مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

امنیت از نیازهاى اساسى فرد و اجتماع است. در این مقاله سعى مى‌شود تا به موضوع امنیت در قرآن و ابعاد آن شامل عوامل ایجاد امنیت، تهدیدات امنیت و تعریف امنیت پرداخته شود. در ادامه مقاله به امنیت از بعد واحد امنیت و نیز انواع امنیت از حیث موضوع، محتوا و مفهوم پرداخته مى‌شود و در پایان مدل و الگوهاى امنیت مانند شهر امن و تشکیلات امن ارائه مى‌گردد.

نوشتار حاضر با گذرى بر تاریخچه ورود سکولاریسم به جهان اسلام وبررسى تلاش برخى از اندیشمندان معاصر اسلامى براى سازگار ساختن آن با اسلام، به توضیح چگونگى شکل‌گیرى نظریه سکولاریسم اسلامى مى‌پردازد. به گمان نگارنده، چرخشِ معرفت‌شناختى در نظریه هرمنوتیک فلسفى گادامر، آموزه‌هاى موردنیاز براى تمهید مبانى معرفت‌شناختى جدید براى عبور از مبانى معرفت‌شناختى پیشین سنت فکرى اسلامى را فراهم ساخته است. برخى از اندیشمندان معاصر اسلامى با استخدام این آموزه‌ها مبانى معرفت‌شناختى مورد نیاز را تدارک دیده‌اند. نظریه سکولاریسم اسلامى بر این مبانى استوار بوده، به همین دلیل پى‌آمدهاى معرفت‌شناختى خاصى به دنبال داشته که در مقاله به آنها اشاره شده است.

دغدغه این نوشتار، توصیف و تحلیل رابطه دین و سیاست در اندیشه مدرن است. گرچه متفکران زیادى در عصر مدرنیته به نسبت‌یابى دین و سیاست پرداخته‌اند، تمرکز بر سه متفکر بزرگ این دوره؛ یعنى هابز، لاک و کانت، کمک خواهد کرد تا برخى از ریشه‌هاى مجادلات کنونى ایران درباره نسبت دین و سیاست را کشف کنیم. تفکیک دین طبیعى از مذهب مدنى و ابزار نگارى دین در نظریه هابز، تفکیک نهاد دولت از نهاد دین و بنیان‌گذارى نظریه سکولاریزم در نظریه لاک و بالاخره تأویل بردن دین وحیانى به اخلاقى در نظریه کانت، شاید مهم‌ترین نظریه‌هاى موجود باشند که تأملى دوباره مى‌طلبند

دیدگاه‌هاى پوزیتیویستى نقش محورى در تکوین نظریه‌هاى علمى را به مشاهدات حسى و آزمون‌هاى تجربى مى‌دهند. صورت خام این گونه دیدگاه‌ها با اتکا به روش‌هاى استقرایى، نظریه را حاصل مجموعه قوانینى مى‌داند که از طریق احساس‌هاى مکرر حاصل مى‌شوند. بیان‌هاى دقیق‌تر با آن که به نقش فعّال ذهن در تکوین نظریه‌هاى علمى توجه کردند، خصلت علمى نظریه را در بعد آزمون‌پذیر آن قرار دادند، تا از این طریق امکان اثبات یا ابطال تجربى آن باقى بماند. دیدگاه‌هاى فوق در گرو این فرض باطل هستند که مشاهده خالى از نظریه ممکن است و حال آن که هیچ مشاهده‌اى فارغ از گزاره‌هاى غیرتجربى به افق آگاهى و دانش بشرى وارد نمى‌شود. بنابراین، نظریه نه تنها در مرحله تکوین زیر مجموعه داده‌هاى حسى نیست، بلکه حس ناب نیز عارى از نظریه نمى‌باشد.

مقاله حاضر براى تبیین دموکراسى و مدل‌هاى آن براساس رویکردهاى مختلف، نگارش یافته است. در این راستا مدل‌هاى متعدد و مختلفى براساس دیدگاه‌هاى هلد، هانتینگتون، راسل، ارمه، جى، گراهام، کَت و هابرماس ارائه شده و خصوصیات آنها بیان گردیده است.

کیفیت نصب و انتخاب ولى فقیه و فعلیت یافتن مقام ولایت و به طور کلى مشروعیت و مقبولیت ولى فقیه از مباحث اصلى و مهم بین گروه‌هاى اسلامى پس از پیروزى انقلاب اسلامى بوده است. براى تبیین مسأله مشروعیت و مقبولیت ولى فقیه از دیدگاه امام خمینى(ره)، پس از طرح مبانى و نظریات موجود در باب مشروعیت و مقبولیت ولایت فقیه و بحثِ ابتنا یا عدم ابتناى مشروعیت بر مقبولیت، دیدگاه دو گروه سیاسى موجود در نظام جمهورى اسلامى مورد ارزیابى و بررسى قرار گرفت. به نظر مى‌رسد نظریه نصب الهى (مشروعیت الهى) با آثار و سیره عملى امام خمینى(ره) مطابقت دارد؛ اگر چه تأکید و اهتمام امام به مقبولیت و رأى مردم، آن را در حد ابتناى مشروعیت بر مقبولیت ارتقا داده است.

