مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

هدف کتاب حاضر بررسي تطبيقي تعاليم ابن عربي و آموزه‌هاي شيعي در باب آن دسته از اعتقاداتي است که يا خاص مکتب شيعه بوده و يا اين‌که درباره آن‌ها ديدگاه ويژه‌اي ارائه کرده است و در اين راستا سعي شده تا رويکردهاي شيخ محي‌الدين ابن عربي در موضوعاتي همچون توحيد، نبوت، امامت، خلافت، ولايت، انسان کامل، مهدويت، معاد، جبر و اختيار، قضا و قدر، با آموزه‌هاي شيعه مورد بررسي تطبيقي قرار گيرد.

تصوف اسلامی تحت تأثیر زمینه‌های نظری، عملی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شکل گرفت. مکتب زهد با گریز از دنیا و مؤلفه‌های خوف، فقر و توکل آغاز شد و با تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به مکتب کشف و شهود منجر شد. معرفت، کشف و شهود و فنا و بقا، مهم‌رین مؤلفه‌های این مکتب به‌شمار می‌روند. مکتب وحدت وجود یکی دیگر از نقاط عطف در عرفان اسلامی است. در پژوهش حاضر ابتدا به عوامل پیدایش تصوف اسلامی اعم از نظری، اجتماعی و سیاسی نگاهی اجمالی شده و پس از آن مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده نخستین مکتب تصوف شرح داده شده است. سپس عوامل مؤثر در تحول مکتب زهد به مکتب کشف و شهود بررسی شده است.

کتاب حاضر، يکي از شرح‌هاي معروف بر کتاب «فصوص الحکم» ابن عربي است. وي پيش از شرح عبارات «فصوص الحکم» مقدمه‌اي در دوازده فصل آورده است تا خواننده با مطالعه اين فصول با اصول کلي حاکم بر عرفان اسلامي به‌ويژه «ابن عربي» آشنا شود، سپس شرح و توضيح عبارات فصوص را مورد مطالعه قرار دهد. اين مقدمه به آن سبب حائز اهميت است که در فهم عرفان نظري به علاقه‌مندان کمک مي‌کند. از اين مترجم سعي بر آن داشته تا اين مقدمه را به فارسي روان برگرداند. اين کتاب دربردارنده مباحثي از قبيل وجود، اسماء و صفات الهي، اعيان ثابته و اشاره به برخي از مظاهر اسمائي و ... است.

در کتاب حاضر، مؤلف ژرف‌ترین مباحث مطروحه در تصوف را بررسی کرده، منابع و مصادر تصوف اسلامی را از دو منشأ: هند و یونان می‌داند و بر آن است که مسلمانان برای اخذ تصوف از یونان و هند سه مسیر طی کرده‌اند: «مکتب حسین بن منصور حلاج که بیش از دیگران بی‌واسطه از تفکر هند بهره برده است»، «مکتب جندی‌شاپور» و «مکتب اخوان‌الصفا». در هر سه مورد به‌اختصار بحث می‌کند. نظر «حلاج» را درباره وحدت وجود توضیح می‌دهد، مکتب «جندی‌شاپور» را معرفی می‌کند. به بررسی مکتب «اخوان‌الصفا» که از اندیشه‌های نوافلاطونی سرچشمه گرفته است، می‌پردازد. درعین‌حال تاریخچه‌ای از نظریه وحدت وجود در اندیشه اسلامی را به دست می‌دهد. روش تجربه‌گرایان و عقل‌گرایان را توضیح می‌دهد، سپس به روش تصوف می‌پردازد. در پایان عمده‌ترین مسائل تصوف را به چهار مسئله منحصر می‌کند: جبر و اختیار، علم الهی، حدوث جهان و جوهر فرد. مؤلف آخرین فصل کتاب را به پرآوازه‌ترین طرفدار وحدت وجود در اسلام، حلاج وقف می‌کند.

در کتاب حاضر، نويسنده تلاش کرده با مطالعه تطبيقي آرا ابن عربي و هايدگر در خصوص انسان، به زباني مشترک در خصوص وجود و حقيقت انسان دست‌يابد. بر اين اساس، کتاب در 3 بخش تدوين شده است. ابتدا «انسان در حکمت ابن عربي» بررسي شده است. سپس «سير تحول پرسش از انسان در انديشه هايدگر» مطرح شده است. در نهايت نيز مطالعه تطبيقي ميان آراي ابن عربي و هايدگر با التفات به پرسش از حقيقت انسان صورت گرفته است. به تصريح نويسنده، هايدگر در تاريخ تفکر غرب با اعلام عدم انحصار معناي تفکر به فلسفه، زمينه‌ي گفت‌وگو با انديشمندان ديگر سنت‌ها را گشود. عرفان ابن عربي نيز چون از ابتدا از افق کون جامع و حقيقت انسان مي‌انديشيده، هيچ مرتبه و درجه‌اي از تفکر را نفي و انکار نکرده است. در پايان، مقاله با عنوان «تمهيدي براي فهم انسان در فلسفه معاصر» ضميمه اين اثر شده است.