آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

‫بسياري از انديشمندان درباره شخصيت و قيام امام حسين عليه السلام به اظهار نظر پرداختهاند. شهيد مطهري و دکتر شريعتي دو شخصيتاند که با دو روش و از دو منظر به اين موضوع پرداختهاند. اين پژوهش در چهار فصل به بررسي ديدگاه اين دو شخصيت و نقاط اشتراک و افتراق ديدگاه آنها پرداخته است. از نظر شهيد مطهري، کليد شخصيت سيدالشهدا عليه السلام حماسه، شور، عظمت، صلابت، ايستادگي و حق پرستي است. او تجسم مکتب اسلام و رهبري بي نظير است. قيام او براي خدا و در راه خدا بود. علل قيام حضرت، امتناع از بيعت، دعوت مردم کوفه، و مهمترين آنها امر به معروف و نهي از منکر بود. از اهداف اين قيام، احياي دين خدا، اصلاح امت، تلاش براي تشکيل حکومت اسلامي و شهادت طلبي در راه خدا بود. از پيامدهاي اين قيام، احياي کتاب و سنت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، نجات اسلام، تفکيک ميان اسلام و خلافت اسلامي، و نابودي بني اميه بود. درسها و پيامهاي عاشورا، عزت و کرامت و آزادگي، بيداري و قيام عليه ظلم و طاغوت، درس امر به معروف و نهي از منکر، حفظ دين و تحقق احکام خدا، زنده کردن روح حماسي، بصيرت و مبارزه با قشريگري، صبر و پايداري، و معنويت و معرفت بود. با بررسي ديدگاههاي دکتر شريعتي در اين موضوع، ميتوان به اين نتيجه رسيد که هر دو متفکر بر اهميت و بي بديل بودن اين شخصيت و قيام جهاني و تاريخي سيدالشهدا عليه السلام تأکيد دارند. همچنين در اغلب موارد مانند ضرورت تحريف زدايي، مبارزه با خرافات و بدعتها و اکتفا نکردن به اشک و روضه و تأکيد بر درسهاي گوناگون علمي، عملي، اخلاقي، تربيتي و سياسي نظير دفاع از احياي دين، احياي سنت امر به معروف و نهي از منکر، و ... ديدگاهي مشابه دارند. تفاوت عمده اين دو، در نوع نگاه و روش تحقيق آنهاست. مطهري با معيارها و مباني ديني و عقلاني به تبيين و تحليل اين موضوع پرداخته و شريعتي با استفاده از روش و چارچوب نظريههايي به مسئله پرداخته که در فلسفه تاريخ، به ويژه نظريه تضاد تاريخ مارکسيسم مطرح است. تفاوت اصلي ديگر، در استفاده شريعتي از روشهاي برون ديني (فلسفه تاريخ) در تحليل اين واقعه است. شايان ذکر است که نگارنده پايان نامه، بر اساس ديدگاههاي شهيد مطهري، مباني فکري دکتر شريعتي پيرامون قيام امام حسين عليه السلام را به ويژه در مورد تشبيه به تضاد تاريخي مارکسيستي، نقد کرده است.

«گفتگوی چهار جانبه» تالیف مرتضی مطهری، جلسه گفتگوی استاد شهید مطهری، آیت الله خامنه ای، دکتر شریعتی و فخر الدین حجازی که در حدود سال 1355 هجری شمسی در تهران برگزار شده، تحت عنوان گفتگوی چهار جانبه می باشد که مطالب مطرح شده در آن به خوبی فضای فکری و فرهنگی جامعه مخصوصا دانشجویان و روشنفکران آن زمان یعنی سال های نزدیک به انقلاب اسلامی را نشان می دهد. این سخنان ضمن اینکه ویژگی های فکری هر یک از صاحب نظران فوق را آشکار می سازد، حاکی از نکته سنجی و انحراف شناسی و استقامت رای شهید آیت الله مطهری می باشد.

مطالعه و بررسی اسطوره ها یکی از راه های شناخت فرهنگ، اندیشه، باورها و اعتقادات و تاریخ تمدن ملت هاست؛ علاوه بر این، این بررسی دسترسی به ریشۀ برخی از آداب و الگو هایی را که هنوز در زندگی بشر کارکرد دارند، امکان پذیر می سازد. برخی از نویسندگان و شاعران در دورۀ معاصر نیز اسطوره ها را به منظور القای پیام، دست مایۀ کار خود قرار داده اند؛ چرا که این کار موجب نفوذ، غنا و هویت اثر خواهد گشت. در این پژوهش، به شیوۀ توصیفی-تحلیلی، کارکرد اسطوره ها در شعر سهراب شپهری نشان داده شده است. سپهری در قلمرو هستی شناسی گام نهاده و فراتر از مضمون های اجتماعی زمانه خود را برنتافته و با انطباق اسطوره ها بر جامعه، اوضاع جامعه را با اعتراضی هوشمندانه نشان داده است؛ از این رو، اشعارش نشان دهنده عصیان او در برابر تاریخ روزگار است و آرزوها و نیازهای مادی و معنوی انسان معاصر را بازتاب می دهد.