سکولاریسم و سکولاریزایسون دو واژه با بار معنایى خاص خود هستند که مى‌توان از موقعیت کنونى این دو با تعبیر «مبهم» یاد کرد. به کارگیرى این دو واژه در ایران معاصر بر ابهام ذاتى این دو افزوده است. نوشتار حاضر تلاشى در جهت ابهام‌زدایى از دو واژه سکولاریسم و سکولاریزاسیون و شفاف سازى معنایى این دو است. نخست تاریخچه طرح ایده سکولاریزاسیون در ایران معاصر بررسى و پس از آن به برابر نهاد صحیح براى دو واژه سکولاریسم و سکولاریزاسیون پرداخته مى‌شود. هم چنین پیشنهاداتى براى بررسى علمى این دو عرضه مى‌گردد. سکولاریسم، علاوه بر مباحث معنایى، به مثابه یک نظریه سیاسى نیز در ایران معاصر مورد توجه قرار گرفته است. هم چنین به سکولاریسم و سکولاریزاسیون به منزله مدل تحلیلى براى تحولات کشور اشاره مى‌شود. در تلاش براى راه‌یابى به هسته اصلى معناى سکولاریسم و سکولاریزاسیون تحلیلى از دیدگاه ماکس وبر در این باره ارائه شده است. آن گاه به عنوان یک مورد مشخص و برجسته از موضوعاتى که ممکن است تحت شمول سکولاریسم و یا سکولاریزاسیون قرار گیرند به دین و سیاست و نسبت این دو با یک دیگر پرداخته مى‌شود. بنابراین نوشتار حاضر درآمدى بر مباحث ضرورى و گسترده در باب سکولاریسم و سکولاریزاسیون است.

«ولایت فقیه»، گفتمان، نظریه و نظامى سیاسى است. این نظریه و نظام سیاسى در راستاى گفتمان سیاسى «امامت» شیعى قراردارد و در گستره مکتب اسلام و سیاست و رهبرى در نظریه و نظام سیاسى اسلامى موضوعیت و مشروعیت مى یابد. ارتقاى کارآمدى سیاسى و ملى، مهم‌ترین چالش نظریه و نظام سیاسى ولایت فقیه در حال حاضر مى باشد و تبیین و تحقق توسعه مادى، اقتصادى و ابزارى مدرنیستى توامان با تعادل سیاسى و اجتماعى و در جهت تعالى فرهنگى، معنوى و اخلاقى انسانى و الهى چشم انداز آن را تشکیل مى دهد. بازکاوى خاستگاه، جایگاه و نقش فلسفى سیاسى ولایت فقیه، در بازیافت شالوده ها و شالوده شناسى‌آن، به‌ویژه در نظریه سیاسى فارابى، خواجه نصیرالدین طوسى و ملاصدرا تا علامه نایینى و حضرت امام خمینى(ره)، راهگشا خواهد بود.

اگر چه ایده سکولاریسم، پدیده‌اى غربى و خاستگاه معرفت‌شناختى آن مغرب زمین است، اما پس از پیدایى و نضج گرفتن در سایر ممالک نیز سر بر آورد. بدیهى است که این تفکر براى ورود به جوامع اسلامى به ویژه ایران که از مکتب غنى تشیّع بهره‌مند است و جدایى دنیا و آخرت در آن مطرود بوده و در بر دارنده آموزه‌هایى چون «من لامعاش له لامعاد له» است، نیاز به حاملانى داشته و دارد تا بار این کالاى وارداتى را بر دوش گرفته و به تبلیغ آن در جامعه بپردازند. روشن فکران وابسته از جمله حاملانى هستند که مقاله حاضر سعى دارد تا به نحو اختصار به فعالیت‌هاى آنها در ایران اشاره کند.

مقاله حاضر در صدد تبیین نظریه «اِشراف دین بر سیاست» از دیدگاه مهندس مهدى بازرگان است. وى دین را حاکم بر سیاست مى‌داند و بر این باور است که هدف اصلى دین، «خدا و آخرت» مى‌باشد و مسائل سیاسى جنبه دنیایى و فرعى دارند؛ از این رو بر اساس حکم عقل لازم است دنیا را بر طبق اصول توحیدى و بر پایه هدف غایى دین، سامان داد. بنابر نظریه بازرگان، دین بر سیاست اشراف کلى داشته، آن را جهت مى‌دهد ولى وارد جزئیات آن نمى‌شود.