آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش قصد ما بر این است تا قاعده موسوم به الواحد را با نگاهی استدلالی هم به لحاظ منطق استدلالات و هم به لحاظ محتوایی، مورد نقد و بررسی قرار دهیم و در ضمن آن به مواردی از کلام فیلسوفانی که این قاعده را صحیح پنداشته ولی از طرفی در آثار خود به خلاف آن سخن گفته اند اشاره داشته و نقودی که بر مدل ارائه شده بر اساس سلسله طولی صدورات از جانب حق تعالی وارد است را برشمرده و به تبیین چگونگی پیدایش و ربط موجودات به مبدأ اعلی بر اساس مدل خورشیدی و اشعّه آن پرداخته که به نظر می رسد نواقص مدل قبل را ندارد. همان طور که در این پژوهش بدان اشاره شده است، قاعده الواحد نه تنها یک قاعده بدیهی نیست بلکه ادلّه عنوان شده برای اثبات آن که همگی به ادلّه ای که ابن سینا درجهت اثبات این قاعده عنوان نموده باز می گردد نیز به لحاظ منطقی مخدوش هستند. در خصوص ربط این قاعده با واحد متعال نیز باید عنوان داشت که همان طور که در این پژوهش آمده است، فلاسفه ای که در تأیید قاعده الواحد قلم زده اند، همگی متفق القول اند که این قاعده فقط برای واحدی با حیثیت صدور واحد صادق است، ولی نکته ای که ما در این پژوهش قصد بیان آن را داریم این است که صدور کثیر از واحد منافی وحدت و بساطت مصدر نیست و به نظر می رسد، واجب الوجود بالذات و مبدأ متعال که قصد دارند این قاعده را بر او بار کنند، نه تنها نمی توان از او به یک موجود تک حیثیّتی یاد نمود بلکه حیثیات و جهات او نامتناهی است. در این پژوهش درکنار نقد ادلّه اثبات قاعده الواحد و همچنین تبیین چگونگی پیدایش کثرات بر اساس آن، در صدد بیان این مطلب هستیم که همه موجودات، شئون حضرت باری و لمعات آن منبع لایزال نور هستند. با این فرض، هیچ حقیقت و هویت منفصله ای از آن ذات وجود ندارد و بنابراین اعتقاد به صدور واحد از واحد و بیان سلسله طولی در نظام موجودات، معنا و مفهوم خود را از دست می دهد. چراکه نظام وجود با این نحو از نگرش، شامل یک موجود است و شئون و تطورات او و مظاهر و مجالی اسماء و صفات او. از این منظر، معلول، شیء جدا و منفصل از علّت نخواهد بود، بلکه طوری از اطوار ذات علّت است. از این رو واژه صدور، به معنای حصول شیء خارج از ذات علّت، رنگ باخته و جای خود را به واژه شئون، جلوات و ظهورات ذات می دهد. در این نگاه، واحد متعال، خورشید عالم وجود است و خلایق، لمعات انوار او که به نحو بیواسطه به آن مبدأ نور متصل بوده و تلألؤ و تشعشع آنها، در واقع تلألؤات و تشعشعات آن خورشید عالم تاب است که در قالب این هیئات و قوالب، ظهور یافته و جلوه نموده است.

در این نوشتار چیستی حکمت، از زوایا و دیدگاههای مختلف لغوی، اصطلاحی، روایی و قرآنی مورد بحث و تحقیق قرار گرفته و هدف آن ارائة برداشتی صحیح و دقیق از میان تعاریف و توصیفات مختلف حکمت می باشد. مطالعة نظرگاههای متکلمان، فلاسفه و عرفا نقش مهمی در شناخت حکمت برای جویندگان دارد، چرا که یکی از مواضع برخورد و منازعه این دانشمندان در اصطلاح حکمت بوده است و نیز از آنجا که در قرآن کریم و روایات نبوی و اهل بیت آن حضرت (ص) پرداختن به حکمت از فرایض توأم با خبر کثیر، توصیه و تأکید شده، در نتیجه متفکرین مکاتب و مشارب مختلف نیز هر کدام مسلک خود را در نیل به این امر عظیم مصیب دانسته و شیوة رقبای دیگر را بسیار بعید از مطلوب و مقصود شمرده اند و بدین ترتیب کانون مباحثات بزرگی را برای محققین فراهم نموده اند، که در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این پس از ارائة شناخت جامع و کامل از حکمت، کیفیت وصول به آن و فواید و موانع و آفات طریق آن نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق ضمن بررسی آراء مکاتب مختلف و مقایسه میان آنها دیدگاه عرفای حقه جامع و غالب بر دیگر انظار شناخته شده و سلوک در طریق آنان به عنوان شیوة صحیح در نیل به حکمت و حقیقت انتخاب شده است، چنانکه در این باره اذعان و اعتراف متکلمین و فلاسفه ای همچون ابو حامد غزالی و ابن سینا بسیار معروف است.گرایش و تمایل به شیوة عرفانی در میان امثال این دانشمندان دلیل محکمی است در اثبات این مدعا. دربخش دیگر این نوشتار سیر تطورات حکمت از آغاز اسلام تا اواخر مکتب سبزوار بیان شده است. ارتباط این بخش با چیستی حکمت در آن است که متفکرین اسلامی خصوصاً شیعیان در پویایی و باروری تعالیم اصیل و عمیق اسلام در برابر افکار قشری و ظاهری مکاتب مختلف اعم از داخلی و خارجی به یک پیکار معنوی عظیم و خطیر همت گماشتند تا بدین وسیله حکمت الهی و حقیقی را از غیر آن متمایز سازند.

