مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله بررسی همانندی میان معرفت‌شناسی جان دیویی و رهیافت هرمنوتیکی در فلسفه است. در این مقاله تلاش بر آن است که نشان­ داده­ شود، با وجود سرچشمه‌های فکری متفاوتی که میان دیویی و هرمنوتیسین‌هایی مانند دیلتای وجود دارد، می‌توان همپوشانی‌های قابل توجهی میان رهیافت دیویی در معرفت‌شناسی و رهیافت هرمنوتیکی پیدا کرد، و نشان داد که در اساس جهت‌گیری کلی این دو رهیافت فلسفی یکی است. آنچه در به­وجود آمدن این پیوند نقشی کانونی ایفا می‌کند مفهوم «تجربه» است. از سویی دیویی با صورتبندی مفهومی از تجربه- که البته خواهیم دید با مفهوم تجربه‌گرایانه‌ی آن متفاوت است- تلاش می‌کند بدون توسل به انگاره‌های متافیزیکی و استعلایی، معرفت‌شناسی خود را بنا نهد. از سوی دیگر، در هرمنوتیکِ ویلهلم دیلتای نیز مفهوم «تجربه‌ی زیسته» جایگاهی کانونی دارد. این تطبیق آشکار می­کند که فهم این دو رهیافت از مفهوم «تجربه» تا چه حد همانند یکدیگر است و همچنین چگونه این همانندی در فهم آن‌ها از تجربه منتهی به موضع‌گیری‌های فلسفی بسیار نزدیک به یکدیگر شده ‌است، تا جایی که می‌توان رهیافت معرفت‌شناسی ابزارانگارانه­ی دیویی را هرمنوتیکی دانست.

نوشتار حاضر، ترجمه فصل نخست از ویراست دوم کتاب «نظریه و روش در علوم سیاسی» ویراسته دیوید مارش و جری استوکر است. این فصل در ویراست نخست این اثر که پیش از این توسط دکتر حاج یوسفی ترجمه شده است، نیامده و جدید است. ویراست دوم این اثر، دارای تفاوت‌های جدی با ویراست قبلی است و مقالات آن با توجه به رویکردی که در این فصل، توضیح داده شده است، نگاشته شده‌اند. از دیدگاه نویسندگان، برخلاف آن چه ممکن است در ابتدا به ذهن برسد، مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی، نقش بسیار اساسی در پژوهش‌های علوم سیاسی دارد. از این رو پژوهشگر بدون اتخاذ موضع در این باره نمی‌تواند به پژوهش جدی دست بزند. نویسندگان بر این اساس، طبقه‌بندی سه‌گانه‌ای از این مبانی، ارائه و کوشش می‌کنند با مثال‌های کافی، تفاوت آنها را توضیح دهند. در پایان نیز با بررسی دو مورد جهانی شدن و حکمرانی چند لایه‌ای، نقش این مبانی را در پژوهش نشان می‌دهند. این فصل با توجه به اهمیت موضوع برای دانش پژوهان علوم سیاسی و جای خالی آن در حوزه مطالعات روش شناسی علوم سیاسی ترجمه شده است.

چکیدهالمبدأ و المعاد عنوان کتابی است از ملاصدرا که حاوی مطالب بسیار مهمی در حکمت متعالیه است. صدرا در این کتاب همانند دیگر کتب فلسفی اش برای تبیین مطالب فلسفی خود، از سه منبع معرفتی عقل، نقل و شهود بهره جسته است. اما از آنجایی که موضوع این کتاب در خصوص امور ماورائی چون مبدا و معاد است، لذا برای درک بهتر آنها به معرفتی بالاتر از عقل یعنی شهود نیازمند است. از این رو است که وی در این کتاب بیش از سایر کتب خود از شهود مدد گرفته است. به گونهای که بسیاری از مسائل و مبانی فلسفی خود را از جمله اصالت وجود، دفع تناسخ، وحدت حقه و غیره را مسبوق به کشف و شهود عنوان نموده است. بنابراین معرفت شهودی به عنوان یکی از منابع معرفتی جایگاه ویژه ای نزد ملاصدرا داشته است. در این نگارش در سه فصل به این مهم پرداخته‌ایم. برای تبیین هر چه بهتر این نوع معرفت، نخست مفاهیم و معانی گوناگون معرفت شهودی، جایگاه و تفاوتش با سایر ابزارهای معرفتی نظیر حس و عقل مورد بررسی قرارگرفته و سپس دیدگاه‌ حکمای پیش از صدرا در این زمینه بیان گردیده است. در فصل پایانی به بررسی معرفت شهودی درکتاب مبدأ و معاد پرداخته شده است. در این زمینه ابعاد گوناگون معرفت شهودی، اقسام و ویژگی ها‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آن به تفصیل مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است. با توجه به مطالب ارائه شده در این فصل می‌توان گفت، معرفت شهودی نزد ملاصدرا یکی از مهمترین منابع معرفتی و حتی مرتبهای بالاتر و یقینیتر از برهان و استدلال قرار دارد؛ زیرا از محدودیتهای شناخت عقلی به دور است. واژگان کلیدی: ملاصدرا، معرفت شهودی، المبدأ و المعاد

