آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

علامه جعفری و فرانکل برای عینیت بخشی معنای زندگی، ساز و کارهای عملی خاصی را بر اساس اصول و مبانی مکتب فکری خود پیشنهاد می دهند. مسئله تحقیق دراین پژوهش بنیادی که به روش تحقیق کتابخانه ای و با رویکرد تحلیلی-توصیفی است، بررسی راهکارهای عملی علامه جعفری به عنوان یک فیلسوف معناگرای اسلامی و فرانکل به عنوان یک روان‌شناس مبدع سبک معنا‌درمانی می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد، علامه جعفری بر اساس مبانی و روش­های دینی، عقلانی و وجدانی با طرح مراحل و اصول سه گانه تصعید روح، اصول تعالی بخش و اصول سلبی، محقق کردن حیات ‌معقول را برای معنا بخشی به زندگی ترسیم می کند و فرانکل بر مبنای اصول و روش­های تجربی و روانشناختی، سه رویکرد ارزش های تجربی، ارزش های خلاقانه و ارزش های نگرشی را برای تحقق معنابخشی از طریق عشق، وجدان، حقیقت روح، خودآگاهی، مسئولیت‌ پذیری و انتخاب‌گری را پیشنهاد می دهد.

ذهن‌شناسی از شاخه‌های نسبتاً نوپدید در فلسفه است که امروزه پژوهش‌های بسیاری را به خود معطوف داشته و محققان بسیاری پیرامون موضوعات و مسائل مطرح در آن کتب و مقالات متعددی نگاشته‌اند. ساختار ذهن انسان و چگونگی کارکرد آن از چنان پیچیدگی برخوردار است که هریک از فلاسفه‌ای که در این باب ورود پیدا نموده اند، با اتخاذ مبانی فلسفی خویش، گاه سخنانی بسیار متفاوت در این‌باره ابراز داشته‌اند. این تفاوت مبنا از رویکردی یگانه انگارانه یا دوگانه انگارانه نسبت به نفس (ذهن) و بدن صورت می‌گیرد. دیدگاه اول دیدگاهی مادی گرایانه است که مجموع نفس (ذهن) و بدن را یک امر مادی می‌پندارد و در مقابل در رویکرد دوم غیرت نفس (ذهن) و بدن و دوگانگی آن‌ها و تجرد نفس مفروض قرار می‌گیرد. در این میان فلاسفه اسلامی‌ با اتخاذ مبنای رئالیستی، از دیدگاه خود مسئله ذهن و ابعاد معرفتی آن را بررسی نموده و در حل مسائل و معضلات آن مسیری جدا از آنچه برخی فلاسفه غربی پیموده‌اند، اتخاذ نموده‌اند. مطهری و جعفری که به جرأت می‌توان آن‌ها را از فلاسفه معاصر صاحب نظر و برجسته در حوزه مسائل فلسفی و کلامی ‌دانست، در باب ذهن، قوا، کارکردها و سایر مباحثی که به ذهن مربوط می‌گردد، دارای نظرات ارزشمند و درخور توجهی‌اند که تا به امروز، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر کوششی هرچند ناچیز در باب واکاوی آرای این دو فیلسوف پیرامون ذهن و مسائل مرتبط با آن است. با توجه به نتایج تحقیق، هر دو این فیلسوفان، در مبانی و نتایج بحث، با دفاع از دیدگاه دوگانه انگاری و تجرد نفس، سایر مباحث مربوط به ذهن مانند کارکرد ذهن و قوای آن، ابزارآلات ذهنی، چگونگی علم ذهن به خارج و ... را مورد بررسی قرار داده اند.