مبحث حدوث و قدم زیر مجموعه مسئله تقدم و تاخر می باشد و آن انواع مختلفی دارد که بر طبق ملاک ها، به چند رشته تقسیم می شود. تقدم خدا بر عالم را فلاسفه از نوع تقدم علی دانسته و متکلمین بر تقدم زمانی خدا بر عالم تکیه دارند و هر یک بر نظر خود، با توجه به اصول و مبانی خویش اصرار می ورزند چرا که فلاسفه از آنجا که خدارا ازلی دانسته و ذات پاک وی را از بروز اراده های جدید مصون می دانند فلذا آفرینش را نیز که فعل خداست ، قدیم دانسته و انفکاکی بین علت و معلول، قائل نیستند، میرداماد نیز تقدم خدا بر ما سوی را تقدم سرمدی دانسته و به هر حال شاید بتوان جامع مشترک تمام این نظرات را همان نظری دانست که ملاصدرا بدان قائل است و در نهج البلاغه نیز بدان اشاره شده است که خدا در عین تمایزش از آفرینش، منفک و مبرا از آن نیست و در هر لحظه با آن همراهی دارد و از آن با نام (معیت قیومی) یاد شده است. در باب مسئله حرکت نیز ، با نگاهی به محیط پیرامون خود، در می یابیم که همه چیز در حال رشد و شدن و تجدد است. ملاصدرا این مسئله را با حرکت جوهری به خوبی توضیح می دهد و هر ذره ای از عالم را متصف به وصف حرکت می داند. زمان نیزکه با حرکت دو مفتوح سازگار و هم جنس هستند، مخصوص عالم سفلی و تغییرات. اغلب حکما زمان را با حرکت تعریف می کنند، بدین معنا که اگر حرکتی نباشد، زمانی هم نخواهد بود

از جمله پدیده های ویژه عصر حاضر، مقوله جنبش آزادی زن است که در قرن نوزدهم به صورت یک حرکت اجتماعی در جوامع اروپایی ظهور کرد . در مورد فمینیسم تعاریف متعددی ارائه شده است که یکی از تعاریف مورد اتفاق همگان ، آنرا آموزه یا جنبشی می دانند که در تلاش برای ثبات یا به دست آوردن حقوق اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی برابر یا برتر با مردان است . فمینیسم از آغاز حرکت سه موج را پشت سر گذاشته است . موج اول،اشاره به جنبش های فمینیستی که محور فعالیت آنها ، کسب حقوق مساوی برای زنان بویژه حق رای بود. موج دوم ، دهه اوج جنبش های تند اجتماعی و شکل گیری نظریه های فلسفی و فرهنگی جدید بود . موج سوم ، که بیش از هر چیز مرهون تحولات نظام سرمایه داری ، مطرح شدن دیدگاه پست مدرن و عکس العمل های ناشی از تندروی و یک جانبه نگری موج دومی ها بود . جنبش فمینیسم به دلیل اینکه با مکاتب فلسفی و سیاسی معاصر غرب گره خورده بود ، دیدگاههای خود را براساس آموزه های این مکاتب مشخص و تحلیل می نمود ، به همین جهت گرایش های مختلف فمینیستی پا گرفت که از عمده ترین آنها می توان به فمینیسم لیبرال ، مارکسیست ، سوسیالیست و رادیکال اشاره نمود. در ادامه باید اشاره کنیم فمینیست ها مبانی اعتقادی کلامی خود را بر پنج محور پایه گذاری نمودند که عبارتند از فرد گرایی ، تجربه گرایی، برابری خواهی ، آزادی خواهی و عمل گرایی. بعد از شمردن مبانی فکری آنها، می توان بیان نمود که در ابتدای حرکت خود ، دستاوردها و پیامدهای مثبتی را برای زنان به همراه داشتند ، اما در سالهای نه چندان دور از آغاز حرکت با چالش های خاص خود ، همچون افراط و تفریط رهبران فمینیسم ، تک بعدی نگری آنها ، تناقض گویی بین مبانی اعتقادی کلامی ، دوری از آموزه های دینی و بدفهمی از متون کتاب مقدس و ... را اشاره نمود . در انتها به این نکته اشاره می شود که دین اسلام طرفدار و خواهان برقراری حقوق زن ، دایر مدار دستورات و قوانین الهی است و هر گونه ظلم و ستم بر زنان را نهی می کند و اما در خاستگاه فمینیسم ، آنچه را که برای زنان می خواهند حقوق مساوی با مردان در همه زمینه ها ، داشتن آزادی مطلق با قیمت رها شدن زنان از محیط امن خانواده ، عدم ازدواج ، همجنس بازی و ... لذا می توان بیان کرد اگر جنبش فمینیسم از مبانی اصیل دینی دور نمی افتاد ، می توانست به تمام اهداف و خواست های خود در جهت صحیح آن دست یابد

