مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیقی درباره ادراکات فراطبیعی مانند مکاشفه با استناد به آیات قرآن و روایات و مهم‌ترین کتب علمی است. نویسنده با توجه به دیدگاه‏‌های عارفان و فیلسوفان و روانشناسان، نگاهی بین رشته‌‏ای از دید عرفان و فلسفه و روانشناسی به این گونه ادراکات دارد. نحوه حصول ادراکات فراطبیعی، نقش مغز و ذهن، روش‏های سنجش میزان اعتبار آنها، جایگاه نبوت و وحی در میان‏ این قبیل ادراکات، مهم‌ترین مطالب این اثر هستند.

در معرفت‌شناسی معاصر، هر گاه باور انسان صادق باشد و انسان در صدق باور خویش موجه باشد، معرفت شکل می‌گیرد. نقش توجیه از این جهت مهم است که دلایل یا شواهد لازم بر صدق باور را عرضه می‌دارد و آن را از حالت ادعای محض بیرون می‌آورد. مبناگرایی - یعنی بازگرداندن گزاره‌های نظری یا غیر پایه به گزاره‌های بدیهی یا پایه در فرایند توجیه معرفت- مهم‏ترین و پرسابقه­ترین نظریه در مبحث توجیه است. معرفت‌شناس برجستة معاصر بونجور و فیلسوف شهیر اسلامی ملاصدرا هر دو در مبحث توجیه قایل به مبناگرایی هستند و از این جهت زمینة مساعد برای مقایسه و تعیین نقاط اشتراک و اختلاف آنان وجود دارد. چنین مقایسه‌ای به فهم رویکرد مبناگرایانة هر دو متفکر مدد می‌رساند؛ چه بسیاری از دیدگاه‌ها را می‌توان در مقام مقایسه با هم، به نحوی شایسته‌تر و دقیق‌تر درک کرد. نتیجه اینکه مهم‏ترین وجه اشتراک دو فیلسوف، تقسیم دوگانة آگاهی به غیر مفهومی و مفهومی (نزد بونجور) یا تقسیم دوگانة علم به حضوری و حصولی (نزد ملاصدرا) و نمایاندن مواجهه مستقیم میان این دو، به منظور تدارک توجیه مناسبی برای قسم دوم است. نیز مهم‏ترین اختلاف میان آن دو، استقلال معرفت­شناسی از وجودشناسی و دفاع از مبناگرایی معتدل نزد بونجور و ارتباط معرفت­شناسی با وجودشناسی و دفاع از مبناگرایی حداکثری نزد ملاصدراست.

منارات السائرین نوشته نجم الدین ابوبکر عبدالله بن محمد شاهاور بن انوشروان رازی، معروف به نجم‌دایه است. این کتاب در قرن هفتم در یک فاتحه و ده باب و یک خاتمه که هر یک از باب‌ها دارای چند فصل است به زبان تازی نوشته شده است. نویسنده شبلی دوکاهی در قرن نهم آن را به زبان فارسی برگردانده است که تاکنون تحقیقی در این زمینه صورت نگرفته‌است. نجم دایه در نوشتن اثر عرفانی خود، به قرآن و احادیث پیامبر و کتب عرفانی پیشین نظر داشته است. یکی از مطالب بسیار مهم این کتاب معرفت روح و مقامات آنست که حضرت شیخ، پخته و سنجیده و بسیار علمی تعریفی نکو از ماهیت روح فرموده که آمیخته‌ای است از عرفان و آیات و روایات شریعت. این جستار به شیوة کتابخانه‌ای به بررسی معرفت روح در ادیان الهی و برخی کتب عرفانی قبل از نجم‌دایه پرداخته است و سپس نشان می دهد که نویسنده چگونه از آیات قرآن تاثیر پذیرفته است و از طرفی مشابهت‌های بسیاری در عقاید ادیان، مربوط به روح وجود دارد که این جستار حاکی از ارتباط ادیان با یکدیگرست و می‌توان به یکی بودن منبع تعالیم ادیان که همانا وحی پروردگارست پی برد.

نزاع درون‌گرایی ـ برون‌گرایی در معرفت‌شناسی معاصر، ابعاد مختلف روبه‌گسترشی دارد. در این مقاله تلاش می‌کنیم قابلیت‌های فلسفه‌ی صدرایی برای حضور در این گفتمان را نشان دهیم. هدف اصلی این است که با تکیه‌ی بر معرفت‌شناسی صدرایی، از نوعی درون‌گرایی دفاع کنیم که دسترسی معرفتی به مؤلفه‌های لازم برای توجیه باور را شرط محوری در نظر می‌گیرد. در این مقاله استدلال می‌شود که برای دفاع از هرگونه شناختی، نخست باید امکان معرفت بی‌واسطه و مستقیم به حالات ذهنی را پذیرفت و چنین معرفتی، از تعریف سه‌جزئی معرفت فراتر می‌رود و درون‌گرایی صرفاً با تکیه‌ی بر تقسیم معرفت به حضوری و حصولی دفاع‌پذیر می‌شود. درواقع بخشی از ابهامات موجود در جدال درون‌گرایان و برون‌گرایان، از بی‌‌توجهی به ویژگی‌های معرفت حضوری و تمایز آن از معرفت حصولی ناشی می‌شود. سپس باتوجه‌به ویژگی‌های معرفت حضوری و همچنین با تکیه‌ی بر تقسیم معرفت به بسیط و مرکب، به سه اشکال اصلی که بر درون‌گرایی وارد شده است، پاسخ خواهیم داد و برای مثال‌های نقضی که برای درون‌گرایی وجود دارد، راه‌حلی ارائه خواهیم کرد.