آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اين کتاب که با موضوع «مناظرات وحدت وجود» و تحت عنوان «كثرت يا وحدت وجود» منتشر شده حاصل مناظراتی است که بین این جانب حسین عشاقی و فاضل گرامی حجه الاسلام و المسلمین آقای غلامرضا فیاضی ، در مورد ارزیابی برخی از براهین مسأله «وحدت شخصی وجود» است. در مباحث این چهار بخش، اینجانب حامی وحدت وجود و تمامیت برهانهای مورد بحث آن، بودم، و جناب آقای فیاضی ناقد آنها. كتاب شامل پنچ بخش است كه بخش اول آن تحت عنوان «تمهيدات پيش از گفتگو» جزء مجموعه مناظرات نيست، بلكه اين جانب آن را به مجموعه مناظرات افزودم تا به‌صورت گذرا إشاره‌اي به ديدگاه‌هاي مهم در باب وحدت يا كثرت وجود، و نقاط ضعف و قوت اين ديدگاه‌ها شده باشد. چهار بخش باقي‌مانده يعني از بخش دوم تا پايان كتاب، همه مناظراتي است که بين طرفين إدامه داشته است، سخنان جناب آقاي فياضي با عنوان «ف» و سخنان اينجانب با عنوان «ع» نشانه‌گذاري شده است، و سؤالهائي كه أحيانا از ناحيه افراد حاضر در مجلس مناظره طرح شده با عنوان «افراد كلاس» معين گرديده‌ است. در بخش دوم كتاب، برهان ابوحامد محمد تركه اصفهاني، و در بخش سوم و چهارم برهان صائن الدين تركه، و در بخش پنجم برهان قيصري، بر وحدت شخصي «وجود» مورد بحث و مناظره قرار گرفته، بخش سوم و چهارم گرچه همه بحثهايش مربوط به يك برهان است، ولي به‌خاطر انبوهي مطالب مورد بحث در اين برهان، قسمتي كه راجع به رابطه وحدت وجود و نحوه وجود كلي بود، بدون اين كه ساختار مناظره دگرگون گردد به بخش چهارم اختصاص داده شد. در مباحث اين چهار بخش، اينجانب حامي وحدت وجود و تماميت برهانهاي مورد بحث آن، بودم، و جناب آقاي فياضي ناقد آنها، و بر همين مبنا در عنوانهائي كه براي ساختار كتاب و فصل بندي آن تنظيم شده، از جناب آقاي فياضي با عنوان «ناقد» نام برده شده است.

بین یدیک ایها لقاریء الکریم ، رسالة تحقیقیة، تحمل عنوان الامتحان و الابتلاء فی احادیث اهل البیت(ع)، و تتکون الرسالة من مقدمة و ستة فصول، حددت فی الفصل الاول منها المبادیء الاساسیة و الاولیة لعنوان الرسالة، من قبیل التعاریف الضروریة، و تاریخ المسألة، و الاهداف التی دعتنی لانتخاب الموضوع، و من کتب فیه، و من ثم ختمته بذکر جملة من خصائص رسالتنا، و قد خلصت فی التعریف ان الامتحان و الابتلاء بمعنی واحد فی اللغة و الاصلاح و هو الاختبار و اما الفصل الثانی فقد خصصته للکشف عن ماهیة و حقیقة الامتحان و الابتلاء، أثبت فیه انها سنة الهیة ثابتة و شاملة، ثم فی الفصل الثالث کشفت القناع عن فلسفة وجود هذه السنة الالهیة، و انها ما کانت فی بادیء ذی بدء الابهدف لیمتاز الخبیث من الطیب، و انها من الاهمیة بمکان، و ان الاختبار الذی هو محور المؤاخذة، یفقد معناه لو لا وجوه هذه السنة الالهیة المبارکة . و اما الفصل الرابع فقد حددت فیه جملة من المباحث التی ترتبط بالامتحان و الابتلاء، و عالجتها بما یسع البحث و یناسبه، ، متجنبا التطویل الممل او الایجاز المخل، و فی الفصل الخامس ذکرت جملة من اسباب الامتحانات و الابتلاءات و الفتن و موجباتها، و ذلک بهدف التعرف علیها لیکون المکلف علی حذر عند ما یلوح بالافق شیء منها. واما الفصل اسادس فهوم خصص للبحث فی متطلبات المحنة، حاولت فیه من تحدید المعالم الرئیسیة للموقف المقلوب، و الاسلحة التی یتسلح بها، و القوی التی یلتجأ لها. هذا بالنسبة لفصول الرسالة، و اما عن مراجع و مصادر الرسالة فانی استفدت من عدد ضخم من الکتب القیمة و المعتبرة، افردت لها عنوانا خاصا فی آخر الرسالة. و فی الختام انی حاولت جاهدا ان اتطرق لما هو مهم و ضروری، ولکن لا ادعی انی تمکتنت من الالمام بالموضوع بجمیع اطرافه، و التطرق لمجمیع مسائله هذا وما توفیقی الا بالله العلی العظیم.