از‌خودبیگانگی، موضوعی است که در علوم مختلف انسانی مورد توجه قرار گرفته و نظریه پردازان بسیاری علی‌الخصوص در مباحث مربوط به انسان‌شناسی، از جنبه‌های گوناگون به تعریف و بیان علل و عوارض آن پرداخته‌اند. به صورت کلی می‌توان گفت که انسانِ از خود بیگانه، انسانی است که از هویت اصلی خود فاصله گرفته و ماهیتی غیر واقعی و گمراه‌کننده، یافته است. جناب استاد علامه جعفری رحمه‌الله علیه، به عنوان متفکری دغدغه‌مند و برخوردار از آموزه‌های اصیل اسلامی که همواره در جستجوی مسیر درست تکامل بشر بوده، به این عارضه موجود در مسیر حرکت انسان، از بودن به شدن، توجه کرده و بخشی از ساختمان عظیم اندیشه خود را بر پایه تعریف «از‌خودبیگانگی» و بیان عوامل و آثار آن، بنا نهاده است. در منظومه فکری جناب علامه، برخلاف اکثریت قریب به اتفاق متفکرانی که به مساله «از‌خود‌بیگانگی» توجه کرده‌اند، بیگانه شدن انسان از خود، صرفا به عنوان امری مذموم و حرکتی رو به افول و قهقرا دانسته نشده، بلکه می‌تواند جلوه‌ای از حرکت او به سمت تعالی و تکامل را به تصویر درآورد. علامه جعفری انواع گوناگونی با نگاه دقیق و تیزبین خود برای «از‌خود‌بیگانگی»، -شش نوع ازخودبیگانگی منفی و دو نوع ازخودبیگانگی مثبت- برشمرده‌اند، با کنکاش در آثار ایشان، عوامل مختلفی که باعث به وجود آمدن هرکدام از این انواع هشت‌گانه ازخودبیگانگی شده، مانند اسارت دربند عقاید باطل، برون‌گرایی افراطی، عدم آگاهی از ارزش خود، تقلید و غلبه خودخواهی‌ها، مورد توجه قرار گرفته است. همچنین ایشان به تفکیک و با تفصیل، آثار ازخودبیگانگی را مورد توجه قرار داده‌اند که از جمله آنها می‌توان تخریب خود، خسران در زندگی، تناقضات داخلی و هلاکت را نام برد. علامه جعفری تنها به بیان انواع و آثار «از‌خود‌بیگانگی» اکتفا ننموده، بلکه همت خود را در جهت رفع آثار سوء «از‌خود‌بیگانگی» نیز معطوف داشته و درجایجای مباحث خود تلاش نموده با بیان راهکارهایی مانند توجه به خودشناسی، احساس شخصیت، شکوفا کردن نیروهای داخلی و وارستگی، افراد بشر را به سوی مقابله و احیانا درمان «از‌خود‌بیگانگی» نوع منفی هدایت نماید.

بی‌تردید بحث انسان و ابعاد مختلف وجود او، از موضوعات محوری آرای علامه جعفری محسوب می‌شود. نظرهای علامه جعفری، از آرای متفکران مسلمان تأثیر گرفته‌اند؛ آنها معتقدند انسان باید با به کمال رساندن خود، مصداقی از انسان کامل، جانشین و خلیفۀ خدا روی زمین شود؛ البته نظرهای علامه جعفری به مسایل یادشده محدود نمی‌شود؛ بلکه بر ابعاد دیگر وجود انسان، همچون بُعدهای اجتماعی و روان‌شناختی نیز تأکید می‌کند. چنین به نظر می‌رسد که آشنایی علامه با آرای متفکران غربی در این موضوع ‌تأثیر داشته است. در این میان، فروم ازجمله اندیشمندانی است که علامه جعفری او را واجد تفکر متمایزی می‌یابد؛ اما وجود چه عناصری در اندیشۀ فروم موجب این تلقی شده است؟ بررسی آرای علامه و فروم نشان می‌دهد هر دو با ردِّ تعریف معین برای ماهیت انسان، معتقدند انسان موجودی برخوردار از دو سطح حیات است و نباید خود را در سطح حیات حیوانی محدود سازد؛ بلکه باید با اتکا بر استعدادهای خود، خویشتن را به سطح عالی حیات برساند و به سرشت واقعی خود و تعالی دست یابد؛ البته ممکن است در این سیر، از مسیر خود منحرف و دچار از خودبیگانگی شود. در این مقاله ضمن بررسی آرای دو متفکر، دیدگاههای آنها دربارۀ انسان مقایسه و تحلیل شده‌اند و نشان داده شد چه عناصری از تفکر اریک فروم در نضج نظریۀ استاد جعفری دربارة تعالی و معنای زندگی او نقش دارد.

پژوهش حاضر در پی بررسی خودشناسی درآراء علامه جعفری به روش توصیفی - تحلیلی ?است،در بررسی مزبورکار با توصیف و تحلیل تعریف خودشناسی از دیدگاه علامه جعفری آغاز و سپس با توصیف وتحلیل مبانی ومولفه هایی که دیدگاه علامه بر آن ها مبتنی است وتوصیف و تحلیل مختصات وساختار وجودی خود و درنهایت نتایج و لوازم خودشناسی از دیدگاه علامه جعفری تحت عنوان استقرار حیات معقول و توصیف و تحلیل ابعاد گوناگون آن پیگیری شده است ودر بررسی نهایی کل کار نتایج زیر به دست آمده است: 1- خودشناسی در آغاز هر نوع حرکت تکاملی از سوی نفس انسان ها ضرورت دارد.2- تعریف ثابت و منطقی از خود وجود ندارد.3 - خودشناسی از دیدگاه علامه جعفری عبارتست از شناخت مختصات وخصوصیات انسان در یک سیستم باز. 4- شناخت دارای شدت و ضعف است از آگاهی اولیه وغیر مختارانه به حیات نفس آغاز وتا آگاهی مختارانه به کنه هستی مندها در یک سیستم باز ورو به تکامل ادامه دارد. 5- خود هم به لحاظ وجودی و هم به لحاظ ارزشی پیوسته در صیروت و دگرگونی است. 6- عوامل به فعلیت رسانند? هم? استعدادهای خود از ، اتصال به کمال برین از طریق عوامل شناختی مانند: علم فلسفه ،علم اخلاق و علم شهودی و علم حکمت و علم عرفان و مذهب است .7- غایت شناخت خود و دگرگونی وحرکت پیوسته آن? ،استقرار حیات معقول است که عبارت از عبادت پرودگار هستی بخش است.

