل بیشتری دارد. بخش زیادی از نوشته‌های احسایی را رسائلی تشکیل می‌دهد که وی در پاسخ استفتائات و سوالهایی که در موضوعات مختلف بدو می‌رسیده، نگاشته است و برخی از آنها اهمیت و عنوان مستقل یافته‌اند. شمار رسائلی که از وی به جا مانده است به بیش از ۱۰۰ می‌رسد و بیشتر آنها را در مجموعه‌های چاپی و خطی که در شمار آثار او می‌آید می‌توان یافت. / شرح الزیارة الجامعة الکبیرة، بزرگترین و معروف‌ترین اثر احسایی است./ جوامع الکلم، مجموعه‌ای از ۹۲ رساله که بیشتر آنها در پاسخ نامه هاست. بیشتر رساله‌های احسایی که نسخه‌های فروانی از آنها در مجموعه‌های خطی کتابخانه‌ها پراکنده است، در این کتاب یافت می‌شود. جلد دوم این کتاب همچنین مشتمل بر ۱۲ قصیده بلند از احسایی در رثای امام حسین(ع) است./ حیاة النفس فی حظیرة القدس، کتابی مختصر در اصول عقاید که هم در جوامع الکلم و هم جداگانه چاپ شده است. از این کتاب دو ترجمه فارسی توسط سید کاظم رشتی و شیخ محمدحسین عظیم آبادی حاری منتشر شده است./ شرح العرشیة شرحی بر العرشیة صدرالدین شیرازی./ شرح المشاعر، شرحی بر المشاعر صدرالدین شیرازی/ العصمة و الرجعة در پاسخ محمدعلی میرزا دولتشاه در دو موضوع عصمت و رجعت نگارش شده است./ الفوائد شامل ۱۲ فائده در مباحث عام وجود، آفرینش الهی و افعال انسان. احسایی خود بر این کتاب شرح نوشته و چس از آن ۷ فائده دیگر را با شرح بدان افزوده است./ مجموعة الرسائل شامل ۳۳ رساله از رسائل مشهورتر او در پاسخ اشخاص/ مجموعة الرسائل در علوم قرانی. بیشتر رساله‌های این کجموعه چاپ شده، تالیف حاج محمدکریم خان کرمانی است و دو اثر از احسایی را در بردارد با عنوان رسالة فی رسم الفاظ القرآن الشریف و رسالة فی بعض اسرار التجوید./ مختصر الرسالة الحیدریه فی فقه الصلوات الیومیه./ أفضليّة بعض الأئمّة على بعض‏./ از احسایی دست نوشته‌های زیادی در کتابخانه سعادت کرمان نگهداری میشود که مجموعه هایی از آنها با عناوین کشکول و رسائل در خور ذکرند و بخشهایی از آنها هنوز به چاپ نرسیده است.

مکتب شیخیه ( کشفیه - پایین سری ) در اوایل قرن 13 ه.ق به وسیله احمد بن زین الدین معروف به « شیخ احمد احسایی » (1166-1241 ق) پدید آمد. مکتبی که نه تنها خود دستخوش تحولات زیاد گردید، بلکه باعث به وجود آمدن تحولات بسیار دینی و اجتماعی و حتی نظامی در کشور ایران شد و بذر بابیت و بهائیت پاشیده گردید.

