آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله "عقل و عشق در بیان افلاطون حکیم و ملای رومی"، در حقیقت جستاری بر دیدگاه های این دو اندیشمند بزرگ غرب و شرق است. مولوی به "عشق" به دیده احترام نگریسته و آن را تنها راه فرار و گریز از عوالم مادی و حصول به عشق حقیقی الهی می داند. همچنین تعقل و اندیشه را مانند سایر نعمت های الهی به شرطی که در جهت کمال و سعادت معنوی انسان باشد، نیکو شمرده و کمال آدمی که شناخت خدا و صفات اوست را به وسیله همین "عقل" میسر می داند. افلاطون نیز تنها زیبایی را شایسته عشق و ستایش مامی داند. او معتقد است: انسان تنها در صورتی می تواند به کمال دانش و معرفت نایل آید که راه کشف و شهود و تصفیه باطن را پی گیرد. در نظر افلاطون، کمال و هدف نهایی آدمی همانا وصول به حق و مشاهده او است و حقیقت دانش در همین اصل نهفته است و مادامی که انسان به این مقام نرسد، کمال دانش و معرفت را نیافته است.

هدف این مقاله تبیین شکِ روش شناختی، به عنوان روشی برای تربیت اعتقادی است. روش این تحقیق، که از نوع تحقیقات بنیادین و نظری است، توصیفی - تحلیلی و استنباطی و روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و فیش برداری است. با توجه به اینکه عنوان مقاله، برگرفته از اصطلاح مشهور شکِ روش شناختی دکارت است، ابتدا به معرفی اجمالی این نوع شک پرداخته شده، در ادامه شک غزّالی نیز به دلیل مشابهتی که با شکِ دکارت دارد به اختصار بیان شده است. چالش تلقین در برابر تربیت اعتقادی؛ شک مطلوب و نامطلوب؛ شک و یقین در اسلام و راه برطرف نمودن شک؛ چیستی تربیت اعتقادی و اهمیت آن؛ و در نهایت استفاده از شکِ روش شناختی برای تربیت اعتقادی، به ترتیب، موضوعات بعدی این مقاله را تشکیل می‌دهند. تحقیق حاضر نشان می‌دهد که به کارگیری شکِ روش شناختی در تربیت اعتقادی منجر به نتایج زیر می‌شود: احترام به آزادی و اختیار متربّی؛ پرورش تفکّر انتقادی متربّی؛ اندیشیدن به جای حفظ اندیشه‌های دیگران؛ جلوگیری از تعصّب و دعوت به گفتگو؛ دستیابی به یقین فکری و آرامش روانی.

اگرچه بعد از انقلاب اسلامي ايران تغييرات فرهنگي زيادي در دانشگاه ايجاد شده، اما نمي‌توان ادعا کرد که تحول کامل فرهنگي صورت گرفته است. از نظر فکري، مادي‌گرايي، رسوخ نرم تفکرات پست‌مدرنيسم و رويکرد پوزيتويستي مي‌کوشد بر فرهنگ دانشگاهي غلبه کند. اين مسئله از يک سو به نظام معنايي ترويج‌يافته از جانب نظام سلطه بازمي‌گردد؛ و از سوي ديگر، به نگرش نخبگان، برنامه‌ريزان و اساتيد مرتبط است. در اين راستا، علم‌زدگي و تعهد به منابع غربي و ناآگاهي اساتيد از مباني فلسفي اسلام و نظريه‌هاي ديني، و تلقي جدايي دين از علم با وجود تعهد به هر دو به اين مسئله دامن مي‌زند. برخي سياست‌هاي نادرست حاکم بر فرهنگ دانشگاهي سبب ادامة اين روند شده است. ازاين‌رو توجه به شگردهاي نفوذ فرهنگ غيرخودي و جلوگيري از آن، ارتباط منطقي بين علم و دين، آينده‌نگري، ترويج روحيه مسئوليت‌پذيري، تصحيح قوانين نادرست، شناخت نيازهاي جامعه و ارتباط بين صنعت و دانش، تعالي‌بخشي و تلاش براي گنجاندن آموزه‌هاي مورد نياز فرهنگي از مواردي است که بايد براي ترميم کاستي‌هاي فرهنگ دانشگاهي مورد توجه قرار گيرد. بر‌اين‌اساس در اين پژوهش با روش توصيفي، تحليلي، اسنادي، به بررسي کاستي‌ها و بايسته‌هاي فرهنگ دانشگاهي پرداخته‌ايم.