کتاب «جبر و اختیار» از جمله آثار نوشته شده در مورد بحث جبر و اختیار به قلم مرحوم استاد محمدتقی جعفری می باشد. از آنجا که این بحث در علوم گوناگونی از جمله فلسفه، کلام و مباحث انسان شناسی مورد دقت و بررسی قرار می گیرد، کتابهای زیادی در این زمینه نوشته شده اند و هریک از زوایای مختلف به موضوع نگاه کرده اند. استاد محمد تقی جعفری خواسته نگاه جامعی به موضوع جبر و اختیار داشته باشد. همین ویژگی آن را از سایر کتب نوشته شده در این زمینه متمایز ساخته است. این نوشتار درصدد بررسی و نقد این اثر می باشد.

عنوانتحقیق « بررسی مقایسه انتقادی آرای تربیتی امام فخر رازی و علامه محمد تقی جعفری با تاکید برمعرفت شناسی» می باشد.معرفت و شناخت چراغ راه هدایت است، تأمین همه جانبه ی سعادت انسان ها به آن بستگی دارد، و تا بشر ، خدا، هستی و دشمن را نشناسد، به زندگی واقعی نمی تواند بپیوندد. در واقع غفلت از آموزش مباحث معرفت شناسی ، رواج اندیشه های نادرست را موجب می شود و حیات فردی و اجتماعی انسان ها را دچار آسیب می کند. از آنجا که نظام و چهارچوب کلی تعلیم و تربیت هر جامعه ای aبرخاسته از ارزشها، فرهنگ خواستها و ایده آلهای حاکم بر آن اجتماع است و بهترین راه بدست آوردن و اطلاع یافتن از ارزشها، فرهنگ خواستها و ایده آلهای یک ملت و یک اجتماع ، مراجعه به آرا و اندیشه های متفکران و اندیشمندان آن جامعه می باشد، در تحقیق حاضر با عنوان " بررسی آراء تربیتی در آثار امام فخر رازی و علامه محمد تقی جعفری" جهت آشنایی با آراء تربیتی این دو دانشمند به عنوان متفکران و دانشمندان صاحب نظر در بر آن بوده ایم تا ضمن مراجعه به آثار بجای مانده از آن اساتید فرزانه ،نظام تعلیم و تربیت مورد نظر آنان را در چهارچوب ،معرفت شناسی، ،اهداف و اصول تعلیم و تربیت،مورد بررسی قرار دهیم . در این راستا و در جهت تحقق هدف مذکور کلیه آثار موجود دانشمندان فوق در زمینه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و مشخص گردید که اگر چه این دانشمندان مسلمان با توجه به نیازهایآن روزاجتماع بیشتر به فلسفه،کلام،تاریخ،اصول و فقه و مسایل عقیدتی پرداخته اند ولی می توان در لابلای آثار و نوشته های آنها نکات قابل توجهی در رابطه با تعلیم و تربیت اسلامی یافت که می توان از آنها د رتدوین چهارچوب کلینظام تعلیم و تربیت جامعه اسلامی ایران سود جست.در این پژوهش، روش تحقیق به صورت اسنادی و کتابخانه ای بودهو گردآوری اطلاعات با استفاده از کتب،مقالات،سخنرانیهای انجام یافته وفیش برداری است. روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای مندرج در مجلات،اینترنت و پایان نامه ها در ارتباط با موضوع تحقیق،مورد مطالعه و استفاده قرار گرفته است.نتایج بدست آمده حاکی از این است که امام فخر رازی و علامه جعفری را می توان به عنوان فیلسوفان مذهبی دانست. با دقت در آرائ تربیتی این دو دانشمند می توان دریافت که مهمترین موضوع در اندیشه و آثار آنهارا،انسان شناسی تشکیل می دهدبا این ترتیب آنها خواسته اند تمام ابعاد وجودی انسان را طوری تبیین کنند که مهمترین هدف انسانها در آموزش و پرورش جامعه در جهت خواسته های دین مبین اسلام می باشد.بدینوسیله با توجه به یافته ها ،گنجاندن آراء تربیتی امام فخرازی و علامه جعفری در کتب دانشگا هی و همچنین مطالعات و کنکاش بیشتر در این راستا پیشنهاد می شود.