پایان نامه حاضر در سه فصل تنظیم شده: 1- شرح اللّفظه و مای شارحه 2- هل بسیطه 3- هل مرکّبه. که هر فصل مشتمل بر سه بخش به ترتیب در قرآن، احادیث و سپس در اقوال مختلف گردآوری شده است.

چکیده تحلیل جایگاه خودشناسی در اخلاق از منظر ادهم خلخالی و نیز مقایسه آراء ادهم خلخالی و علمای اخلاق فضیلت مدار در زمینه معرفت نفس در اخلاق مقصود اصلی این پژوهش است. ادهم خلخالی در تعریف اخلاقی نفس، آن را صاحب مراتب اشتدادی می داند. وی معرفت نفس را شهودی و منوط به تزکیه نفس می داند که با سیر انسان در مراتب استکمال اخلاقی، تحقق می یابد، آنگاه که نفس از مرتبه حیوانیت و به وسیله طهارت ظاهر و باطن و عمل به شریعت، به مرتبه اطمینان دست یازد. به بیان دیگر تحقق این مراتب در نفس، عامل معرفت شهودی نفس است. نظام اخلاق ارسطویی از ارائه حقیقت نفس و کمال مطلوب آن ناتوان است، زیرا نظام ارسطویی با توجه به نگاه افراطی به فضیلت عقلانی از شئون ماوراء عقل غافل است. ادهم اوصاف و ملکات اخلاقی نفس را بر خلاف ارسطو و پیروان وی از علمای اخلاق همچون ابن مسکویه، نراقی و سایرین، نه عوارض زائد بر ذات؛ بلکه آن ها را قوام نفس می داند که مراتب و درجات گوناگون نفس را می سازند. ادهم بنابر تأثیر پذیری اش از ملاصدرا معتقد است که سیر نفس در مراتب اخلاق از حقیقت نفس جدا نیست. با توجه به رویکرد اخلاقی – عرفانی ادهم، کمال اخلاقی نفس معنایی عمیق تر از معنای آن نزد علمای اخلاق فضیلت مدار دارد، بگونه ای که قلب معنوی که یکی از مراتب حقیقت واحد و ذو مراتب نفس در اخلاق است، در تحقق خودآگاهی شهودی نقش اساسی دارد. طهارت قلب از معاصی و اوهام و تحلیه آن به اوصافی همچون محبت حق عامل درک حقیقت نفس است. در مرتبه قلب، شهود نفس جدای از شهود حق نیست و هدف از خودشناسی رسیدن به این مرتبه از شهود است. همچنین قلب به عنوان عالیترین مراتب کمالیه نفس، جایگاه اطمینان و شهود حق است. بر اساس ملازمت طریقت و شریعت و نقش ضروری شریعت در تنویر و تقویت قوه عاقله در نگاه ادهم و همچنین بر اساس رویکرد عرفانی وی و اهتمامش به طریق عشق و محبت عدد فضائل نفس، بسیار بیش از فضائل مطرح نزد علمای اخلاق فضیلت محور است.