مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مولف این اثر، ذیل دو مبحث ((خمود)) و ((جمود)) پیامدها و مصایب ناشی از این دو آفت را که مسلمانان به آن مبتلا بوده‌اند به تفضیل شرح داده است .در قسمت اول کتاب، نشانه‌های خمود، علل ابتلا‌ به آن همچنین شیوه درمان آن بیان می‌شود .قسمت دوم به نمونه‌هایی از تحجر فکری و نیز نمونه‌هایی از آن در تاریخ اسلام اختصاص دارد.

این پایان نامه از نگاه سلفی به بررسی عقاید و باورهای کلامی اباضیه پرداخته است.

این جزوه در عربستان به چاپ رسیده و از نگاه سلفی گروه اباضیه را بررسیده است.

در کتاب حاضر، نظریات مختلف کلامی اباضیان، آرای سیاسی، اجتماعی و مواضع نامنسجم ایشان در قبال حضرت علی (ع) جمع آمده است .افزون بر آن، فروع اعتقادی، احکام فقهی اباضی و وضعیت پیروان این فرقه تشریح شده است .مطالب کتاب ذیل این عناوین سامان یافته است" :زمینه تاریخی"، "تاسیس فرقه و مذهب اباظیه"، "رهبران اصلی جنبش اباضی"، "جغرافیای تاریخی نهضت و گسترش کنونی فرقه"، "تکاپو برای کسب قدرت سیاسی"، "قیام در حضرموت"، "قدرت اباظیان در آفریقا"، "امامت دیرپای اباظیان در عمان"، "زمینه اعتقادی"، "اصول اعتقادی"، "خلفای راشدین از دیدگاه اباظیه"، "نظریات اجتماعی و سیاسی اباظیه"، "جامعه اباظیه"، "فروع اعتقادی و احکام عملی"، "شعبات مذهب اباضی "و "تحلیل تاریخ و مذهب اباظیه و آثار فکری و سیاسی آنان ."

مصنفات الشيخ المفيد در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد هشتم: الإفصاح في الإمامة، أقسام المولی في اللسان، رسالة في المعنی المولی، شرح المنام؛ می باشد که توضیح هر کدام در ادامه آورده شده است: الإفْصاحُ فی الإمامَة کتابی به زبان عربی در اثبات عقاید شیعه درباره امامت و جانشینی پیامبر اکرم(ص) اثر شیخ مفید است. بنا بر اشاره مؤلف در ابتدای کتاب، هرآنچه در موضوع امامت ذکر آن لازم بوده در این کتاب آمده است. این موضوع در کتا‌ب‎های پیشین با این گستردگی بررسی نشده است. مؤلف با استفاده از استدلال‎های کلامی به اشکالات پیرامونی موضوع امامت و آراء مختلف فرقه‌های اسلامی مانند معتزلی ها، حشویه‌ها و خوارج جواب داده است. مولف در مقدمه غرض از تالیف کتاب را که همان توضیح و تحریر مسئله امامت است بیان می‌کند و در بخش‌های متنوع، از موضوعات مربوط به قضیه امامت بحث می‌کند از قبیل: تعریف امامت، شناخت امام، دلیل بر وجوب معرفت امام، اجماع مسلمین بر امامت علی(ع) اجماع بر وجود امام بعد از نبی(ص)، افضلیت علی(ع) نزد خدا و رسول(ص) او، فساد امامت مفضول بر فاضل، اجماع بر فضایل علی(ع)، علت ندادن حق علی(ع)، عدم اقرار مهاجرین و انصار بر تقدم ابوبکر، علت سکوت امیر المومنین(ع) بر خلفاء قبل از خودش، عدم اجماع امت بر امامت ابوبکر و... کتاب (اقسام المولی فی اللسان) نوشته شیخ مفید، درباره عقاید و مباحث امامت می باشد. شیخ مفید در این کتاب، با استدلال به حدیث شریف پیامبر اسلام حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که می‌فرماید: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه»، یعنی: «هر کس من امام و مولای او هستم علی هم امام و مولای اوست»، امامت آن حضرت را ثابت می‌کند. شیخ مفید در این کتاب با بیانی رسا و با دقتی فراوان به بررسی معانی کلمه «مولی» پرداخته و گستردگی اطلاعات ادبی و قدرت لغوی برتر خود را به نمایش گذارده است. وی در آغاز ده معنا برای کلمه «مولی» ذکر کرده و می‌فرماید: معنای حقیقی آن، معنای اول است و معانی دیگر مجازی و با توجه به معنای نخست آن گفته شده است و کسانی که معنای دیگری غیر از معنای اصلی آن برای کلمه «مولی» گفته‌اند تنها بخاطر دشمنی با اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السّلام بوده است. شیخ مفید می‌فرماید: این حدیث متواتر است و معنای حقیقی کلمه «مولی» در آن لحاظ شده است. وی اشعار فراوانی نیز در تایید مدعای خود می‌آورد، مانند: اشعار حسان بن ثابت، قیس بن سعد بن عبادة، اخطل، کمیت بن زید اسدی و بسیاری دیگر از شعرای بلند آوازه عرب. رسالة في معنی المولی، به زبان عربى، اثر شيخ مفيد، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى(336 - 413ق) و در مورد معناى كلمه مولى در حديث شريف غدير است. كتاب حاضر، مانند ديگر تأليفات شيخ مفيد، از ارزش و اعتبار خاصى در ميان علما و فقهاى شيعه برخوردار است و همواره مورد توجه و علاقه دانشمندان اسلامى قرار داشته است. يكى از ابتكارات شيخ مفيد اين است كه مناظرات و مباحثات خود را با علماى مذاهب مختلف اسلامى به رشته تحرير درآورده تا هم مورد استفاده آيندگان قرار گيرد و هم از دستبُرد حوادث و تحريف مخالفان در امان بماند. وى، در اين كتاب، يكى از مباحثات خود را با علماى اهل تسنن درباره حديث شريف رسول اكرم كه مى‌فرمايد: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاٰهُ فَهٰذٰا عَلِيٌّ مَولاٰهُ»، به نگارش درآورده است. مناظره وى، با عالمى از متكلمان معتزله و از جماعت «بهشميه»(منسوب به ابوهاشم جبايى) كه ادعا مى‌كرده كه كلمه «مولى» در حديث پيامبر(ص) به معناى امامت و رهبرى نيست، واقع شده است. شيخ مفيد در اين مباحثه، در صدد اثبات امامت حضرت على(ع)، از طريق اين حديث متواتر و مورد تأييد اكثر دانشمندان اسلامى، است. وى، با استناد به كلام اهل لغت و اشعار شعراى بزرگ عرب از زمان حضرت رسول خدا(ص) تا آن زمان، ثابت كرده كه لفظ مولى در معناى امامت بسيار به كار رفته است. شيخ مفيد، به فهم لغوى معاصر خود نيز استدلال مى‌كند و مى‌فرمايد: اين استدلال، مستند به اتصال اين فهم به زمان حضرت رسول خدا(ص) مى‌باشد. نكته ديگرى كه شيخ به آن استدلال كرده، سخن اهل بيت رسول خدا(ع) است. روايات فراوان و متواتر اين نكته را تأييد كرده‌اند كه مراد از مولى، امامت و رهبرى است و علماى اهل تسنن نيز اهل بيت(ع) را به صداقت و راست‌گويى قبول دارند. کتاب (شرح المنام) نوشته شیخ مفید، درباره نقل رؤیای صادقه‌ای که شیخ مفید دیده است. در این رؤیا، مناظره‌ای میان شیخ مفید و خلیفه دوم پیرامون عدم دلالت آیه شریفه «ثانی اثنین اذ هما فی الغار» بر فضیلت خلیفه اول صورت گرفته است. این کتاب کوچک و در ۸ صفحه است و درباره عدم دلالت «آیه غار» بر فضیلت خلیفه اول می‌باشد. شیخ مفید تمام راههای استدلال به آیه را نقل کرده، سپس به پاسخ آنها می‌پردازد. وی با قدرتی خوب در استدلال، با جواب‌های نقضی و ایجابی و شواهد قرآنی و حدیثی و حتی استشهاد به اشعار برای اثبات معانی لغوی، مناظره‌ای شگفت انگیز و جالب برگزار نموده که با قطع نظر از رؤیا بودن آن، استدلال‌های منطقیش هر عالم اندیشمندی را قانع می‌سازد.