مبحث «نبوّت» در اندیشه و باور دینی از جایگاه مهمّی برخوردار است، چرا که بسیاری از تعالیم و آموزه‌های دینی، ارتباط مستقیم با مسأله‌ی «نبوّت و وحی» دارند. از سویی، تقدّم منطقی مقام تصوّر بر مقام تصدیق ایجاب می‌کند که تعریف نبوّت و تحلیل مؤلّفه‌هایی که مقوّم مفهوم نبی و نبوّت‌اند، بر سایر مباحث نبوّت مقدم گردد. بنابراین، تحقیق مستقلّی درباره‌ی مفهوم نبوّت و نبی، بسیار مهم و ضروری است. با تحلیل مفهوم نبوّت از دیدگاه متکلّمان اسلامی تا قرن هفتم، یعنی عصر فلسفی شدن کلام، می‌توان به مواضع وفاق و خلاف آنها در خصوص مفهوم نبوّت و نبی، پی برد. تعریف‌های ارائه شده از سوی متکلّمان نشان می‌دهد که از نظر آنها، «نبی انسانی است که بدون وساطت فرد دیگری، اخبار و پیامهای الهی را دریافت و به مخاطبان وحی ابلاغ می‌کند». در حقیقت، «بشر بودن نبی»، «ارتباط بدون واسطه‌ی نبی با عالم غیب»، «دریافت و ابلاغ وحی الهی» و «عصمت نبی»، از مؤلّفه‌هایی است که تحقق مفهوم نبی بدانها وابسته است. اختلاف متکلّمان در گستره‌ و قلمرو عصمت موجب شده است که آنها تصاویر مختلفی از نبی ارائه دهند. امامیه با ابتناء به قاعده‌ی حسن و قبح عقلی و نیز قاعده‌ی لطف و پذیرش عصمت مطلق، نبی را به عنوان «انسان مخبر الگو» معرفی کرده است، اما در اندیشه‌ی معتزله و اشاعره که به عصمت مطلق انبیاء قائل نیستند، اعمال، رفتار و گفتار نبی به ویژه در غیر موضع تبلیغ وحی، چندان حجیتی ندارد.

وهابیت، از فرق نسبتا نوپای اسلامی ست. این مسلک که در زادگاه اسلام یعنی در عربستان رشد یافته، به دلیل پشتوانه قوی سیاسی و اقتصادی در حال گسترش به دیگر نقاط بلاد اسلام است. از آنجا که پیرامون این فرقه تنها خود را بر حق دانسته و پیروان مذاهب دیگر اسلامی را کافر و مشرک و خارج از حوزه اسلام می شمرند، اهمیت مطالعه و تدقیق در اصول فکری این مکتب آشکار می گردد. در این نوشتار ابتدا مختصری به زندگینامه محمدبن عبدالوهاب به عنوان پایه گذار وهابیت پرداخته شده و سپس نظریات او در باب توحید، توسل، شفاعت، بدعت و تکفیر مسلمانان مورد بررسی قرار گرفته است. نیز سعی شده تا حد امکان به نوشته ها و گفته های محمدبن عبدالوهاب استناد شود و سپس صحت و سقم این گفته ها مورد بررسی قرار گیرد.

فاقد چکیده

گرچه واژه‌هاي «فلسفۀ و «حكمت» در اصطلاح، معمولاً بصورت مترادف بكار ميروند ولي در اين مقاله اعتقاد بر اين است كه در سنت فلسفة اسلامي، حكمت، معنايي برتر از فلسفه دارد. با نظر به تعريف حكمت به اموري همچون معرفت الله، تشبّه به اله و استكمال نفس انساني، بدست مي‌آيد كه حكمت با اخلاق حكيم ارتباطي وثيق دارد و ملازم با ايمان و عمل اوست. حكيم برخلاف فيلسوف بمعناي رايج كلمه‌ـ بر آن است تا جهاني عقلاني شود بنشسته در گوشه‌يي، و اين امري است كه زندگي حكماي مسلمان نيز گواه آن است. بديهي است كه در دنياي معاصر كه اغلب فلسفه‌هاي آن بر شكاكيت و نسبيت گرايي تأكيد ميورزند، نميتوان از حكمت سخن راند ولي ميتوان از فلسفه‌هاي گوناگون سخن بميان آورد. فلسفه هاي متأخر بيش از آنكه انسان را به يقين برسانند، او را از آن دور ساخته و در ميان انبوهي از ترديدها رها ميسازند. از اينرو، حكمت، گمشدة انساني است كه در جستجوي يقين است

از جمله مسائل عمدة فلسفة عمل، تبيين نحوة تحقق افعال ارادي انسان است. از بررسي آراء صدرالمتألهين كه در منظومة فكري خود، چيستي و كاركرد خيال را با رويكردي نو مطمح نظر قرار داده است، بر مي‌آيد كه با توجه به سريان علت غايي و نيز نقش علّي خيال و متخيله نسبت به اعمال، ميتوان تبييني علّي و عقلاني از افعال ارادي و ابدان اخروي ارائه كرد. با مقايسة ديدگاه ملاصدرا و نظرية ديويدسون، معروف به نظرية دوگانة «باورـ ميل»، ميتوان دريافت كه اين نظريه در تبيين افعال ارادي انسان، جامع و مانع نيست؛ چرا كه بواسطة بيتوجهي به نقش علّي خيال و متخيله نسبت به افعال ارادي، تبييني جامع از اعمالي كه متأثر از خيال و متخيله بوده‌اند، ارائه نكرده است. همچنين اين نظريه، باور را از مبادي تمامي اعمال برشمرده است در صورتيكه باور تصديقي، جزو مبادي تمامي اعمال بشمار نمي‌آيد. علم‌النفس فلسفي نزد ملاصدرا عنواني كلي براي مباحثي ميباشد كه در آن از عوارض و افعال نفس بحث شده و آنچه را كه فلسفة عمل ميناميم، ذيل آن قرار ميگيرد. ملاصدرا تلاش كرده با بسط و تعالي نظرية قوا به نظرية شئون نفس و با اتكاء به آراء خاص وجودشناختي نظير«اتحاد عاقل و معقول، اتحاد مراد و مريد و اتحاد متخِيل و متخيَل»، «نظرية تشكيك» و «حركت جوهري نفس»، و نيز اعتقاد به سريان علّيت و از آنجمله سريان علت غايي در جهان هستي، نظريه‌يي منسجم و مستدل و دربردارندة رابطة نيّت، عمل و عامل ارائه كند.