شهید مطهری امامت را به معنای رهبری انسان ها در مسیر کمال و معنویت دانسته و آن را در شان انسان های رشد یافته و کامل می داند. همچنین ولایت را به عام و خاص تقسیم کرده است. دکتر شریعتی امام را به معنای نمونه، الگو و هم به معنای رهبر و پیشوا معنا کرده و با این بیان که نبوت شانش پیام اوری و امامت شانش اجرای پیام است، شان امامت را بالاتر از نبوت معرفی کرده است.

یکی از مهمترین حوزه های تحقیق در علوم اجتماعی مطالعه انقلاب های سیاسی و اجتماعی است و از بزرگترین تحول ایران در دهه های گذشته، وقوع انقلاب اسلامی می باشد. وقوع انقلاب اسلامی ایران به دلایل مختلفی منجر به متحیر شدن اندیشمندان و محققان سیاسی جهان گشت و در همین راستا در زمینه علل و چگونگی وقوع انقلاب اسلامی پژوهش های مختلفی ارایه دادند. تحلیل علل وقوع انقلاب اسلامی منجر به شکل گیری ادبیات سیاسی نوین گشت که هر یک از این ادبیات رهیافت خاصی را برای تحلیل انقلاب اسلامی ایران دنبال می کردند. اما در زمینه مذهب و رهیافت دینی تحلیل آن چنانی صورت نگرفت لذا ما در این تحقیق به تحلیل انقلاب اسلامی در سایه رهیافت مذهبی (دینی) می پردازیم. در چند دهه پیش از انقلاب رویکرد نوینی در ادبیات فکری شیعه در سایه نوگرایی اندیشه شیعه شکل گرفت که در روش ذهنی و تغییر نگرش به سوی قبول یک تحول بنیادین بر اساس دین نقش اساسی ایفا کرد. در این برهه از زمان، اندیشوران شیعی و در راس همه حضرت امام خمینی (ره) برترین نظریه پرداز انقلاب اسلامی و رهبری و موسس نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران، ظرفین لازم انقلاب و تاسیس نظام سیاسی و حکومت اسلامی را داراست. درهمین راستا شخصیت های بارز و مبارز حوزوی و دانشگاهی به ویژه استاد مطهری و دکتر شریعتی نیز بر این باور بودند که اندیشه شیعه نیاز به بازسازی دارد و قابلیت لازم را برای ارایه یک الگوی مطلوب سیاسی و اجتماعی را دارا می باشد و در سایه این بازاندیشی و نوگرایی اندیشه شیعه بود که عدم انطباق تفکرات شیعه با مقتضیات زمان یا عملکرد حاکمیت طاغوت را پر رنگ تر کرد. لذا در این پژوهش، محقق به بررسی نوگرایی اندیشه شیعه که مجموعه ای از آموزه های شیعی را در بر می گیرد در به وجود آمدن یا شکل گیری انقلاب اسلامی می پردازد.

یکی از سوالات اصلی مطرح برای انسانها آن است که آیا سعادت و فلاحی که پیامبران ادعای تامین آنرا برای انان نموده اند در دنیا تامین می شود یا در آخرت یا در هردو؟ قلمرو این سعادت چیست؟ و تا کجاست؟ در پاسخ این پرسشها دیدگاه دو اندیشمند معاصر ایران مرحوم مهندس مهدی بازرگان و مرحوم دکتر علی شریعتی را جستجو نموده ایم. پاسخ مرحوم بازرگان به این پرسش در طی دو دوره فکری وی مختلف است. او در دوره اول معتقد است که این سعادت و فلاح شامل هر دو عرصه دنیا و آخرت می گردد اما در دوره دوم بر این باور است که این سعادت در اصل مختص آخرت است تامین سعادت دنیوی برعهده خود انسانهاست و تامین شدن برجی جنبه های سعادت دنیوی حاصل از پیاده نمودن دستورات دینی نیز جنبه فرعی و باعرض دارد . اما پاسخ مرحوم شریعتی آن ایت که هدف بعثت، تامین سعادت دنیوی بشر از طریق رفع ظلم و ستم و برقراری عدالت در جامعه با تکیه بر ایدئولوژی دینی است و سعاغدت اخروی پرتوی از همین سعادت دنیوی می باشد. نقد ما بر این دو پاسخ عمدتا" روش شناختی با تاکید بر روش برون دینی و تقدم فهم فلسفی بر فهم دینی می باشد. آخرت را نمی توان با روش فلسفی ثابت نمود پس تفسیر فلسفی ما از دین لزوما" دنیوی خواهد بود و وجود آخرت تنها بعنوان یک واقعیت و نه حقیقت ، مطرح می شود که می توان با رویکردی پراگماتیستی سودمندترین تفسیر را از جایگاه آن در آموزه هاهی دینی ارائه نمود. سودمندترین تفسیر آن است که دین برای اصلاح روابط اخلاقی میان انسانها آمده است و این اصلاح، محقق نمی شود مگر آنکه سعادت اخروی برای متدینین با جدیت تمام مطرح شود.