مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ثورة زيد بن علي، اثر حسن ناجی، پژوهشی است پیرامون قیام زید بن علی و تأثیرات آن که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است. کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا به بحث از عصر و دورانی که زید در آن می‌زیسته، پرداخته و سپس چگونگی ظهور نهضت زید بن علی و چگونگی دعوت و تشویق مردم به انقلاب توسط زید را تبیین نموده است. در پایان نیز تأثیر قیام زید بن علی، بر سیر حوادثی که در دوران اموی رخ داد و فرقه‌های زیدیه، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده سعی فراوانی در استقصای منابع و مراجع مربوط به موضوع کتاب نموده و پس از دقت فراوان و اجتهاد در تحلیل و استنباط از آن‌ها، اقدام به تألیف اثر حاضر کرده است.

الزيدية قرائة في المشروع و بحث في المكوّنات، تأليف عبدالله بن محمد بن اسماعيل حميد الدين، از جمله نوشته‌هاى معاصر درباره فرقه زيديه، به زبان عربى است. كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و متن است. اگرچه كتاب، فاقد تبويب و فصل‌بندى به شيوه مرسوم نگارش است، اما يازده بحث اصلى مى‌توان در آن مشاهده نمود. نويسنده در نگارش مباحث، از نظم منطقى پيروى نكرده است؛ به‌عنوان مثال، معرفى فرقه زيديه در عنوان «الزيدية و الإمام زيد» آورده شده و يا «استعمالات الزيدية» كه به لحاظ منطقى جايگاهش در ابتداى مباحث است در اواسط آن ذكر شده است. كتاب به شيوه مستند نگارش نشده و از اشاره به منابع خوددارى شده است.

نام دیگر این کتاب «المسائل الزیدیة» تاليف شيخ مفيد مي باشد. موضوع كتاب بحث‌ های عقیدتی با فرقه جارودیه، که از فرقه‌ های زیدیه است و مقایسه آن با عقاید شیعه مي باشد. در زمان شیخ مفید فرقه‌ ها و گروه‌ های مختلفی در پی اغراض سیاسی سر برآورده بودند. از میان شیعه نیز گروه‌ های مختلفی اعلام وجود کرده بودند. یکی از آن فرقه‌ ها فرقه «جارودیه» است و رهبر آنان «ابوالجارود، زیاد بن منذر» می‌ باشد. وی در سال ۱۵۰ هجری درگذشته است. فرقه جارودیه تنها فرقه زیدی است که توانستند مدتی باقی بمانند. شیخ مفید کتاب «المسائل الجارودیة» را در نقد و بررسی عقاید جارودیه نگاشته و در این کتاب عقاید آنان را درباره مسئله امامت زیر سؤال برده است.

«بلوغ الأرب و كنوز الذهب في معرفة المذهب»، تأليف على بن عبداللّه بن القاسم بن محمد بن الامام القاسم بن محمد الحسنى الشهارى الصنعانى، از عالمان زيديه، اثرى است كه به بررسى موضوع امامت از ديدگاه زيديه اختصاص يافته است. مؤلف ابتدا به بيان ادله دال بر وجوب تمسك و پيروى از عترت نبى مكرم اسلام صلى اللّه عليه و آله پرداخته و به آيات مودت ذوى القربى، آيه تطهير و احاديث نبوى اشاره مى‌ كند. سپس شيعه زيديه را تنها مصداق شيعه علوى معرفى مى‌ كند. مؤلف با استناد به آيه تطهير بر رسوخ علم در عترت پيامبر اكرم (ص) استدلال مى‌ كند و به احاديثى چون حديث ثقلين نيز در اين زمينه استناد مى‌ جويد. سپس احاديث نبوى دال بر وصايت على (ع) و نيز آيات و روايات دال بر خلافت بلافصل على (ع) را يادآور مى‌ شود. مؤلف همچنين به اجماع امت بر وجوب امامت اميرالمؤمنين (ع) و ذريه ايشان از امام حسن و امام حسين عليهماالسلام استناد مى‌ كند. در بخشى ديگر از كتاب نويسنده، به بررسى رواياتى مى‌ پردازد كه در آنها از وقوع هرج و مرج بين امت اسلامى، پس از رحلت نبى مكرم اسلام (ص) و گروه گروه شدن آنان خبر داده شده است. سپس به بيان نام ائمه زيديه و فرزندان ايشان پرداخته و از اساتيد معاصر خود نام مى‌ برد و طرق و أسانيد خود را يادآور مى‌ شود. در بابى ديگر از ابواب كتاب مؤلف از بدعت‌ گذارانى چون ضرار بن عمر، جهم بن صفوان، حسين النجار، ابوالحسن بن ابى‌ بشر الأشعرى نام برده و برخى عقايد ايشان را يادآور مى‌ شود. سپس به معرفى مرجئه و حشويه پرداخته و در ادامه به معرفى برخى معتقدات مجبره، مشبهه و قدريه مى‌ پردازد. معرفى برخى از رجال عدليه و شيعه و نقل گفتار ايشان درباره معناى عدل و تشيع و نيز معرفى بعضى نگارش‌ هاى زيديه كه مشتمل بر احاديث شريف نبوى است كه از طريق علماء سلاله علويه روايت شده، در بخشى ديگر از كتاب آمده است.

«چند جستار در تاریخ فرهنگی زیدیان طبرستان» کتابی است که دربرگیرنده مجموعه مقالات آقای دکتر محمدکاظم رحمتی مرتبط با تاریخ زیدیه در ایران، پیدایش، گسترش و میراث فرهنگی آنان و غیره می باشد.