حیات‌انسان، مفهوم‌کانونی اندیشه‏ علامه جعفری بوده و تمرکز نظری آن پیرامون نظریه‌ "حیات‌معقول" می‌باشد. وی هدف نهایی حیات انسان را تحقق این‌نوع از حیات دانسته وحیات را به دو نوع طبیعی محض و معقول تقسیم بندی می‌کند. درحیات طبیعی محض، انسان فقط به ارضاء غرائز طبیعی خود پرداخته و ابعاد مثبت وجود انسان و استعدادهایش مغفول است. درحیات‌معقول، انسان از اصول و ارزش‏های حیات آگاه بوده و برمبنای آن از اختیار خود بهره‏برداری نموده و در مسیر کمال قرار دارد. این نظریه در لایه معرفت‏شناختی، شناخت را ممکن و ضروری دانسته و منابع آن‌را عقل ابزاری، شهودی و قدسی می‌داند. در حیات‌معقول عقل‌نظری و عقل‌عملی هردو در استخدام شخصیت روبه رشد کمال آدمی قرار می‏گیرند. در هستی‌شناسی، هستی مخلوق خداوند بوده و دارای حقیقت، هدفمند، قابل شناسایی و دارای دو بعدمادی و غیرمادی است. در حیات معقول، انسان‌از شریف‌ترین موجودات هستی و دارای فطرتی پاک، کمال‌جو و مستعد کمال است، هدفمند، تغییرپذیر و برخوردار از حیات‌طبیعی و ابدی است. در حیات‌معقول، نه فرد اصالت استقلالی دارد و نه اجتماع. علامه با یک نظر تلفیقی خاص، طرح موضوع اصالت فرد واجتماع را غیرمنطقی دانسته و معتقد است، مختصات هریک از فرد و اجتماع باید در ارتباط با همدیگر بررسی شود. فرهنگ در نگاه علامه دارای چهارنوع رسوبی، بی‏رنگ، پیرو و پیشرو می‌باشد. فرهنگ پیشرو عامل تکاپوی انسان به سوی هدف اعلای زندگی است. درنظر ایشان با پی‌ریزی منطقی اقتصاد، حقوق، سیاست وقدرت جهانی، فرهنگ‌جهانی واحد، قابل تحقق است. علامه، تمدن را برقراری نظم و هماهنگی در روابط افراد یک جامعه دانسته و آن را به تمدن انسان محور و قدرت محور تقیسم می‏کند. وی عدالت و عدالت خواهی را اساسی‏ترین ویژگی حیات آدمی می‌داند. از نظر علامه حقوق و قوانین معمولی که تنها به کشف روابط حیات طبیعی محض انسان‏ها با یکدیگر و تنظیم آنها برای همزیستی محض قناعت می‏نماید، نمی‏تواند متضمن سعادت واقعی آدمی باشد. ایشان تحولاتی را که منجر به تحقق حیات معقول شود، ضروری جامعه می‏داند.

مسأل? «انسان شناسی»از قدیم الایام ذهن متفکران اسلامی و غیر اسلامی را بر خود مشغول کرده است.علامه جعفری از جمل? فلاسف? مسلمان است که به این مسأله توجهی خاص داشته است.به گونه ای که،این مسأله محور اصلی فلسف? او را تشکیل می دهد.علامه با تکیه بر آموزهای اسلامیبه خصوص نهج البلاغه درصدد توصیف و تفسیر انسان و مقایس? مقام انسان در دین اسلامو مکاتب غربی که؛ انسان را محدود به خود طبیعی اش کرده اند،بر آمده است.از نظر او انسان مرکب از دو بعد( جسم و روح )است،وروح به جهت داشتن ویژگی هایش،« من »و حقیقت انسان راتشکیل می دهد.از نظر وی ،انسان موجودی است که اگر به بعد معنوی خود اهمیت بیشتری بدهد و در صدد شناخت خود عالیش برآید می تواند خود را به مقامی برساند که در عالم هستی اشرف مخلوقات باشد.وی، انسان را دارای چهار رابطه می داند، که خود شناسی رابط? مستقیمی با هر یک ازآنها دارد. انسان موجودی کمال جو است که می تواند با طی مراتب خود را به مقام «انسان کامل» برساند،اما در کنار این خصوصیات عالی و مثبت اگراو خود را اسیر «خود طبیعی»خویش قراردهد،دچار بدترین آسیبهایی مثل «تنازع در بقا»خواهد شد.