مسأله ی حضرت بقیة اللَّه الاعظم، مهدی موعود (عج)، یكی از بارزترین و بدیهی ترین مسایل اسلامی و مورد تأیید و اعتقاد همه ی مسلمانان به ویژه شیعیان است، زیرا صدها آیات قرآنی و روایات نبوی این مسأله ی با اهمیت را به طور گسترده و مبسوط عنوان و مطرح ساخته اند و جزئیات آن را با بیاناتی دقیق و روشن، ذكر كرده اند، به طوری كه ابهامی برای كسی باقی نگذاشته اند. تمامی فِرَق اسلامی - تقریباً - این آیات و روایات و مفاد آن ها را به نحوی دركتب حدیثی و كلامی و تفسیری و احیاناً رجالی و تاریخی خود متعرض شده اند و درباره ی آن به شكل های مختلف سخن گفته اند، تا جایی كه می توان ادعا كرد كه كم تر دانشمند و عالمی، بلكه مسلمانی یافت می شود كه به این موضوع مهم و خطیر نپرداخته، یا این كه این مطلب به گوش او نرسیده باشد. شاهد روشن و قوی این مدعا، صدها كتابی است كه در طول تاریخ، با استفاده از این نام شریف و مقدس به وجود آمده است. امّا این مسأله ی مقدس و بدیهی - بسان هر مسأله ی دیگر دینی و اسلامی حتی مانند الوهیّت و ربوبیّت و نبوت و رسالت - گه گاهی مورد سوء استفاده ی افراد یا گروه هایی البته با انگیزه های شخصی یا سیاسی، قرار گرفته و می گیرد و اهداف و اغراض خاصی از این عمل دنبال شده و می شود. مگر نه این كه جهان همیشه شاهد این مطلب است كه افرادی گستاخانه مدعی الوهیت یا ربوبیت شده و كوس خدایی زده اند و یا مدّعی نبوت و رسالت شده و دعوی پیغمبری نموده اند؟!! بدیهی است كه این سوءاستفاده ها و این ادعاهای مفتضح و رسوا، هرگز به اصل و اصالت این حقایق ضربه نمی زند و كسی نمی تواند با این بهانه كه گه گاهی این نوع مطالب واقعی و ریشه دار در فطرت و عقل و مؤیَّد به صدها بلكه هزاران دلیل، مورد سوء استفاده قرار گرفته یا می گیرد، آن ها را زیر سئوال ببرد و یا این كه به نحوی در صحت اصل آن ها، تشكیك كند. از آن جا كه مسأله ی حضرت بقیة اللَّه الاعظم، مهدی موعود (عج)، كه در آیات و روایات فراوانی خصوصیات آن مطرح شده است، نزد مسلمانان، مسأله ای مقدس و ظهور حضرتش همواره آرزوی آنان بوده است، از این قاعده مستثنا نبوده و نیست. این مسأله ی مهم از همان زمان ائمه ی اطهارعلیهم السلام و حتی با وجود خود امامان - كه جزو مبّشران و نویددهندگان به آن بوده اند - به نحوی مورد سوء برداشت قرار گرفت و با برخورد ائمه علیهم السلام، مواجه شد. این روند خطرناك و انحرافی در عصر غیبت صغری مخصوصاً پس از آن، به شكل هایی مانند ادعای دروغین (سفارت و نیابت خاصه) حضرت مهدی (عج) تجلی می نمود، كه مورد تكذیب حضرت (عج) و هشدار آن وجود مقدس قرار می گرفت و مؤمنان تنها به سفرا و نواب واقعی توجه داده می شدند. البته این حركت در زمان های بعد، نه تنها در جوامع شیعی بلكه در جوامع سنی نیز ادامه پیدا كرد و از اعتقاد و علاقه ی مسلمانان به این مطلب مقدّس و حساس و سرنوشت ساز، بی محابا و ناجوانمردانه بهره برداری می شد! با این حال، خوشبختانه با هشدارهای قوی و به موقع عالمان دین و صدور ده ها روایت كه شمایل و نشانه های آن حضرت، شرایط ظهور و نحوه كار آن ذخیره ی الهی را بیان می كرد، ماهیت پلید آن حركت های شوم و مغرضانه آشكار می شد و صاحبان آن مفتضح و رسوا می گشتند. این ماجرا سردرازی دارد كه از حوصله ی این مقاله ی مختصر بیرون است. لذا ما در این جا تنها به بخشی از آن چه در دو قرن اخیر واقع شد و مسلمانان بخصوص شیعیان هنوز از تبعات و پیامدهای ناگوار آن رنج می برند، می پردازیم تا شاید گامی، در جهت تنویر اذهان باشد. آن چه فعلاً در این مقاله مطرح است، بررسی كوتاهی است درباره ی فرقه ای كه متأسفانه، زمینه ساز پیدایش فرقه ی ضاله ی بابیت و سپس بهائیت شد. لازم به تذكر است كه این مقاله یك مرور اجمالی بیش نیست، و تفصیل كلام به شماره های بعد موكول می شود.