مناظره نوعی گفتگو با موضوعی مشخص برای دست یابی به حقیقت است . مناظرهو گفتگو درادیان آسمانی وسیره انبیاء و اوصیای الهی وجود داشته است و قرآن کریم نمونه های متعددی از این گفتگو ها را گزارش کرده است.در دین اسلام نیز مناظرات متعددی بین پیامبر مکرم اسلام و اهل کتاب و مشرکین عرب صورت گرفته است.در سیره امام علی (ع) نیز مناظرات با شیوه و روش های استدلالی و عقلی بین امام و پیرواندیگرادیان ، بر اساس آیات و روایات و سنت نبوی بین امام ومسلمانان (خلفاء،ناکثین ،قاسطین و مارقین )صورت گرفته است.امام برای مناظره با خلفاء به آیات قرآن و احادیث نبوی استدلال نمود.امام در مناظره با اصحاب جملنیز به آیات قرآن و احادیث پیامبر احتجاج کرد. امام علی (ع) در نامه های مکتوب خود در پاسخ به معاویه که در زمره فن مناظره است ،به آیات قرآن و احادیث نبوی استناد نمود.امام همچنین به عبدالله بن عباس دستور داد تا با مارقین بر اساس سنت نبویمناظرهکند.درایننوشتارضمن بررسی مناظرات امام با گروه های یاد شده اهداف و سبک مناظرات ایشان مورد کاوش و تحلیل قرار گرفته است.

به واقع نقش خوارج در دوران خلافت علی(ع)آن قدر تأثیر گذار بود که نیاز به تحقیقات گسترده و تاریخی دارد.به نظر می رسد این جریان حکومت علی (ع)را دچار چالش کرد و مسیر اسلام را با تغییراتی روبرو کرد چرا که اگر در نبرد صفین کار معاویه و حکومت دمشق به پایان می رسید و این گروه ساده اندیش اثیر مکر پسران امیه نمی شد چه بسا در ادامه ما شاهد این همه انحراف در تاریخ نبودیم.