معرفت شناسی نقش اساسی در توجیه باورها و عقاید دینی دارد و حجیت استدلال‌های ارائه شده برای اثبات گزاره های دینی در گرو ارائه یک معرفت شناسی دینی منسجم است .نقش عقل در تحکیم شالوده‌های معرفت دینی از جمله مسائل بنیادی در عرصه معرفت شناسی دینی است که بررسی آن ، ما را به سمت فلسفه علم رهنمون می‌سازد . چرا که هر کدام از آن‌ها سهمی در تعیین مشخصات نظام فکری انسان دارند و از سوی دیگر متفکران دینی سعی می کنند تا الاهیات خود را به سنت علمی غالب غربی پیوند بزنند و با آن هماهنگ کنند و در این مسیر رابطه فلسفه علم و معرفت شناسی بیشتر آشکار می‌شودو این رابطه به وضوح در قرون اخیر قابل مشاهده است، در آن‌جا که سنت تجربه‌گرایانه (که علوم طبیعی را سرمشق هر گونه عقلانیتی می‌داند) از جان لاک و هیوم تا پوزیتیویسم قرن بیستم تاثیر مخرب خویش را بر دعاوی دینی بر جای گذاشتند .فلسفه علم تجربه گرایانه و پوزیتیویستی که در قرون اخیر مطرح شدند با نفی متافیزیک و غیر معقول دانستن آن عرصه را برای دین چنان تنگ کردند که عالمان دینی مجبور شدند برای دفاع از ساحت دین ، دین را امری خردگریز و غیرعقلانی معرفی کنند و رابطه بین علم و دین به هر نحو را ممکن انکار کنند که نتیجه این امر بسی مخرب‌تر از حملات تجربه‌گرایان برای دین بوده است.اما فلسفه علم پوپر «ابطال‌گرایی» که بستری تکاملی ، فیزیکی ، زیستی و فرهنگی برای علم قائل است، راه را برای دین هموار می کند که با تکیه بر معرفت شناسی‌توصیفی (که از نگرشی تکاملی نشات می‌گیرد) هم وجه متافیزیکی خویش را اثبات نموده و حفظ کند و هم وجه علمی بیابد و بتواند از لحاظ علمی نیز خود را اثبات نماید .

اگزیستانسیالیسم یک از جریانهای مهم معاصر در فلسفه غرب است و معمولاً با دو طیف خدامحور و الحادی شناخته می‌شود و مهمترین موضوع مورد بحث آن هستی انسان و تأکید بر اختیار اوست. از سوی دیگر در حوزه فلسفه اسلامی علامه طباطبایی در دوران معاصر، نقش بسیار مهمی در توضیح و تکمیل فلسفه اسلامی، مخصوصاً فلسفه صدرایی داشته‌اند. از آنجا که مبانی معرفت‌‌شناسی از مهمترین ریشه‌های شکل‌گیری هر جریان فکری است، مقاله حاضر سعی دارد مبانی معرفت‌شناسی اگزیستانسیالیسم خداباور (با تکیه بر آراء کی‌یرکگور، یاسپرس و مارسل) را در مقایسه با مبانی معرفت-شناسی علامه طباطبایی، مورد بررسی قرار دهد. این مقاله بیان می‌دارد که مبانی معرفت‌شناسی اگزیستانسیالیسم ریشه در اومانیسم دارد و مسئله شناخت یک اتفاق کاملاً شخصی است که با تجربه ذهنی و روشهای پدیدارشناسانه صورت می‌گیرد در حالی که معرفت شناسی علامه ریشه در آموزه‌های عقلانی و وحیانی اسلام دارد و بر روش عقلانی و منطقی استوار است و معرفت، حقیقتی مطابق با واقع و مستقل از ادراک و ابزار ادراکی انسان است.