آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

از زمان نگارش رساله تیمایوس افلاطون تاکنون این اثر از جهات گوناگون همواره مورد توجه مفسران و عالمان قرار گرفته تحلیل های فراونی را بر انگیخته است یکی از جالب ترین مباحث این رساله چگونگی تبیین پیدایش عناصر چهار گانه و اجسام پنجگانه از جانب افلاطون و تلاش او برای نشان دادن نحوه تبدیل این عناصر به یکدیگر است افلاطون با طرح مثلث های بنیادین اولیه که آنها را زیباترین مثلث ها نامیده است می کوشد تا نظریه ای ارائه دهد که هم به پرسش های طبیعت شناسان پیش از خود پاسخ دهد و هم از کاستی های آرای آنان دور باشد اما خود پاسخ افلاطون نیز به عنوان یکی تبیین ریاضی هندسی از طبیعت با مشکلاتی روبرو است مقاله حاضر در بیان پیوند میان مثل و طبیعت شناسی افلاطون مطرح گردیده است.

در این مقاله می‌کوشیم به نقد و بررسی آراء آلن وود به منظور حل معضل صورت‌گرایی در اخلاق کانت بپردازیم. وود از جمله مفسران کانت است که سال‌ها با معضل صورت‌گرایی دست به گریبان بوده است. او زمانی این اشکال را تا حدودی به اخلاق کانت وارد می‌دانست و در دوره‌ای می‌کوشید در قامت مدافع، پاسخی درخور برای حل این چالش ارائه کند. در بخش مقدمه از مسیر تشریح مبانی نظری لازم برای ورود به مسئله، اهمیت این چالش برای داوری در خصوص نظام اخلاقی کانت را روشن می‌کنیم و نشان می‌دهیم که معضل صورت‌گرایی چرا و چگونه پدید آمد. در بخش دوم به نحوه مواجهۀ وود با این معضل می‌پردازیم و موضع نهایی او را در مقام مدافع به سنجش خواهیم گذاشت. در ادامه به نقدهایی می‌پردازیم که پاسخ وود قادر به پاسخگویی به آن‌ها نیست؛ نقدهایی که از سوی رابرت پیپین و از رویکردی هگلی به این پاسخ‌ها طرح شده است. در بخش نتیجه‌گیری نشان می‌دهیم که چرا نسبت دادن نظریه ارزش به کانت در حل معضل صورت‌گرایی ناکام می‌ماند. علاوه بر این، به امکان پاسخ‌گویی به نقدهای پیپین از طریق خوانشی متفاوت به اختصار می‌پردازیم. خوانشی که مدعی است با محوریت بخشیدن به فلسفۀ تاریخ و فلسفۀ دین کانت، می‌توان مضامین لازم برای پر کردن قانون اخلاق تهی و سوژۀ صرفاً معقول اخلاق کانت را فراهم آورد. مضامینی که با پیوند دوبارۀ سوژۀ اخلاقی به جهان بیرون و هویت انضمامی او، در حل چالش صورت‌گرایی راهگشا خواهند بود.

از آنجایی که نگاه فِرَق اسلامی دربارۀ گسترۀ عقل بشری در شناخت دین گوناگون است. این مقاله بر آن است تا در جهت پاسخ به این پرسش‌ها که آیا اشاعره بر افکار ظاهرگرایانۀ خود باقی ماندند؟ یا عقل را ابزاری برای شناخت دین می‌دانند؟ مبانی فکری و نظری آنها از نظر عقل را بررسی و در نهایت این نتیجه را به اثبات رساند که: با وجود نگاه سنت‌گرایانۀ اشاعره نسبت به عقل (که بر اساس آن نقل را مقدم بر عقل می‌دانند و توجه خود را به ظواهر قرآن و احادیث معطوف کرده‌اند) به این مفهوم نیست که از توان عقل برای فهم دین بهره نمی‌برند و سخت با آن مخالفند؛ مطابق این نظریه، اشعری که سال‌ها بن‌مایۀ تفکرات کلامی خود را با تکیه بر عقل اندیشمندانه ارائه می‌داد، چگونه می‌تواند به‌طور کامل عقل را از ورطۀ اندیشه‌های خود کنار گذارد و با آن به مخالفت برخیزد؟! بدین جهت ایشان در مسائل دینی و کلامی، مانند قدیم بودن قرآن، شفاعت، نصب امام، به دلیل عقل و در بسیاری از موارد، قائل به تفصیل شده‌اند که در آثار اشعری و پیروانش همچون غزالی و فخر رازی مشهود و گواه این مدعاست.

سید محمدرضا حسینی بهشتی (متولد ۱۳۳۶ در قم)، استادیار گروه فلسفه دانشگاه تهران و مدیر گروه فلسفه فرهنگستان هنر است. او فرزند سید محمد بهشتی (آیت الله شهید دکتر بهشتی) و برادر سید علیرضا بهشتی است. وی یکی از اعضای هیئت مؤسس انجمن فلسفه میان‌فرهنگی ایران است و همچنین در حال حاضر یکی از اعضای هیئت مدیرهٔ این انجمن نیز می‌باشد. تحصیلات: دکترای فلسفه از دانشگاه هامبورگ آلمان/ کارشناسی ارشد فلسفه از دانشگاه تهران/ کارشناسی فلسفه از دانشگاه تهران/ سمت‌ها: عضو پیوسته فرهنگستان هنر/ مدیر گروه فلسفه فرهنگستان هنر/ مدیر مؤسسه مطالعاتی خاور میانه از ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۹/ مدیر مؤسسه پژوهشی فرهنگی «نوارغنون»/ عضو هیئت امنای مؤسسه مطالعات اجتماعی (وزارت علوم و تحقیقات و فناوری)/ عضو هیئت امنای پژوهشگاه علوم انسانی/ عضو هیئت امنای مؤسسه حکمت و فلسفه/ آثار: ماکس آبل، شرحی بر تمهیدات کانت، ۱۳۷۶، مرکز نشر دانشگاهی/ هانس دیرکس، انسان‌شناسی فلسفی، ۱۳۸۰، انتشارات هرمس/ متون برگزیده در هرمنوتیک، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی/ گزیدهٔ مقالات گادامر، انتشارات هرمس/ درس‌گفتارهای فلسفی، ۱۳۸۳، مؤسسه دانش و توسعهٔ علوم انسانی/ Methodologische Ueberlegungen Zum Wandel des Naturbegriffs, 1997, Techno Verlag.