ترتیب پژوهش حاضر بر اساس فصول کتاب نهایه الحکمه مشتمل بر ده فصل نگارش شده است. البته نوشتار پیش رو؛ از یک سو، ناظر به تمام فصول کتاب نهایه نیست بلکه تنها ناظر به فصولی است که جناب استاد نسبت به مطالب آن، رای اختصاصی داشته است، و از سوی دیگر، غیر از مباحث کتاب نهایه، حضرت استاد به بیان موضوعات فلسفی دیگری پرداخته است که به مناسبت، ذیل فصول مذکور در کتاب نهایه بیان شده است. در فصل اول، چند اصطلاح مهم و کلیدی در دستگاه فلسفی استاد بیان شده است. در فصل دوم مباحث مقدماتی فلسفی در دوازده امر بررسی شده است. فصل سوم در باب اشتراک معنوی وجود و فصل چهارم در باب اصالت وجود است. فصل پنجم مشتمل بر مباحث تشکیک در وجود و ماهیت می باشد. در فصل ششم به مناسبت بحث تشکیک، به نظریه وحدت وجود پرداخته شده است. در فصل هفتم برخی از احکام مهم عدم بیان شده و در فصل هشتم از امتناع تکرار وجود و اعاده معدوم سخن به میان آمده است. در فصل نهم از نفس الامر و در فصل پایانی از وجود رابط و مستقل بحث شده است. تمام محتوای کتاب حاضر تحت اشراف استاد فیاضی انجام یافته است. این نوشتار با دقت مورد مطالعه و ارزیابی ایشان قرار گرفته و نکات ایشان نیز اعمال شده است.

تکامل برزخی نفوس انسانی در رهیافت وحیانی امری مسلّم و قطعی است، ولی از جنبة بحث فلسفی با اشکال مهم «استحالة حرکت در مجردات» مواجه است. حکمای حکمت مشاء با اقامة براهینی از جمله «برهان قوه و فعل» بر اثبات وجود هیولا در اجسام به‌مثابة جزء جوهری مستقل از صورت و نفی این جزء جوهری در وجود جوهر مجرد به علت بساطت آن، وجود هیولا را مصحح حرکت در جواهر جسمانی و فقدان آن در جواهر مجرد را مانع پذیرش حرکت در آنها می‌دانند؛ ازاین‌رو در تبیین فلسفی تکامل برزخی نفس دچار مشکل شدند و نهایت توجیه فلسفی که در این مسئله ارائه دادند، کلام فارابی است که تکامل نفوس در برزخ را به‌واسطة تعلق نفس به اجرام سماوی می‌داند. ملاصدرا برای جمع بین حرکت و تجرد و پاسخ به استحالة «حرکت در مجردات»، به ساحت جسمانی نفس متمسک می‌شود و وجود قوه و هیولا در ساحت جسمانی نفس را مصحح حرکت جوهر مجرد (نفس) می‌داند، ولی با مفارقت نفس از ساحت جسمانی با اشکال نیازمندی حرکت به هیولا مواجه می‌شود که از این نقطه بحث اضطراب ظاهری کلمات ملاصدرا آغاز می‌گردد و به‌حسب ظاهر حرکت جوهری نفس در حیات برزخی از منظر وی مصحح حرکت را ندارد و این مسئله پس از وی مورد تحقیق اندیشمندان قرار گرفت، ولی به‌درستی راه‌حلی ارائه نشد؛ اما استاد فیاضی با ابطال براهین مثبت هیولا و جواز حرکت در مجردات، به تبیین فلسفی تکامل برزخی پرداخته است. در این مقاله با روش توصیفی ـ انتقادی پس از طرح اجمالی اندیشه‌های مشاء و حکمت متعالیه دربارة تکامل برزخی نفس، اندیشه‌های استاد فیاضی را به تفصیل ارزیابی و پذیرفته است.